“Fryje moj erë” – përfytyrimet popullore për erën

botuar më 14-07-04 3.02.MD]

БНР Новини

Foto: arkiv

Sipas definicionit në manualet shkollore era është: “Lëvizje e masave ajrore nga vendet me tension të lartë deri te ato me tension të ulët atmosferik.” Përshkrimi i parë i njohur shkencor i erës është bërë gjatë shekullit të XVII-të nga fiziku italian Evanxhelista Toriçeli. Disa shekuj para kësaj në shumë sisteme kulturore era personifikohet si perëndi ose si disa personalitete me fuqi të mbinatyrshme. Në induizëm kjo ka qenë perëndia Vaju, në mitologjinë e lashtë greke perënditë janë disa dhe janë lidhur me katër drejtimet e botës. Në mitologjinë shintuite Fuxhin (Perëndia e Erës) është e pranishme në krijimin e botës, kurse Njord – vëllai i tij nga Skandinavia, ka katër ndihmës-xhuxhë. Që në kohërat më të largëta njerëzit nëpër trojet tona i kanë mësuar dukuritë ajrore. Duke u përpjekur për t’i ruajtur familjet, shtëpitë dhe frytet e punës së tyre, ata kanë konstatuar shumë saktë kohën e dukjes së erës dhe pasojat e saj për regjionin e tyre. Në folklorin tonë erërat klasifikohen së pari sipas katër drejtimeve: Veriorja (Era Veriore), që vjen nga Veriu, Era Danubiane, e cila vjen nga Danubi, Jugorja, e cila mban me vete ngrohtësinë dhe motin e bukur, etj.

“Era e fuqishme po fryn”, Stamatka Kirillova Download

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Sipas një prej legjendave, erërat janë të mbyllura në një shpellë të madhe. Sipas një legjende tjetër – ato jetojnë në një torbë prej lëkure. I ruan një plak, i cili ka humbur të dëgjuarit, një gjyshe e verbër, madje vetë Zoti. Pasi era fillon të fryjë, kjo do të thotë se plaku, ose rojtarët e tjerë e kanë hapur shpellën. Në qoftë se moti me erë vazhdon shumë kohë, populli thotë se plaku nuk mund ta gjejë vrimën e shpellës (ose të torbës prej lëkure). Në Bullgarinë Jugore populli ka besuar se të gjitha erërat kanë lindur gjatë natës së Krishtlindjeve. Shumë shpesh në përrallat bullgare erërat grinden. Një legjendë e njohur na rrëfen për Erën e Zezë, për atë të Bardhë, atë Blu dhe atë të Kuqe, të cilat janë shumë të këqija dhe u bëjnë keq njerëzve.

“Fryje, moj erë”, Elena Bozhkova Download

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Një prej emrave më të bukur e ka era e lehtë, e cila fryn herët në mëngjes dhe vonë në mbrëmje. E kanë quajtur “polibnik”. Sipas besimit kjo erë është e afërt me zanat. Shumë e dobishme është era gjatë shirjes. Atëherë ajo duhet ta fryjë grurin nga byku. Në krahinën e Stranxhës madje kanë bërë një kurban të posaçëm për erën në harman. Janë incizuar shumë këngë për Erën e Bardhë, si dhe për “Gorjanina” – era që vjen nga mali. Në përrallën “Djali dhe Era” – një prej përrallave më të njohura popullore, era së pari është paraqitur si një belaqar i madh, kurse pas kësaj – si ndihmës dhe mbrojtës.

“Era e bardhë”, Sllavka Dimitrova Download

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Ka pasur një kohë një grua të ve bashkë me birin e saj. Ata ishin shumë punëtorë dhe gjithmonë arrinin ta mbushnin hambarin e tyre me grurë. Një mbrëmje nëna e dërgoi fëmijën për të marrë miell. Djali e zbatoi porosinë e nënës, por pasi doli në oborr, era e fryu miellin nga ena në duart e tij. Kjo ndodhi disa herë. Atëherë djali u zemërua dhe filloi të vrapojë që ta kapë erën e keqe. Të gjithë në rrugë e thonin se është budalla dhe se madje është e rrezikshme të vraposh pas erës. Më në fund djali e kapi erën dhe e kërkoi prapë miellin. Atëherë era ia dha djalit një dhuratë: një shami magjike. Po t’i thuash asaj “O shami, jepmë ushqim!”, ajo menjëherë i jepte djalit gjella shumë të shijshme. Në rrugën drejt shtëpisë djali shkoi për të fjetur në një han, kurse zoti i hanit, bashkë me të shoqen, ia vodhën shaminë. U kthye djali tek era, e cila ia dha djalit një këndes të artë. Pasi ai filloi të këndonte, nga goja e tij derdheshin monedha të arta. Mirëpo pronarët e hanit e vodhën edhe këndesin e djalit. Herën e tretë era ia dha djalit një shkop magjik, i cili në rast komande fillonte të binte shumë ashpër. Kështu fëmija e mori edhe shaminë, edhe këndesin dhe u kthye i lumtur në shtëpi.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Ndaje

“Fryje moj erë” – përfytyrimet popullore për erën

Më shumë nga rubrika

Dervishët në trojet tona - legjendat dhe misteret rreth teqesë së fshatit Bivoljane

Esther Willems - një koreografe nga Haga, sipas së cilës shpirti i bullgarit është i injektuar në valle

Muzeu Etnografik Rajonal në Plovdiv po ndihmon në ringjalljen e zanatit të lashtë të punimeve të paendura