Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκοσμίου Οργανισμού η Βουλγαρία καταλαμβάνει την πέμπτη θέση ως προς τη γήρανση του πληθυσμού με 24,2% των κατοίκων ηλικίας άνω των 60 ετών. Πριν από μας είναι η Ιαπωνία, Ιταλία, Γερμανία και Σουηδία. Η μέση ηλικία του πληθυσμού στη χώρα μας είναι 41,5 ετών και ως προς το δείκτη αυτό η Βουλγαρία κατατάσσεται στην έβδομη θέση. Η έρευνα του ΟΗΕ δείχνει ότι η Ευρώπη είναι μια από τις πλέον γερασμένες περιοχές του κόσμου. Μόνο πριν μια εκατονταετία στην Ευρώπη έμενε το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ σήμερα μόλις το 7%.

Γιατί η Βουλγαρία βρίσκεται ανάμεσα στα δέκα πλέον γερασμένα έθνη;
"Η αιτία είναι η γοργή εκβιομηχάνιση που πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά τη λεγόμενη σοσιαλιστική επανάσταση το 1944", σχολιάζει τις τάσεις η Μίρα Ράντεβα, διευθύντρια της εταιρείας κοινωνιολογικών ερευνών MBMD. "Μέχρι τότε η Βουλγαρία ήταν χώρα με μικρομεσαία αγροτική ιδιοκτησία, με σχετικά αδύνατα αναπτυγμένη βιομηχανία. Είναι γνωστό ότι ο αγροτικός τρόπος ζωής συνδέεται με την ανάγκη μεγαλύτερης αναπαραγωγής, γιατί τα παιδιά ακόμα από τη μικρή ηλικία εργάζονται στον κάμπο. Μέχρι το 1944 οι βουλγαρικές οικογένειες είχαν από 4-5 και περισσότερα παιδιά. Μετά την κολεκτιβοποίηση οι αγρότες έχασαν την ιδιοκτησία τους και δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να πάνε να εργαστούν στην αρχή στα μεγάλα βιομηχανικά έργα και ύστερα να μετακομίσουν στις πόλεις. Αφού στριμώχθηκαν σε μικρά διαμερίσματα, η γεννητικότητα αμέσως έπεσε ραγδαία".

Σε αντίθεση με τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη που καλύπτουν την απώλεια πληθυσμού μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με τη λεγόμενη «baby bum» γενιά, η γεννητικότητα στη Βουλγαρία μειώνεται και παρουσιάζει αρνητική αύξηση. Σύμφωνα με στοιχεία της MBMD ο μέσος Βούλγαρος σήμερα είναι εκτός της αναπαραγωγικής ηλικίας και είναι 43 ετών. Ταυτόχρονα η Βουλγαρία καμαρώνει για τους εκατοστάρηδές της.

"Το πρόβλημα της μακροζωίας δεν έχει σχέση με το πρόβλήμα της αναπαραγωγής", απαντά η Μίρα Ράντεβα. "Είναι πολύ καλό να έχουμε εκατοστάρηδες, γιατί αυτό σημαίνει ότι γενικά το βιοτικό επίπεδο του έθνους είναι καλό. Είναι όμως πολύ σημαντικό το μερίδιο των ηλικιωμένων ανθρώπων, να πούμε άνω των 60 ετών, να μην ξεπερνά αισθητά το μερίδιο της νεώτερης ηλικιακής ομάδας, γιατί τότε, από καθαρά ψυχολογική άποψη, η νοοτροπία του έθνους θυμίζει τη νοοτροπία ηλικιωμένου ανθρώπου".

Οι αγορές εργασίας στη Βουλγαρία και την Ανατολική Ευρώπη έχουν σοβαρό πρόβλημα. Πρόκειται για την ανεπάρκεια νέων, καλά μορφωμένων ανθρώπων που προτιμούν να αναχωρήσουν στη Δύση λόγω των καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και των υψηλότερων μισθών. Χωρίς εργατικά χέρια οι χώρες αυτές δεν μπορούν να διατηρήσουν την υψηλή οικονομική άνοδο που παρατηρούνταν κατά τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ακαδημίας Επιστημών Βουλγαρίας, μετά την αλλαγή του πολιτεύματος το 1989, όταν ο πληθυσμός της χώρας αριθμούσε σχεδόν 9 εκατομμύρια άτομα, πάνω από ένα εκατομμύριο Βούλγαροι αναχώρησαν να δουλέψουν στο εξωτερικό. Αν αυτή η τάση διατηρηθεί, το 2050 η Βουλγαρία θα έχει μόλις 5,5 εκατ. κατοίκους.

Ποια κίνητρα και μέτρα χρειάζονται για να αλλάξει η τάση;
"Τίποτε δεν μπορεί να μας βοηθήσει εκτός της "εισαγωγής" νέων από το εξωτερικό", είναι η κατηγορηματική γνώμη της Μίρα Ράντεβα. "Το λέω απόλυτα συνειδητά ως άνθρωπος που γνωρίζει την κατάσταση και αναλύει αυτά τα στοιχεία από χρόνια. Τι σημαίνει "εισαγωγή νέων"; Πρόκειται για τα γειτονικά μας έθνη που είναι εθνοτικά συγγενή με το δικό μας, όπως οι Μακεδόνες, οι Ουκρανοί, οι Μολδαβοί, οι Αρμένιοι και άλλοι. Απλώς πρέπει να δημιουργήσουμε απλουστευμένο καθεστώς εγκατάστασης στη χώρα μας. Το λέω με όλη τη σοβαρότητα και υπευθυνότητα του προβλήματος".

Παρόμοιες είναι οι προθέσεις και άλλων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αντιμετωπίζουν χωρίς προηγούμενο δημογραφική αλλαγή. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα αναζητήσει λύση αυτής της τάσης με την ενθάρρυνση των νεαρών οικογενειών, τη δημιουργία κινήτρων για την πιο ηλικιωμένη γενιά να συμμετάσχει στην αγορά εργασίας και στη διεξαγωγή ισορροπημένης μεταναστευτικής πολιτικής.

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα