Συμπληρώνονται 143 χρόνια από τον θάνατο του Βασίλ Λέβσκι (1837-1873) – ο πιο αγαπημένος ήρωας της Βουλγαρίας, ιδεολόγος και διοργανωτής της εθνικής μας επανάστασης για απελευθέρωση του βουλγαρικού λαού από οθωμανική κυριαρχία. Μ’ αυτή την αφορμή στη Σόφια εγκαινιάστηκε έκθεση – πρωτοβουλία της Εθνικής Πινακοθήκης και της Παλλαϊκής Εθνικής Επιτροπής "Βασίλ Λέβσκι". Υπό τον τίτλο "Ο Απόστολος και η εποχή του μέσα από τα μάτια των Βουλγάρων ζωγράφων", η έκθεση παρουσιάζει πάνω από 80 έργα τέχνης και 40 έγγραφα για την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο του αποκαλούμενου από το λαό Αποστόλου της Ελευθερίας.

Τα εκθέματα θα μείνουν στην Εθνική Πινακοθήκη μέχρι τις 20 Μαρτίου. Μεγάλο μέρος εξ αυτών εκτίθενται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Πρόκειται κυρίως για μεγάλους πίνακες από την συλλογή της γκαλερί, που απεικονίζουν σκηνές της ζωής του βουλγαρικού λαού κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα. Στην έκθεση παρουσιάζονται επίσης έργα γραφικής και γλυπτικής, πορτραίτα και πολυπρόσωπες συνθέσεις, αφιερωμένα στη ζωή του Λέβσκι.

"Η έκθεση παρουσιάζει ευρύ πανόραμα καλλιτεχνικών εικόνων του Αποστόλου και παράλληλα μας ενημερώνει για την εργασία Βουλγάρων ζωγράφων από διάφορες γενιές και πολιτικά συστήματα, που ενδιαφέρονταν για την προσωπικότητα και το έργο του Λέφσκι", λέει η διοργανώτρια της έκθεσης, Ζανέτ Μίτεβα. "Ο πιο ηλικιωμένος ζωγράφος, οι πίνακες του οποίου εκτίθενται στην πινακοθήκη, είναι ο Μαρτίν Γκεοργκίεφ Ουσταγκένοφ, ο οποίος γεννήθηκε το 1872 στο Ρούσε και είναι ανάμεσα στους πρώτους ζωγράφους - απόφοιτους της νεοϊδρυθείσας Σχολής Ζωγραφικής, που στη συνέχεται μετατρέπεται σε Εθνική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Ο νεότερος συμμετέχων στην έκθεση που παρουσιάζεται με ένα γλυπτό του, είναι από την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Πλόβντιφ "Τσάνκο Λαβρένοφ". Πρόκειται για τον Λάζαρ Μίτεφ, ο οποίος γεννήθηκε το 1996".

Κεντρική θέση στην έκθεση κατέχει το έργο του ακαδημαϊκού Ντέτσκο Ουζούνοφ "Περιδέραιο της αθανασίας" του 1973. Ανάμεσα στους δημιουργούς ξεχωρίζει το όνομα και του Μαρτίν Γκεοργκίεφ Ουσταγκένοφ, ο οποίος έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος των έργων του στην εποχή πριν από την Απελευθέρωση και στην προσωπικότητα του Βασίλ Λέφσκι. Ο πίνακάς του "Ίδρυση επαναστατικού κομιτάτου στην περιοχή της Σόφιας" εκτίθεται για πρώτη φορά στους θεατές.

Ιδιόμορφο κοντραπούντο των παλιών ζωγράφων είναι τα έργα σύγχρονων δημιουργών. Ανάμεσά τους είναι ο καθηγητής της Εθνικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών Πλάμεν Βάλτσεφ και ο γνωστός στους ευρωπαϊκούς καλλιτεχνικούς κύκλους Βασίλ Γκοράνοφ. Πορτραίτο του Βασίλ Λέφσκι ζωγράφισε και ο νέος δημιουργός Ρόσεν Ράιτσεφ, ο οποίος από χρόνια ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ. Ο πίνακάς του χαρίστηκε το 2010 στο Προεδρικό Μέγαρο της Βουλγαρίας και στην παρούσα έκθεση για πρώτη φορά μπορεί να ειδωθεί από περισσότερους ανθρώπους.



