Στη Βουλγαρία η νομιμότητα δεν είναι της μόδας και τίποτε δε συμβαίνει, αλλά πάντα επιρρίπτουμε την ευθύνη σε κάποιον άλλο, θεωρεί ένας από τους αριστοτέχνες των βουλγαρικών κινούμενων σχεδίων, Νικολάι Τόντοροφ.

Γεννήθηκε στη Σόφια το 1952. Τελείωσε το Γυμνάσιο Καλών Τεχνών και στη συνέχεια την ειδικότητα "Κινούμενα σχέδια" στο ρωσικό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφικής Τέχνης στην τάξη του Ιβάν Ιβανόφ-Βάνο – ο πατέρας των σοβιετικών κινούμενων σχεδίων. Εργάστηκε στο Στούντιο Κινούμενων Σχεδίων "Σόφια" ως σκηνοθέτης, ζωγράφος και σεναριογράφος καθώς και για το ZDF στη Γερμανία.

Δημιούργησε πάνω από 90 κινούμενα σχέδια. Η ταινία του "Μεγαλομανία" είναι ανάμεσα στις προκρίσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου στις Κάννες. Στο φεστιβάλ κινηματογράφου στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας, η ταινία του "Οδύσσεια" μπαίνει ανάμεσα στα δέκα καλύτερα σύγχρονα έργα κινούμενων σχεδίων. Κατά την περίοδο του σοσιαλισμού (1981) έργα του αγοράστηκαν από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Νέα Υόρκη. Ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής σε φεστιβάλ κινούμενων σχεδίων στο Ανεσί, στις Κάννες, στην Οτάβα, στη Χιροσίμα, στη Μόσχα, στο Ζάγκρεμπ, στην Κρακοβία, στο Βερολίνο.

Μιλάμε μαζί του για τη Βουλγαρία σήμερα και για την τέχνη. Ο Νικολάι Τόντοροφ λέει ότι συναρπάστηκε από τα κινούμενα σχέδια στα παιδικά του χρόνια: "Εκείνα τα χρόνια δεν είχαμε ευρεία πρόσβαση στα καλύτερα κινούμενα σχέδια της Δύσης, όπως για παράδειγμα του Disney. Αλλά είχε πολύ καλά ανεπτυγμένο κινηματογραφικό δίκτυο στη Βουλγαρία με 3-4 χιλιάδες κινηματοθέατρα. Ενώ τώρα ο αριθμός τους είναι μόλις 30-40".

Θίγουμε το επίκαιρο θέμα σήμερα για τους δημιουργούς και το Διαδίκτυο. Αυτό που ο παγκόσμιος ιστός αποτελεί εξαιρετικά πλούσια βιβλιοθήκη, όπου μπορούμε να βρούμε τα πάντα, είναι θαυμάσιο, αλλά από την άλλη μεριά: "Για τι Νόμο περί Πνευματικών Δικαιωμάτων μπορούμε να μιλάμε; Όλα που βγήκαν κάτω από το χέρι του ανθρώπου, από την κάμερά του, κάτω από το πινέλο του, μπορεί κανείς να βρει στο Ίντερνετ. Ενώ στη Δυτική Ευρώπη η αγωγή των ανθρώπων δεν τους επιτρέπει σε τέτοιο βαθμό να κλέβουν, εδώ στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες κλέβουμε και βγάζουμε όλα στην αγορά. Γι’ αυτό η σημερινή εποχή είναι μια θαυμάσια εποχή για όσους έχουν ενδιαφέροντα, αλλά για να έχεις ενδιαφέροντα, πρέπει να είσαι μορφωμένος. Και για να είσαι μορφωμένος, πρέπει να διαβάζεις. Κλέβει η άρχουσα τάξη, κλέβουν όλοι. Κλέβουν λεφτά και δεν ξέρουν τι να κάνουν μαζί τους γιατί είναι άπληστοι".



