Οι πρώτες μεγαλύτερες ομάδες Ρώσων μεταναστών φθάνουν στα βουλγαρικά εδάφη ακόμα τον 18 αιώνα, φεύγοντας από τις εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις στη Ρωσία εκείνης της εποχής. Πρόκειται για τους λεγόμενους Παλαιούς Πιστούς. Σήμερα οι απόγονοί τους ζουν στο χωριό Τατάριστα, περιοχής Σιλίστρα. Μετά την απελευθέρωση της Βουλγαρίας από την οθωμανική κυριαρχία ακολούθησαν νέα κύματα μεταναστών, που περιλαμβάνουν όλο και περισσότερα άτομα, και το καθένα με το δικό του χαρακτήρα του.


Ο Ισαάκιος Παρφένοφ, επίτροπος της κοινότητας των Παλαιών Πιστών στο χωριό Καζάσκο, περιοχής Βάρνα. Φωτογραφία: BGNES

Πολλά είναι τα ρωσόφωνα άτομα που επέλεξαν τη χώρα μας ως δεύτερη πατρίδα τους και που άφησαν έντονα ίχνη στη βουλγαρική ιστορία. Θα αναφέρουμε μόνο μερικά από αυτά. Ανατόλι Μεντβέντεφ (1863-1921) διδάσκει στους πρώτους φοιτητές μαθήματα βιοχημείας (που ονομάζεται φυσιολογική χημεία) στην Ιατρική Σχολή στη Βουλγαρία στη Σόφια. Ο Νικολάι Μασαλίτινοφ (1880-1961) ήταν ο πρώτος σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου την περίοδο 1925–1944. Το 1925 ο ίδιος άνοιξε και στούντιο στο θέατρο, στο οποίο εκπαιδεύονται πολλές γενιές Βουλγάρων ηθοποιών. Ο Βαντίμ Λαζαρκέβιτς (1895-1963) είναι ένας από τους ιδρυτές της βουλγαρικής σχολής παιδικής εικονογράφησης.

 
Οι Νικολάι Μασαλίτινοφ και ο Βαντίμ Λαζαρκέβιτς. Φωτογραφία: Κρατικά Αρχεία

Για τους Ρώσους μετανάστες στη Βουλγαρία μετά τον Ρωσοτουρκικό απελευθερωτικό πόλεμο 1877-78 μας αφηγήθηκε η Άννα Κράστεβα, εμπειρογνώμονας στον τομέα της μετανάστευσης: "Το πρώτο μεταναστευτικό κύμα αρχίζει με τη δημιουργία του σύγχρονου βουλγαρικού κράτους μετά την απελευθέρωση. Μετά την ενεργό συμμετοχή της Ρωσίας στον πόλεμο, καθώς και εκπρόσωπων των οικονομικών και πολιτικών ελίτ της στην ίδρυση των νέων βουλγαρικών θεσμών, διαμορφώνεται η μετανάστευση, την οποία θα μπορούσαμε να καθορίσουμε ως "πρώτο κύμα".

"Πολύ πιο μεγάλο είναι το δεύτερο κύμα, το οποίο είναι πολιτικό - μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων. Πρόκειται για τους μαχητές του Λευκού Στρατού, που εκδιώχθηκαν από την κομμουνιστική κυβέρνηση στη Ρωσία", συνεχίζει η ίδια. "Μέρος αυτού του τεράστιου κύματος φθάνει και στην Βουλγαρία. Αποτελείται κυρίως από άνδρες στρατιώτες. Τα άτομα αυτά, κάποτε μαχητές του Λευκού Στρατού, ενσωματώθηκαν πλήρως στην βουλγαρική κοινωνία, επειδή γι' αυτούς δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής. Βρήκαν δουλειά σε όλους τους τομείς - από εστιάτορες, εργαζόμενοι στη γεωργία και διάφορα επαγγέλματα, μέχρι τον πνευματικό τομέα".


Ρώσοι μετανάστες από το Λευκό Στρατό σε βουλγαρικό ορυχείο, 1922. Φωτογραφία: Κρατικά Αρχεία

"Οι Ρωσόφωνοι μετανάστες είναι πολύ διαφορετικοί και αυτό έντονα αποδεικνύεται από το επόμενο κύμα που έρχεται μετά την εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Βουλγαρία την περίοδο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από άνδρες μετανάστες τότε, το κύμα μεταναστών αποτελείται από γυναίκες, και από αναγκαστική η μετανάστευση γίνεται εθελοντική και δεν είναι σημαδεμένη από πολέμους και ανθρώπινες τραγωδίες, αλλά δεσμεύεται με την οικογένεια, την αγάπη, την απόκτηση παιδιών", συνεχίζει η Άννα Κράστεβα. "Πρόκειται για μετανάστευση, την οποία σε μια συνέντευξη για τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία, η γνωστή σχεδιάστρια καπέλων Ιρίνα Σαρντάρεβα, Ουκρανή, που εγκαταστάθηκε στη χώρα κατά την Σοβιετική περίοδο, καθορίζει ως "μετανάστευση της αγάπης." Στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται λόγος για ιστορίες στις οποίες κάποιος Βούλγαρος ειδικός ή εργαζόμενος πηγαίνει στη Σοβιετική Ένωση στο πλαίσιο της σύμβασης για την ανταλλαγή προσωπικού και εκεί συνάντα την κυρία της καρδιάς του, που αργότερα έρχεται μαζί του στην Βουλγαρία".

