Η ιστορία των δημοψηφισμάτων στη Βουλγαρία

Άρχισε η ενημερωτική εκστρατεία για το εθνικό δημοψήφισμα στις 27 Ιανουαρίου με την ερώτηση: «Πρέπει να αναπτύσσεται η πυρηνική ενέργεια στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας με την κατασκευή νέου πυρηνικού ηλεκτρικού σταθμού;» Το θέμα είναι πολύ επίκαιρο για τη χώρα τώρα – ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού θεωρεί ότι πρέπει να αναζητούνται λύσεις για φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια. Πολλοί Βούλγαροι όμως είναι της γνώμης ότι ένας νέος πυρηνικός σταθμός δε θα μειώσει την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και δεν θα είναι ασφαλής για το περιβάλλον.

Οι κανόνες για τη διενέργειά του είναι παρόμοιοι με τους κανόνες για τις εθνικές κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Οι βασικές διαφορές είναι δύο. Η πρώτη – στην ερώτηση του δημοψηφίσματος οι ψηφοφόροι πρέπει να απαντήσουν μόνο με "ναι" ή "όχι", και η δεύτερη διαφορά – αντί την παραδοσιακή προεκλογική εκστρατεία, διεξάγεται ενημερωτική καμπάνια, στην οποία οι συμμετέχοντες δεν είναι τα πολιτικά κόμματα, αλλά τρεις επιτροπές και μια ομάδα βουλευτών.

Μετά την απελευθέρωση της Βουλγαρίας από οθωμανική κυριαρχία το 1878 μέχρι σήμερα στη χώρα έχουν διενεργηθεί τρία δημοψηφίσματα.

Το πρώτο δημοψήφισμα διεξάγεται στις 19 Νοεμβρίου του 1922 κατά τη διακυβέρνηση της Βουλγαρικής Γεωργικής Λαϊκής Ένωσης. Κρίνεται το ζήτημα αν πρέπει να αρχίσει δικαστική δίωξη των υπουργών μερικών κυβερνήσεων, που θεωρούνται υπεύθυνοι για τις εθνικές καταστροφές της Βουλγαρίας του 1913 και του 1918. Το 1913 η Βουλγαρία αρχίζει αποτυχημένο πόλεμο κατά των πρώην συμμάχων της - Σερβίας και Ελλάδας, ακόμη πιο καταστροφική είναι η συμμετοχή της χώρας μας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το δημοψήφισμα διενεργείται με ειδικό νόμο, ο οποίος εγκρίνεται από τους κυβερνώντες και περιέχει κάποιες όχι τόσο δημοκρατικές διατάξεις. Για παράδειγμα, οι κατηγορούμενοι υπουργοί συλλήφθηκαν ήδη πριν από το δημοψήφισμα. Σχεδόν 927 χιλιάδες Βούλγαροι συμμετέχουν στο δημοψήφισμα, εκ των οποίων πάνω από 647.000 ψηφίζουν "υπέρ" της ενοχής των πρώην υπουργών. Η δικαστική διαδικασία κατά τους αρχίζει, αλλά σύντομα τερματίζεται πάλι με μη δημοκρατικό τρόπο – από τη νέα κυβέρνηση του Αλεξάντερ Τσανκόφ, η οποία έρχεται στην εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα στις 9 Ιουνίου του 1923.

Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1946 διενεργείται το πρώτο δημοψήφισμα με πραγματικές πολιτικές συνέπειες για τη Βουλγαρία. Τίθεται το ερώτημα για το πολίτευμα: μοναρχία ή δημοκρατία. Ανάμεσα στα επιχειρήματα για την ψηφοφορία είναι ακόμη ένας άλλος χαμένος πόλεμος – ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το δημοψήφισμα διενεργείται από την κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου, η οποία ετοιμάζει το έδαφος για την επικράτηση του ολοκληρωτικού καθεστώτος στη χώρα.