Ως άνθρωπος της τέχνης έχει εργαστεί σε δύο διαφορετικές εποχές – του κομμουνισμού και της δημοκρατίας. Ρωτάμε τον Νικολάι Τόντοροφ κατά τη διάρκεια ποιας εποχής ο δημιουργός νιώθει πιο ελεύθερος και μέχρι πού φτάνουν τα όρια της ελευθερίας.
"Η ελευθερία είναι τρόπος να υπάρχεις, να μπορείς να ανασαίνεις. Κανείς δεν μπορεί να σε αναγκάσει να κάνεις κάτι που δε θέλεις. Μιλάω όχι μόνο για την τέχνη. Όσον αφορά την τέχνη, με τέχνη πρέπει να ασχολούνται είτε εξαιρετικά πλούσιοι άνθρωποι, είτε εξαιρετικά φτωχοί. Η αποστολή της τέχνης δεν είναι το κέρδος. Γιατί η τέχνη είναι πνευματικότητα που έχει άλλες διαστάσεις. Τι θέλουμε όμως όταν σήμερα στη Βουλγαρία το 90-99% είναι μεταπωλητές. Κανένας δεν παράγει τίποτα. Όταν θέλει κανείς να κάνει κάτι στον χώρο της τέχνης, είναι ελεύθερος να το κάνει. Η απαγόρευση είναι κάτι παράξενο. Είναι για τους ανόητους. Δεν μπορούν να σου επιβάλουν απαγόρευση να ανασαίνεις, να χαίρεσαι τον ήλιο. Για καλό ή για κακό, όταν είχε βία, γεννήθηκε η πιο όμορφη τέχνη", λέει ο καλλιτέχνης.

Τι είναι η θέση της διαδοχικότητας στην τέχνη σήμερα;
"Η διαδοχικότητα είναι μέρος της φάσης της εξέλιξης μιας έξυπνης κοινωνίας, θεωρεί ο Τόντοροφ. "Θαυμάσιο παράδειγμα για έξυπνη προσέγγιση απέναντι στον πολιτισμό για μένα είναι η Ρωσία. Γι’ αυτό η χώρα έχει μεγάλες επιτυχίες στον χώρο της τέχνης και της επιστήμης. Εκεί "ποντάρουν" στην πνευματικότητα. Στη δυτικές κοινωνίες έχει επίσης διαδοχικότητα. Οι πρώτοι το κάνουν από αγάπη, και οι δεύτεροι – από πραγματισμό. Ενώ στη χώρα μας αυτό δεν υπάρχει για τον απλό λόγο ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για κανέναν. Ο Βούλγαρος θεωρεί ότι είναι η αρχή όλων των αρχών. Γιατί μέχρι και σήμερα προσπαθούμε να ανακαλύψουμε εκ νέου τον τροχό. Η γιαγιά μου έλεγε: "Αλίμονο στον λαό, στον οποίο ο υπηρέτης γίνει αφέντης". Το ίδιο παρατηρούμε σήμερα στη Βουλγαρία".

Από τέσσερα χρόνια ο Νικολάι Τόντοροφ δουλεύει πάνω σε μια ταινία διάρκειας 70 λεπτών που λέγεται "Made in Brachycera" με σεναριογράφο τον Βίκτορ Σαμουήλοφ. Την έχει σκεφτεί ήδη κατά τη δεκαετία του ΄80 του 20^ου αιώνα, αλλά τότε της επέβαλαν απαγόρευση. Περισσότερες λεπτομέρειες μαθαίνουμε από τον δημιουργό της ταινίας: "Brachycera" είναι οικογένεια μυγών στη βιολογία. Η ταινία διηγείται για το πώς η δύναμη όταν βρεθεί στα χέρια των αγράμματων, δεν μπορεί να τους βοηθήσει, μόνο να τους βλάψει".

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα
Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο του Νικολάι Τόντοροφ