Κατά παράδοση, και αυτό το καλοκαίρι τα καύσιμα είναι επίκαιρο θέμα στη χώρα μας, αφού η πτώση στις τιμές στις διεθνείς αγορές τον Ιούλιο δεν επηρέασε τη λιανική αγορά. Η πολυαναμενόμενη καθοδική κίνηση συνέβη ωστόσο στα τέλη Αυγούστου, σαν αντίκτυπο κοινής τηλεοπτικής συνέντευξης του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ και του διευθυντή της Υπηρεσίας Τελωνείων, Βάνιο Τάνοφ. Ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε και νέους μαζικούς ελέγχους των εμπόρων. Η αγορά που νωρίτερα έμεινε αδιάφορη για τις κινήσεις των τιμών, αντέδρασε στο πολιτικό μήνυμα και η τιμή της βενζίνης έπεσε κατά 10 στοτίνκι το λίτρο ή μόλις 4,5%.

Η σχετικά καλή είδηση θέτει υπό αμφισβήτηση τόσο τη διαμόρφωση των τιμών των καυσίμων στη Βουλγαρία, όσο και τη διαφάνεια στον τομέα και την εμπειρογνωμοσύνη των θεσμών που ασκούν τον έλεγχο (Επιτροπή για την Προστασία του Ανταγωνισμού και η Εφορία).

"Αυτό δεν είναι λύση, αλλά δημαγωγία", σχολιάζει ο Καλογιάν Στάικοφ του Ινστιτούτου Οικονομίας της Αγοράς. "Βγαίνει κάποιος και λέει: "Υπάρχει καρτέλ, έχει πολύ υψηλές τιμές". Γιατί όμως είναι έτσι; Πού είναι τα αντικειμενικά στοιχεία; Η Επιτροπή για την Προστασία του Ανταγωνισμού και οι φορολογικές αρχές μπορεί να ελέγξουν τι ακριβώς συμβαίνει. Χωρίς τους ελέγχους δεν μπορούμε να βγάζουμε συμπεράσματα. Φαίνεται ότι η φορολογική διοίκηση θέλει να ασκήσει δημόσιες πιέσεις στους εισαγωγείς, τους παραγωγούς και τους εμπόρους να μειώσουν τις τιμές, και όχι να κάνει τη δουλειά της".

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πύλης, η μέση τιμή στην ΕΕ για ένα λίτρο καύσιμο (ντίζελ και βενζίνη) χωρίς ΦΠΑ και άλλους φόρους, ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για εισαγωγή ή παραγωγή, είναι 0.552 ευρώ. Για τη Βουλγαρία, το αντίστοιχο κόστος είναι 0.617 ευρώ. Μ’ αυτόν τον τρόπο, η χώρα μας κατέχει την τέταρτη θέση με την υψηλότερη καθαρή τιμή των καυσίμων μετά τη Δανία, τη Μάλτα και την Ιταλία. Το 2014 το 45% περίπου της βενζίνης και το 35% του ντίζελ στην αγορά μας εισάγεται. Δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε με βεβαιότητα αν χρησιμεύει για ικανοποίηση της εγχώριας αγοράς, ή ένα μέρος εξάγεται εκ νέου. Η διαφορά έως 100% αναλαμβάνεται από τα ντόπια διυλιστήρια, το μεγαλύτερο εκ των οποίων είναι το Lukoil. Με τη σειρά του, το διυλιστήριο στο Μπουργκάς εξάγει το 50% της παραγωγής του.

Ο ισχυρισμός ότι σε ορισμένο επίπεδο υπάρχει καρτέλ όμως είναι δύσκολα να αποδειχθεί. Πριν από τρία χρόνια η Επιτροπή για την Προστασία του Ανταγωνισμού βγήκε με συμπέρασμα για καρτέλ στην αγορά καυσίμων στη χώρα μας, που όμως απορρίφθηκε από το δικαστήριο. Ο Τιχομίρ Μπεζλόφ του Κέντρου Έρευνας της Δημοκρατίας είναι κατηγορηματικός: "Μιλάνε, ότι υπάρχει μυστική συμφωνία καρτέλ στον κλάδο, που όμως δύσκολα μπορεί να αποδειχθεί".

Ο Καλογιάν Στάικοφ βλέπει αλλού το πρόβλημα: "Το πρόβλημα με όλους τους θεσμούς ελέγχου είναι ότι δεν είναι ανεξάρτητοι. Δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους γιατί πάνω τους ασκείται πολιτική πίεση. Πριν από χρόνια η Επιτροπή για την Προστασία του Ανταγωνισμού ανακοίνωσε με μη πειστικά επιχειρήματα και δεν αποδείχθηκε τίποτα. Τώρα βγαίνουν πολιτικοί και λένε "Έχουμε καρτέλ!" και γιατί η επιτροπή που πρέπει να διαπιστώσει μια τέτοια κατάσταση, δε λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα;". Οι θεσμοί που μπορούν να αποδείξουν αυτές τις μυστικές συμφωνίες και να λάβουν μέτρα, για να περιοριστεί η αρνητική επίδραση, δεν κάνουν τίποτα".

Η ποιότητα των καυσίμων, ο έλεγχος και η εκτίμηση της αγοράς είναι τα τρία βασικά προβλήματα που αφορούν τις τιμές των καυσίμων, τα οποία το κράτος δεν κατορθώνει να αντιμετωπίσει με επιτυχία, θεωρεί ο Τιχομίρ Μπεζλόφ. Τα προβλήματα αυτά παραμένουν άλυτα λόγω της έλλειψης επαρκώς εξειδικευμένων στελεχών στη διοίκηση. Ο Καλογιάν Στάικοφ συνιστά στον κλάδο των καυσίμων πρώτα απ’ όλα να διασαφηνιστεί η γενική εικόνα και για το σκοπό να γίνει έλεγχος από την Υπηρεσία Κρατικής Οικονομικής Επιθεώρησης, παρόμοιος μ’ αυτό που έγινε στον ενεργειακό κλάδο.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα