"Ο βουλγαρικός λαός που προς το παρόν είναι ο πιο άτυχος από όλους τους λαούς της Ευρώπης, στο μέλλον θα ανθίσει σε ένα όμορφο και σημαντικό κράτος", γράφει ο Ίρετσεκ. Μετά την απελευθέρωση της Βουλγαρίας προτείνουν στον Ίρετσεκ την θέση του Γενικού γραμματέα στο υπουργείο Παιδείας του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας. Και ο Ίρετσεκ δέχεται.

Έτσι αρχίζει το διήγημα για έναν ξακουστό ιστορικό, που έχει αφιερώσει βιβλία στην χώρα μας, στο νέο βουλγαρικό ντοκιμαντέρ με τίτλο "Συναντήσεις με τον Ίρετσεκ". Ο Κωνσταντίν Ίρετσεκ είναι τσέχικης καταγωγής, ξέρει πολλές γλώσσες, περιλαμβανομένης και της βουλγαρικής. Είναι εγγονός του επώνυμου σλαβολόγου Πάβελ Σαφάρικ. Ο ίδιος είναι γεννημένος στη Βιέννη, ενώ αργότερα σπουδάζει ιστορία και κάνει διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας όπου διδάσκει κάποιο χρονικό διάστημα.

Το 1879, έναν χρόνο μετά την απελευθέρωση της Βουλγαρίας από τον τούρκικο ζυγό έρχεται στη Βουλγαρία όπου μένει 5 χρόνια. Πρωταρχικά είναι Γενικός γραμματέας στο υπουργείο Παιδείας, ενώ στην περίοδο 1881-82 το διευθύνει, σε συνέχεια διευθύνει το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο του υπουργείου και είναι διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Αδιαμφισβήτητη είναι η συμβολή του στον εκμοντερνισμό της παιδείας και στην δημιουργία διάφορων πολιτιστικών θεσμών στην απελευθερωμένη Βουλγαρία. Για τον Ίρετσεκ ο ερχομός του εδώ είναι "άλμα σε νέο κόσμο", όπως γράφει στο ημερολόγιο του.

Το κείμενο στο ντοκιμαντέρ διαβάζει ο γνωστός ηθοποιός Ίτσκο Φίντσι, σύμβουλος στα ιστορικά θέματα είναι ο καθηγητής Νικόλα Γκεοργκίεφ

Ποια είναι η άποψη του Ίρετσεκ για τη Βουλγαρία μπορούμε να μάθουμε από το νέο ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος και σκηνοθέτης του οποίου είναι οι επώνυμοι Βούλγαροι δημιουργοί Γιούλι Στογιάνοφ και Ασέν Βλαντιμίροφ. 

"Ο Ίρετσεκ έρχεται στη Βουλγαρία με αρκετά ασαφείς αντιλήψεις για τη χώρα", λέει ο Ασέν Βλαντιμίροφ. "Γνωρίζει την ιστορία της Βουλγαρίας, αλλά δεν ξέρει ποια είναι η κατάσταση προς το παρόν. Το ντοκιμαντέρ βασίζεται στο ημερολόγιό του, το οποίο μαζί με όλο του το αρχείο το 1918 η βουλγαρική κυβέρνηση ύστερα από εξαιρετικές προσπάθειες κατορθώνει να αγοράσει. Αυτό είναι κάτι μοναδικό για την περίοδο εκείνη, όταν η Ευρώπη καταρρέει στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενώ η Βουλγαρία που επίσης συμμετέχει ασχολείται με αυτό να αποκτήσει το αρχείο του Ίρετσεκ. Κάτι που γίνεται κυριολεκτικά λίγους μήνες μετά τον θάνατό του. Γίνεται σχεδόν μάχη με ένα Ινστιτούτου της Αυστρίας για σλαβικές έρευνες, αργότερα το τσέχικο κράτος θέλει να πάρει το αρχείο, αλλά αυτό μένει στη Βουλγαρία. Και εκεί στο αρχείο αυτό υπάρχει και ένα βουλγαρικό ημερολόγιο, το οποίο το 1928 αρχίζει να δημοσιεύεται στην μεγάλη και με κύρος τότε βουλγαρική εφημερίδα "Μιρ".Το ημερολόγιο όμως αποδείχνεται το κουτί της Πανδώρας, επειδή αυτό που δημοσιεύεται προκαλεί σκάνδαλο. Η κοινή γνώμη διαχωρίζεται – υπέρ και κατά της δημοσίευσης του ημερολογίου. Και η Βουλή μάλιστα ασχολείται με το ζήτημα. Και για αυτό εμείς τώρα ρωτάμε – αε τι βαθμό μας είναι απαραίτητη μία εξωτερική άποψη;", λέει ο κ. Βλαντιμίροφ. "Κατά τη γνώμη μας – είναι απαραίτητη, ιδιαίτερα όταν γίνεται λόγος για άνθρωπο ,που έχει ζήσει πέντε χρόνια εδώ, που γνωρίζει την Βουλγαρία από μέσα και απευθύνει κριτικές, αλλά με πόνο για τα πράγματα που αντιμετωπίζει στη Βουλγαρία".

Ορισμένοι ερευνητές λένε ότι ο Ίρετσεκ έρχεται από τη Βιέννη σε μία χώρα, που μόλις έχει απελευθερωθεί και οι εκτιμήσεις του συχνά είναι εσπευσμένες. Δυστυχώς όμως εάν συγκρίνουμε τα πράγματα τα οποία ο Ίρετσεκ διαπιστώνει τότε με την σύγχρονη βουλγαρική πραγματικότητα, θα ανακαλύψουμε αρκετά κοινά σημεία.

Αυτά τα κοινά σημεία μπορούν να ειδωθούν και στο ντοκιμαντέρ. Σκουπιδοπόλη π.χ. ονομάζει ο Ίρετσεκ την Σόφια τότε. Στο μεταξύ μία από τις πρώτες φροντίδες της διοίκησης της μετά την κήρυξη της για πρωτεύουσα το 1879 είναι ακριβώς η καθαριότητα της πόλης. Αλλά στην ταινία έχει και επεισόδια από την σύγχρονη κρίση με τα απορρίμματα.

"Οι δήμοι πληρώνουν στους δασκάλους όποτε θέλουν. Και οι δάσκαλοι εγκαταλείπουν τα σχολεία και ζητούν άλλη εργασία", γράφει ο Ίρετσεκ στο ημερολόγιο του. Στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε και τις διαμαρτυρίες των δασκάλων από πριν δύο χρόνια. "Εμείς δεν εξιδανικεύουμε τον Ίρετσεκ που είναι μία αρκετά αντιφατική προσωπικότητα", σημειώνει ο Ασέν Βλαντιμίροφ. "Αφενός είναι πολύ κριτικός, αλλά συμφωνεί να συμμετέχει στην κυβέρνηση που έχει έρθει στην εξουσία με πραξικόπημα. Εκεί απογοητεύεται από την πολιτική, συνεχώς ονειρεύεται να μην είναι περισσότερο υπουργός. Και αυτό ήταν το διπλό καθήκον της ταινίας μας. Από την μία πλευρά – να διηγηθούμε για τον Ίρετσεκ, και από την άλλη – να επιλέξουμε τα σημεία που είναι επίκαιρα και σήμερα", λέει ο κ. Βλαντιμίροφ.

Το ημερολόγιο του Ίρετσεκ είναι εξαιρετικά πλούσιο με ποικιλόμορφα γεγονότα και παρατηρήσεις, που είναι ενδιαφέροντα και για μας , τους σύγχρονους ανθρώπους. Ο Τσέχος επιστήμονας π.χ. είναι εντυπωσιασμένος ότι "οι Βούλγαροι έχουν 28 λέξεις για σαλιγκάρια".

Το ημερολόγιο του εκδίδεται δύο φορές στη Βουλγαρία – την δεκαετία του '30 του περασμένου αιώνα και μετά τις δημοκρατικές αλλαγές.
"Τα βιβλία του Ίρετσεκ για τη Βουλγαρία και το ημερολόγιο του αλληλοσυμπληρώνονται", συνεχίζει ο κ. Βλαντιμίροφ. "Πρώτα το ίδιο το ημερολόγιο είναι πηγή πολλών πληροφοριών που σε συνέχεια συναντάμε και στα έργα του. Ο Ίρετσεκ έχει ένα απίθανο βιβλίο που ονομάζεται "Ταξίδια στη Βουλγαρία". Γυρίζει όλη την Βουλγαρία στο άλογό του όταν κανένας δεν ενδιαφέρεται από τη χώρα. Ο Ίρετσεκ έχει το ταλέντο να αξιολογεί την βουλγαρική ιδιαιτερότητα. Έχει πολύ καλό αίσθημα προς τους απλούς ανθρώπους που συναντά, εκτιμά το ότι είναι φιλόξενοι και ανοιχτοί. Δεν εξετάζει τα πράγματα μονόπλευρα. Και εμείς στην ταινία προσπαθήσαμε να το δείξουμε , επειδή δεν πρέπει τα πράγματα να ερμηνεύονται μονόπλευρα".

Το βιβλίο "Ταξίδια στη Βουλγαρία" εκδίδεται το 1888, τέσσερα χρόνια μετά την επιστροφή του Ίρετσεκ στην Πράγα, όπου γίνεται καθηγητής. Το 1891 εμφανίζεται και το βιβλίο του "Το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας" αφιερωμένο στην ανοικοδόμηση του νέου βουλγαρικού κράτους. Έτσι ο Ίρετσεκ κατορθώνει να δημιουργήσει ένα ιδιόμορφο πανόραμα της χιλιετούς βουλγαρικής ιστορίας που φτάνει σχεδόν έως τον 20 αιώνα.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα