Paskalya kolaçları, Paskalya örgülü ekmekleri, Paskalya çöreği... Bir zamanlar en büyük Hıristiyanlık bayramı zamanında hazırlanan özel ekmeklerin birçok ismi var. Bu özel ekmeklerin süslenmesi, yapılışı ve folklor adetlerindeki yeri nedir?

Günümüz Paskalya yortusunun sembolüne dönüşen Paskalya çörekleri Bulgar geleneğine nispeten geç bir dönemde katılıyor.Bulgar töre ve geleneklerinin fedakar bir araştırmacısı olan Dimitır Marinov, yazılarında Paskalya ekmeklerinin hazırlanışına önemli yer ayırıyor. Araştırmacı, bunların 150’den fazla örneğini tasvir etmiştir. Etnografya Müzesi müdürlüğünü bir zamanlar yapmış olan Dimitır Marinov, belirli bir töre ile ilgili ekmek türlerinin bütün Bulgar geleneklerine özgü olduğunu vurguluyor. Şarap ve suyla beraber bu tür özel ekmekler ritüelin özünü oluşturuyor. Bayramların çoğu için özel ekmekler yoğruluyor. Bunların süsü de belirli semboller taşıyor.

Paskalya hazırlıklarının özünü Büyük Perşembe günündeki çalışmalar oluşturur. Kadınlar sabahın erken saatlerinde yumurtaları boyarlar.

Dimitır Marinov’a göre bunu ‘mayanın yenilenmesi’ olarak bilinen başka bir adet izler. Halk inanışına göre yılın bereketli olması için hiçbir köy evi mayasız kalmamalı. Maya hem sıradan, hem özel bayram ekmeklerinde kullanılırmış. Büyük Perşembe günü, bütün yıl boyunca hazırlanışı sürdürülen maya yenilenir. Kadınlar bir zamanlar bu adet sırasında özel halk türküleri söylerlermiş.En yaşlı kadın az miktarda hamur yoğuruyor, içine şifalı otlar ekliyor ve üzerini yepyeni bir  peşkirle kaplıyormuş Maya ekşimeye ve hacmini artırmaya başlayınca özel ekmekleri yoğuruyorlarmış. Ev sahibesi çöreğin ritüel hazırlanışına başlamadan önce yıkanır ve bayramlık elbiselerini giyermiş. Kullanılan un daha yazdan ayrılmış olan en iyi buğdaydan öğülürmüş. Un, ‘ipek’ ile kıyaslanan üç elekten geçirilirmiş.

Paskalya ekmeklerinin adları bunların biçim ve görevlerini gösterir. Kolaç, kolak, bogovitsa, parmak gibi adlara diğer bazı bayramlarda da rastlanır. Paskalya çöreklerini diğer türlerinden ayıran özellik, son kabarmaları öncesi üzerlerine eklenen yumurtalardır. Bunlar genellikle örgü biçimindeki süsün üzerine konulur. Örneğin sağdıç veya dünürlere üzerinde dört veya daha fazla kırmızı yumurta bulunan Paskalya kolaçı götürülür.

Paskalya çöreği adetinin bir yüzyıldan biraz daha fazla zaman alan bir gelenek olmasına rağmen, geleneksel Bulgar mutfağı Paskalya çöreğine benzer ‘Vladişka pita’ ekmeği ile bilinir. Bu çörek yumurta, şeker, yoğurt, tereyağ veya ayçiçeği yağı ile hazırlanır, içine kuru yemiş veya taze meyveler, tarçın ve tabi mayalanmış un konulur.

Çok önemli bir özellik de var: Paskalya çöreği bıçakla kesilmez, elle kırılır.

Çeviri: N. Dimitrova