Η Άννα Κράστεβα διευκρινίζει ότι αυτό το κύμα πολύ καλά ενσωματώνεται στην κοινωνία μας. Συνήθως είναι οι γυναίκες, οι περισσότερες μορφωμένες, οι οποίες υποδέχονται αμέσως στις βουλγαρικές οικογένειες και οι οποίες δουλεύουν σε όλους τους τομείς. Οι Ρωσόφωνοι δουλεύουν στον τομέα της επιστήμης, της εκπαίδευσης, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, των επιχειρήσεων και ακόμη και στη διοίκηση. Ιδρύουν οργανώσεις και δεσμούς.


Στη ρωσική βιβλιοθήκη "Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι" στη Σόφια

"Πρέπει να τονίσω ένα συμπαθητικό παράδοξο ότι αυτή την ξένη κοινότητα, η οποία είναι η μεγαλύτερη στην χώρα, είναι ταυτόχρονα η πιο αόρατη με τη θετική έννοια. Εξάλλου οι μετανάστες γίνουν γνωστοί όταν δημιουργούν προβλήματα", εξηγεί η Άννα Κράστεβα.
"Μετά τις δημοκρατικές αλλαγές το προφίλ της ρωσικής μετανάστευσης και πάλι αλλάξει. Όπως βλέπουμε, με κάθε μεγάλη πολιτική αλλαγή, ακολουθεί ένα νέο κύμα, πολύ πιο διαφορετικό από τα προηγούμενα", τονίζει η κα Κράστεβα. "Μετά το 1989 η μετανάστευση αποκτά χαρακτηριστικό στις νέες συνθήκες προφίλ. Πρόκειται όχι μονό για μετάβαση προς την δημοκρατία, αλλά προς την οικονομία της αγοράς".

"Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε μια ενδιαφέρουσα τάση σε προχώρηση της μετανάστευσης σε διαδικασία κυκλοφορίας", λέει η ειδικός στον τομέα της μετανάστευσης. "Το νέο κύμα αποτελείται από άτομα, που συνδέονται με τη Βουλγαρία, αγοράζοντας ακίνητα. Προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός, ότι ενώ άλλες ομάδες ως παράδειγμα Βρετανοί, οι οποίοι έχουν επίσης ενδιαφέρον για την ακίνητη περιουσία , αγοράζουν πολύ φθηνά ακίνητα, κυρίως σε πολύ μικρούς οικισμούς, οι Ρώσοι αγοράζουν ακίνητα σε πολύ ακριβές περιοχές".

Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που μας παραχώρησαν από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία. Αν στην απογραφή του 2001 καταγράφηκαν 9.427 μόνιμα εγκαταστημένα άτομα ρωσικής υπηκοότητας, και άλλα 2.933 άτομα για τα οποία η ρωσική υπηκοότητα είναι δεύτερη, το 2011, οι Ρώσοι στην Βουλγαρία ήταν 11.991 και 5.257 Ρώσοι ως δεύτερη υπηκοότητα. Για να καταλάβουμε καλύτερα τη φύση του νέου κύματος ρωσικής μετανάστευσης απευθυνθήκαμε προς τον Αλέξαντερ Ανισίμοφ από την οργάνωση των ρωσόφωνων ιδιοκτήτων ακινήτων στη Βουλγαρία.

"Τον τελευταίο καιρό, αρκετά ρωσόφωνοι, από τη Ρωσία και άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, εκδηλώνουν ενδιαφέρον για ακίνητα στην Βουλγαρία", λέει ο ίδιος. "Κάποιοι αγοράζουν τέτοια για να έρχονται για αναψυχή, άλλοι εγκαθίστανται μόνιμα στη χώρα, λόγω του ωραίου κλήματος, φιλικής στάσης των Βουλγάρων προς αυτούς και ισορροπημένης εξωτερικής πολιτικής της Βουλγαρίας.

"Δύο είναι οι βασικές περιοχές, που προσελκύουν το ενδιαφέρον των ρωσόφωνων: η νότια ακτή της Μαύρης Θάλασσας από το θέρετρο Σβετί Βλας στο Νότο μέχρι το Αχτόπολ, καθώς και μια άλλη εντελώς διαφορετική περιοχή στην οποία πιο συχνά στρέφονται οι Ρώσοι – η νότια διασυνοριακή περιοχή της Βουλγαρίας με την Ελλάδα", διευκρινίζει ο κ. Ανισίμοφ. "Η περιοχή στην οποία ζούσε η Βουλγάρα προφήτισσα Βάνγκα γίνεται ένα ενδιαφέρον χώρος αναψυχής. Το ενδιαφέρον τους προσελκύουν ακόμα τα βουνά, το καθαρό αέρα, τις ιαματικές πηγές, ως παράδειγμα την πόλη Σαντάνσκι".


Εκδήλωση για την γιορτή Μάσλενιτσα στην πόλη Σαντάνσκι. Φωτογραφία: Αλεξάντρα Αρμπέκοβα

"Σε αντίθεση των πολλών Βούλγαρων που αναζητούν επαγγελματική αποκατάσταση στο εξωτερικό, οι Ρώσοι μετανάστες που εγκαθίστανται εδώ αποτελούν πρωτότυπη μορφή διαφήμισης για την χώρα μας. Ζούμε σε μια όλο και πιο ανοιχτή, και πιο ποικιλόμορφη, πολυπολιτισμική κοινωνία. Για να είσαι Ευρωπαίος σήμερα σημαίνει να αναγνωρίζεις την ποικιλομορφία όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στη δική σου χώρα", συνοψίζει η Άννα Κράστεβα.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα