Και μέχρι σήμερα αντηχεί επίκαιρα το παλιό τελετουργικό τραγούδι που καλεί μικρούς και μεγάλους: "Ελάτε, κοιτάξτε τις Λαζαρίνες, πόσο ωραία χορεύουν". Το κοπελίστικο έθιμο, που τελείται το Σάββατο του Λαζάρου, είναι ένα από τα πιο βώσιμα και στις μέρες μας.

Κάθε χρόνο ομάδες κοπελιών με παραδοσιακές βουλγαρικές στολές και λουλούδια στο κεφάλι, τραγουδούν και χορεύουν στις γιορτές του αγίου Λαζάρου και των Βαΐων - ακριβώς μια εβδομάδα πριν το Πάσχα. Αν και τιμούνται δύο συνεχείς ημέρες, το Σάββατο και την Κυριακή, οι δύο γιορτές ενώνονται από την παλιά τελετή των κοπελιών που γίνεται και τις δύο μέρες. Κάποτε οι κοπέλες γύριζαν με πανηγυρική πομπή όλα τα σπίτια του χωριού, πήγαιναν να ευλογήσουν κάθε κάτοικο με τελετουργικό τραγούδι, ανάλογα με την ηλικία, το βιοπορισμό, την κοινωνική του θέση. Γι’ αυτό και τα τραγούδια είναι ποικίλα σε θέματα, αν και οι περισσότερες μελωδίες μοιάζουν, αντανακλώντας τις ντόπιες μουσικές παραδόσεις.

Στις μέρες μας οι κοπέλες μαθαίνουν τα έθιμα και τα τραγούδια, συνδεδεμένα με την ημέρα του αγίου Λαζάρου στα σχολεία και στα λαϊκά συγκροτήματα. Βγαίνουν να τραγουδούν και να χορεύουν στη σκηνή σε σύντομες γιορτινές συναυλίες, ενώ το κοινό αντιλαμβάνεται αυτό περισσότερο σαν μάθημα εθνογραφίας ή σαν συναρπαστική ατραξιόν. Ντυμένες με παραδοσιακές στολές με πλούσια κεντήματα, οι σύγχρονες Λαζαρίνες ανταποκρίνονται στην περιγραφή από τα παλιά τραγούδια, όπου συγκρίνονται άλλοτε με ανοιξιάτικα λουλούδια, άλλοτε με πολύχρωμα παγώνια, άλλοτε με τον ήλιο και τα αστέρια.

Το παλιό νόημα του εθίμου του Σαββάτου του Λαζάρου ήταν οι κοπέλες, που έχουν φθάσει την ηλικία γάμου, να παρουσιαστούν στην κοινωνία με ειδική τελετή. Να γιατί υπήρχε η πεποίθηση ότι μια κοπέλα, που δεν ήταν Λαζαρίνα, δεν μπορεί να παντρευτεί.

Η ίδια η τελετή περιέχει διάφορους υπαινιγμούς για επικείμενη παντρειά. Στη στολή ή στα κοσμήματα περιλαμβάνονται στοιχεία της γαμήλιας στολής. Για ορισμένες περιοχές είναι χαρακτηριστική και η άμεση αναπαράσταση της παντρειάς - μια από τις κοπέλες ντύνεται άντρας και υποδύεται το ρόλο συμβολικού γαμπρού. Ενώ στα τελετουργικά τραγούδια ο πάτρωνας της γιορτής, ο άγιος Λάζαρος, εμφανίζεται ως άρπαγας των κοπελιών Λαζαρίνων.

Σ’ όλες τις τοπικές παραλλαγές της τελετής η κοπέλα, που στέκεται επικεφαλής της ομάδας Λαζαρίνων, ονομάζεται κουμπάρα - άμεσος δανεισμός από τα πρόσωπα στις γαμήλιες τελετές. Πολύ συχνά το ρόλο αυτό παίζει η μεγαλύτερη σε ηλικία είτε η πιο αντιπροσωπευτική κοπέλα, ενώ οι άλλες συμπεριφέρονται προς αυτή με σεβασμό, όπως οι νιόπαντροι προς την πραγματική τους κουμπάρα. Έτσι οι Λαζαρίνες εντελώς πρακτικά αρχίζουν να προετοιμάζονται για τη μελλοντική τους γαμήλια τελετή.

Μια εβδομάδα αργότερα, στις γιορτές της Λαμπρής, επιδείχνουν την ετοιμότητά τους να παντρευτούν και με τις τυπικές τους γυναικείες δεξιότητες - τόσο να υφαίνουν, ράβουν και κεντούν, που αποδεικνύουν με ειδικά φτιαγμένα γιορτινά ρούχα, όσο και να χορεύουν και τραγουδούν - το πιο συναρπαστικό γυναικείο ταλέντο.

Τα τραγούδια των Λαζαρίνων αποκαλύπτουν και τις λαχτάρες τους. Οι χαρακτηριστικές στιγμές της ερωτοτροπίας - η ανταλλαγή ανθοδέσμης μεταξύ της κοπέλας και του νέου, οι διάλογοι-πειράγματα αναπαριστάνονται με συμβολικές μορφές. Οι νέοι εμφανίζονται ή με την μορφή ελαφιού, πληγωμένου από το βέλος κυνηγού, ή δράκου, που απάγει κάποια Λαζαρίνα. Η κοπελίστικη τελετή τελειώνει με μαντέματα ποια θα παντρευτεί πρώτη, τι γαμπρό θα έχει η καθεμιά, ποια θα είναι η τύχη της στη μελλοντική συζυγική ζωή.

Στις μέρες μας όλες αυτές οι συμβολικές σημασίες тων εθίμων, συνδεδεμένων με το γιορτασμό της Ημέρας του αγίου Λαζάρου, είναι σχεδόν άγνωστες στις κοπέλες, οι οποίες όμως πάντα είναι έτοιμες να βυθιστούν στον παραμυθένιο κόσμο της παλιάς βουλγαρικής κουλτούρας.

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα