Στην γκαλερί "Σρεντέτς" στο υπουργείο Πολιτισμού εγκαινιάστηκε έκθεση αφιερωμένη σ’ έναν από τους πιο ενδιαφέροντες φωτογράφους της Βουλγαρίας. "Ο Κρουμ Σάβοφ γεννήθηκε στο χωριό Ούστοβο στην Ροδόπη το 1882", διηγείται η Ζόγια Νάτσεβα, διευθύντρια του Κρατικού αρχείου του Σμόλιαν και ερευνήτρια της βιογραφίας του φωτογράφου. "Μικρός χάνει τον πατέρα του και σημαντικό ρόλο στην ζωή του παίζει ο ξάδερφός του, Στόγιου Σίσκοφ, ο οποίος τον στέλνει να σπουδάσει φωτογραφία στη Σχολή Χαρτογραφίας".

Ο Στόγιου Σίσκοφ είναι γλωσσολόγος, λαογράφος και κοινωνικός παράγοντας ο οποίος εκτός του ότι ανοίγει ατελιέ στον ξάδερφό του στο Τσεπελάρε, τον παίρνει μαζί του στις επιστημονικές αποστολές που διοργανώνει στα σύνορα μεταξύ της απελευθερωμένης Βουλγαρίας και τις περιοχές της Ροδόπης που έχουν μείνει κάτω από οθωμανική κυριαρχία.

Οι πρώτες φωτογραφίες του Κρουμ Σάβοφ εκδίδονται στο περιοδικό "Πρόοδος της Ροδόπης" και αποτυπώνουν τον А' Βαλκανικό Πόλεμο και τις προσπάθειες της Ιεράς Συνόδου να εκχριστιανίσει ξανά του Βούλγαρους που έχουν γίνει μουσουλμάνοι και τις συγκεντρώσεις των σογιών που διαχωρίζονται από τα σύνορα.

"Την έκθεση επιμελείται ο φωτογράφος Ίβο Χατζημίσεφ βάσει των γυάλινων πλακών που φυλάσσονται στο Κρατικό αρχείο στο Σμόλιαν, στο Ιστορικό μουσείο στο Ασένοβγκραντ και στο Εθνογραφικό μουσείο στο Πλόβντιφ", λέει η κυρία Νάτσεβα. "Αυτές οι πολύτιμες φωτογραφίες ήταν για καιρό κρυμμένες στα ντουλάπια μας, αλλά χάρη στον Ίβο Χατζημίσεφ που τις έκανε ψηφιακές εκδώσαμε ένα άλμπουμ με 130 εικόνες και οργανώσαμε αυτήν την έκθεση με 53 φωτογραφίες. Ο Ίβο Χατζημίσεφ κατάφερε να ζωντανέψει αυτές τις μορφές που είχαν φθαρεί από τον χρόνο και τώρα μπορούμε να τις δείχνουμε στον κόσμο και να χρησιμεύουν στους ερευνητές αυτής της ιστορικής περιόδου".

Τα πράγματα για τον Κρουμ Σάβοφ δεν ήταν εύκολα. Έπρεπε να κουβαλάει τον τεχνικό του εξοπλισμό στην πλάτη, ενώ τις γυάλινες πλάκες τις μετέφερε με μουλάρια. Στα αρχεία διαφυλάσσονται πάνω από 1.000 κάδρα του στα οποία ο φωτογράφος έχει επενδύσει όχι μόνο μαστοριά, αλλά και αγάπη. Οι άνθρωποι εκείνο τον καιρό φοβόντουσαν να βγουν φωτογραφία, αλλά ο Σάβοφ τους κέρδιζε και στέκονταν μπροστά του με τον χαρακτήρα και την διάθεσή τους. Νεόνυμφοι και συμπέθεροι, τεχνίτες, τοπία και σκηνές από την καθημερινότητα, οι πρώτες φωτογραφίες των παραδοσιακών στολών της Ροδόπης, ζωντανεύουν στα ατελιέ της Τσεχίας όπου οι φωτογραφίες στέλνονται για να χρωματιστούν. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Κρουμ Σάβοφ συμμετέχει σε δυο διεθνείς εκθέσεις – στην βελγική πόλη Λιέγη και στο Λονδίνο όπου κερδίζει ασημένια μετάλλια για την τέχνη του.

Η ιδέα για την έκθεση προέρχεται από την Ζόγια Νάτσεβα και τον σύζυγό της που δρουν με αναγεννησιακό πάθος στον τόπο τους και έχουν έρθει σε επαφή με πολιτιστικούς θεσμούς της Ξάνθης για να αρχίσουν οι φωτογραφίες να ταξιδεύουν ανά τον κόσμο. Χάρη σ’ αυτούς πραγματοποιείται το όνειρο της κόρης του φωτογράφου, Νεντιάλκα που με την ελπίδα να διασώσει αυτόν τον εθνικό πλούτο δωρίζει τις πλάκες στον γνωστό συγγραφέα Νικολάι Χάιτοφ ο οποίος από την πλευρά του όταν αρρωσταίνει τις παραδίδει στο Μουσείο του Ασένοβγκραντ.

Ο φωτογράφος Ίβο Χατζημίσεφ συγκινείται από την επιθυμία των ανθρώπων να επιστρέψουν τις μνήμες εκεί όπου έχουν προκύψει. Ο ίδιος είναι μάστορας του πορτρέτου, αλλά εδώ και καιρό ασχολείται κυρίως με την συντήρηση φωτογραφικών συλλογών και οι εκθέσεις του αποτελούνται συνήθως από ντοκουμέντα. "Ο βασικός σκοπός αυτής της έκθεσης είναι να θυμηθούμε έναν άνθρωπο με τεράστια συμβολή στην δημιουργία της οπτικής μνήμης της χώρας μας", λέει εκείνος. "Απ’ την πρώτη στιγμή που είδα τα αρνητικά ήξερα πως βρίσκομαι μπροστά σε μια αγνή πηγή".

Για την χρηματοδότηση της έκθεσης ο κ. Χατζημίσεφ απευθύνεται για μια ακόμα φορά προς το γνωστό του ζευγάρι ευεργετών από την Αμερική, την Νέλη και τον Ρόμπερτ Γκίμπσον. Η Νέλη έχει βουλγάρικη καταγωγή και με τον σύζυγό της έχουν δημιουργήσει ένα Αμερικάνικο Ίδρυμα για την Βουλγαρία μέσω του οποίου βοηθούν την διαφύλαξη της ιστορίας της βουλγάρικης φωτογραφίας.