Κατά πόσο η μορφή του Αποστόλου υποτάσσεται στον χρόνο και στην τέχνη;
"Κατά την περίοδο δημιουργίας των πρώτων ζωγράφων η ιστορική επιστήμη δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη, δεν είχε πολλές μελέτες και ανακαλύψεις και η προσωπική αντίληψη της προσωπικότητας του Λέφσκι και της εποχής του είχαν κυρίαρχο ρόλο", αναφέρει η Ζανέτ Μίτεβα. "Τέτοια είναι η περίπτωση του Ουσταγκένοφ, για παράδειγμα, ο οποίος ζωγραφίζει υπό τη ζωντανή επίδραση των συγχρόνων και των συνεργατών του Λέφσκι. Αργότερα βγαίνουν στο φως νέες και νέες μαρτυρίες, πλούσια ιστορική λογοτεχνία και μελέτες. Η εντύπωση μου είναι ότι όλοι οι ζωγράφοι, ανεξάρτητα από το σε ποια γενιά ανήκουν, ερεύνησαν προσεκτικά κατά τον 20^ο αιώνα τα υπάρχοντα λογοτεχνικά έργα, επιστημονικές έρευνες και απομνημονεύματα. Και οι επτά φωτογραφίες του Λέφσκι, που έχουν διασωθεί, προσφέρουν τη δυνατότητα για καλλιτεχνική ερμηνεία. Φυσικά, ο καθένας, ανάλογα με την αντίληψη και την προσωπική του τεχνοτροπία, αναπτύσσει τη μορφή του Αποστόλου, σε όλες τις περιπτώσεις όμως αναζητιέται η φυσική ομοιότητα. Κάποιοι τον απεικονίζουν σε επίσημο πορτραίτο, άλλοι – κατά τη διάρκεια της ίδρυσης μυστικού επαναστατικού κομιτάτου, που αποδείχθηκε αγαπημένο θέμα των Βουλγάρων ζωγράφων. Άλλα έργα απεικονίζουν σκηνές της ζωής του βουλγαρικού λάου της εποχής εκείνης, χαρακτηριστικούς τύπους, θέες από τη Σόφια. Για παράδειγμα, σε έναν από τους πίνακες απεικονίζεται ο ναός της Αγίας Σοφίας σε ερείπια, έτσι όπως τον είδε ο Βασίλ Λέφσκι στον δρόμο του προς την αγχόνη, γιατί από εκεί πέρασε η άμαξα που τον πήγε στην αγχόνη".

"Ένα ειδικό τμήμα της έκθεσης διαθέτει ζωγραφιές του Χρήστο Νέικοφ από δύο παιδικά βιβλία για τον Βασίλ Λέφσκι", συνεχίζει η κα Μίτεβα. "Το ένα είναι "Ο Απόστολος σε περιπέτεια" και βασίζεται στο διήγημα του Ιβάν Βάζοφ και το άλλο είναι τον Σεραφείμ Σεβερνιάκ και ονομάζεται "Εγώ είμαι ο Λέφσκι". Τα βιβλία αυτά έφτασαν σε χιλιάδες παιδιά της Βουλγαρίας, τώρα όμως για πρώτη φορά εκθέτουμε τις πρωτότυπες εικονογραφίες τους. Εκτίθενται στην ίδια βιτρίνα με τις πρώτες ζωγραφιές του Ιβάν Μάρκβιτσκα για το διήγημα "Ο Απόστολος σε περιπέτεια", που δημοσιεύθηκαν το 1895 στο περιοδικό "Τέχνη". Έχει και αυθεντικές φωτογραφίες συνεργατών του Λέφσκι καθώς και δύο δικές του φωτογραφίες – κάτι που το κοινό σπάνια μπορεί να δει στην αυθεντική μορφή γιατί φυλάσσονται υπό ειδικό έλεγχο και σπάνια ακόμη και οι ειδικοί και οι ιστορικοί έχουν πρόσβαση σ’ αυτές. Έχουμε τη δυνατότητα να τις δείξουμε χάρη στην ιδιωτική συλλογή του Αλεξάνταρ Αλέξιεφ, που ο ίδιος μας παραχώρησε".

Η έκθεση συνοδεύτηκε και από τη θεατρική μινιατούρα του σκηνοθέτη Ασέν Σόποφ "Η ανάκριση του Βασίλ Λέφσκι" από την έκτακτη ανακριτική επιτροπή στη Σόφια, που παρουσιάστηκε ανάμεσα στους πίνακες και τα έγραφα τα πρώτα δύο Σαββατοκύριακα μετά τα εγκαίνια της έκθεσης. Τον Απόστολο υποδυόταν ο νέος ηθοποιός Βεσελίν Πλάτσκοφ, τον οποίο πέρυσι είδαμε στον ρόλο του Λέφσκι στην ταινία του Μάξιμ Γκέντσεφ "Ο διάκονος Λέβσκι".

"Η θεατρική παράσταση αναπαριστάνει την ανάκριση του Λέφσκι που έλαβε χώρα στο κονάκι στη Σόφια. Στο ίδιο σημείο αργότερα χτίστηκε το Βασιλικό παλάτι, όπου σήμερα στεγάζεται η Εθνική Πινακοθήκη. Με κάποιον τρόπο το πνεύμα του Αποστόλου εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να περιπλανιέται στους χώρους αυτούς", εξηγεί η Ζανέτ Μίτεβα.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα
Φωτογραφίες: BGNES