Το δημοκρατικό πολίτευμα της Βουλγαρίας εγκρίνεται με συντριπτική πλειοψηφία του 93%. Η Βουλγαρία ανακηρύσσεται Λαϊκή Δημοκρατία. Μετά τις δημοκρατικές αλλαγές του 1989 γίνονται απόπειρες αναμφισβήτητης του δημοψηφίσματος. Στο τέλος όμως το δημοκρατικό πολίτευμα επιβεβαιώθηκε και από το νεότερο Σύνταγμα της Βουλγαρίας του 1991. Το Σύνταγμα ψηφίστηκε από Μεγάλη Εθνοσυνέλευση, η οποία συγκροτήθηκε με δημοκρατικές εκλογές.

Το 1968 η Εθνοσυνέλευση της Βουλγαρίας εγκρίνει την απόφαση να εκπονηθεί νέο Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους εκλέγεται επιτροπή για την εκπόνηση του σχεδίου Συντάγματος, μέλη της οποίας είναι 78 βουλευτές υπό την προεδρία του Τόντορ Ζίβκοφ, αρχηγός του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το σχέδιο υποβάλλεται σε ευρεία δημόσια συζήτηση, χωρίς όμως τη συμμετοχή πολιτικών σχηματισμών που υπερασπίζουν εναλλακτικές θέσεις. Το σχέδιο συντάγματος εγκρίνεται με δημοψήφισμα.

Στην ψηφοφορία στις 16 Μαΐου του 1971 σχεδόν το 97% των Βουλγάρων υποστηρίζουν το νέο Σύνταγμα. Αυτός ο θεμελιώδης νόμος περιέχει πολλά δικαιώματα και ελευθερίες για τους Βουλγάρους πολίτες. Ένα μέρος των δικαιωμάτων και ελευθεριών όπως το δικαίωμα εργασίας και δωρεάν εκπαίδευσης τηρούνται, σε αντίθεση με την ελευθερία του λόγου και του Τύπου, για παράδειγμα. Ο λόγος είναι το ολοκληρωτικό καθεστώς του κράτους και το περίφημο άρθρο 1 του Συντάγματος, το οποίο εξασφαλίζει τον ηγετικό ρόλο του Κομμουνιστικού κόμματος.

Εκτός από τα εθνικά δημοψηφίσματα, στη Βουλγαρία μερικές φορές έχουν εγκριθεί νόμοι που ρυθμίζουν τα δημοψηφίσματα επί τοπικών θεμάτων. Για παράδειγμα, το 1909 εγκρίθηκε Νόμος περί δημοψηφισμάτων επί δημοτικών υποθέσεων. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, οι δήμοι μπορούσαν να διενεργούν δημοψηφίσματα επί θεμάτων όπως το κατασκευή δημόσιων κτηρίων, έργα υποδομής, πώληση δημοτικών περιουσιών. Το 2009 εγκρίθηκε ο νυν ισχύων Νόμος περί της άμεσης συμμετοχής των πολιτών στην κρατική εξουσία και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Ανεξάρτητα από τις αμφιβολίες αν το δημοψήφισμα για την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας θα οδηγήσει σε πραγματικά και θετικά αποτελέσματα, πολλοί Βούλγαροι πολιτειολόγοι θεωρούν ότι θα διαδραματίσει θετικό ρόλο στην ανάπτυξη της άμεσης δημοκρατίας στη Βουλγαρία.

Mετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Διαδώστε

Η ιστορία των δημοψηφισμάτων στη Βουλγαρία

Περισσότερα στην κατηγορία

Εορτασμοί για την Ένωση στο Πλόβντιβ

Το μεγαλείο της Ένωσης και οι συνέπειες του «ενοποιητικού συνδρόμου»

Νυμφαίο του 1ου-2ου αιώνα ερευνούν οι αρχαιολόγοι στο Aquae Calidae κοντά στο Μπουργκάς

Ο Πέταρ Μπερόν για τα πρώτα βήματα της βουλγαρικής μετάβασης και της δημοκρατίας σήμερα