Στην κορυφή Χατζή Ντιμίταρ του Αίμου, κοντά στη Σίπκα, όπου το καλοκαίρι του 1877 γίνονται κάποιες από τις πιο δύσκολες μάχες στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, δε μαίνονται πια μάχες για ελευθερία αλλά περνάει μια οδυνηρή τομή της σύγχρονης βουλγάρικης ιστορίας. Το 1981 σε μέρος που να φαίνεται από μακριά ξεκινά η κατασκευή του μνημείου Μπούζλουτζα, το οποίο σκοπό έχει να μεταφέρει στους αιώνες τον θρύλο για το Βουλγάρικο Κομουνιστικό Κόμμα. Πρόκειται για ένα γιγαντιαίο ιπτάμενο δίσκο από σίδερο και τσιμέντο, το οποίο μετά την πτώση του καθεστώτος το 1989 έγινε έρμαιο των στοιχείων της φύσης και των βανδαλισμών.

Σήμερα μια νέα αρχιτέκτων, η Ντόρα Ιβανόβα, που σπούδασε και εργάστηκε στη Γερμανία, αντιλαμβάνεται το μνημείο Μπούζλουτζα από μια διαφορετική οπτική γωνία και στο πλαίσιο της διπλωματικής της εργασίας ετοίμασε ένα πρότζεκτ που σκοπό έχει να το μεταμορφώσει και να αναθεωρήσει την ιστορία.

«Τυχαία είδα φωτογραφίες του μνημείου Μπούζλουτζα στο Ίντερνετ, λέει η Ντόρα. Με εντυπωσίασε η κατασκευή που κατά τη γνώμη μου κρύβει μεγάλη δύναμη γιατί αν αποστασιοποιηθεί κανείς από την ιδεολογική του υπόσταση μπορεί να δει ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα και ένα επίτευγμα της βουλγαρικής μηχανικής σκέψης. Μετά από 15 χρόνια σχεδιασμού, για την κατασκευή του μνημείου έχουν εργαστεί 6 000 άτομα σε τρεις βάρδιες, για μια περίοδο 8 χρόνων. Η κορυφή έχει χαμηλώσει με 8 μέτρα και τα υλικά για το κτίριο συμπεριλαμβάνουν 70 000 τόνους μπετόν και 40 000 τόνους ατσάλι. Τον αρχιτέκτονα Γκεόργκι Στοΐλοφ πλαισιώνουν οι καλύτεροι αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί και καλλιτέχνες της εποχής. Το μνημείο χρησιμοποιείται μόλις 8 χρόνια, αλλά αποτελεί μοναδική ιδέα με διαχρονική επιρροή».

Σήμερα η κατάσταση του μνημείου είναι κρίσιμη και η είσοδος απαγορεύεται γιατί επιφυλάσσει κινδύνους. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό για να αποτρέψει τους περίεργους. Η μεγαλύτερη τουριστική ιστοσελίδα στον κόσμο TripAdvisor το σημειώνει σαν ένα από τα πιο όμορφα εγκαταλειμμένα μέρη στη γη μετά από εκατομμύρια κριτικές επισκεπτών. Πολλοί ξένοι έρχονται στη Βουλγαρία ειδικά για να δουν το Μπούζλουτζα. Για το κτίριο θετικά εκφράζονται και οι ειδήμονες γι’ αυτό μας μένει η απορία γιατί τίθεται υπό αμφισβήτηση η συντήρησή του. Τελικά φοβόμαστε την ιστορία ή θέλουμε η ιστορία να ξεκινά από εμάς;

«Το πρόβλημα με τα σοσιαλιστικά μνημεία είναι η πολιτικοποίησή τους και η ταυτοποίησή τους με την ιστορική περίοδο, συνεχίζει η Ντόρα. Αλλά κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για τεχνουργήματα της εποχής τους γι’ αυτό οφείλουμε να σκεφτόμαστε ορθολογιστικά. Η υπεράσπιση των μνημείων αυτών δεν πρέπει να τοποθετείται στο επίπεδο «υπέρ ή κατά του κομμουνισμού» γιατί ένας τέτοιος διαχωρισμός σημαδεύει την έκφραση γνώμης, φοβίζει τους ανθρώπους και είναι φυσικό οι πολίτες να προτιμούν την αδιαφορία».

Το πρότζεκτ της Ντόρα Ιβανόβα είναι προκλητικό. Η ιδέα είναι το κτίριο να μετατραπεί σε μνημείο ολόκληρης της βουλγάρικης ιστορίας που να συμπεριλαμβάνει διαδραστικές εγκαταστάσεις.

«Η καρδιά του κτιρίου είναι μια αίθουσα τελετών που χωράει 400 άτομα και με ελάχιστη προσπάθεια μπορεί να συντηρηθεί και να μετατραπεί σε έναν πολιτιστικό χώρο για εκθέσεις, συναυλίες και κοινωνικό διάλογο, περιγράφει η νεαρή αρχιτέκτονας τη δουλειά της. Υπάρχει διακοσμητικό μωσαϊκό που βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και που παρουσιάζει τη σοσιαλιστική περίοδο της Βουλγαρίας. Ο επισκέπτης από εκεί περνά μέσα από έναν μακρύ σκοτεινό διάδρομο που μπορεί να απεικονίσει τα χρόνια της Οθωμανικής Κυριαρχίας. Στο σφαιρικό τμήμα, του οποίου τα παράθυρα αποκαλύπτουν μια εντυπωσιακή θέα θα τοποθετηθούν δείγματα της μεσαιωνικής ιστορίας που να μαρτυρούν το μεγαλείο των Βουλγάρων ηγεμόνων ενώ στο υπόγειο θα απλωθούν οι θρακικοί θησαυροί και τα υπολείμματα του πολιτισμού των Σλάβων και των Αρχαίων Βουλγάρων. Τέλος, με ασανσέρ ο επισκέπτης θα ανεβαίνει 70 μέτρα, θα περνάει από την πεντάλφα ως σύμβολο της σοσιαλιστικής περιόδου, για να φτάσει σε μια κλειστή γυάλινη πλατφόρμα πάνω από το βάραθρο που θα μας θυμίζει τον φόβο και την ανασφάλεια της μετάβασης και η ξενάγηση θα τελειώνει σε μια ανοιχτή βεράντα 360 μοιρών που θα επαναφέρει τους ταξιδιώτες στο παρόν χάρη στην επαφή τους με τη φύση.»

Κατά τους υπολογισμούς της Ντόρα, κάτι τέτοιο θα κόστιζε γύρω στα 2.5 εκ. λέβα και το μνημείο θα μπορεί να συντηρείται χάρη στην τιμή της εισόδου και στην ενοικίαση της αίθουσας τελετών. Για την υποδομή του μνημείου πριν από 35 χρόνια ξοδεύτηκαν 25 εκ. λέβα και αυτή η επένδυση είναι πιο έξυπνο να διασωθεί, θεωρεί η αρχιτέκτονας. Εκτός αυτού μια τέτοια προσπάθεια αξίζει τον κόπο, γιατί όπως λέει εκείνη, «θα αναβιώσει τον τόπο, θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και θα τονώσει τον τουρισμό θεραπεύοντας ταυτόχρονα τα εθνικά μας συμπλέγματα.»

Περισσότερα για το πρότζεκτ της Ντόρα Ιβανόβα μπορείτε να μάθετε εδώ.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτοηγραφίες: Ραντοσλάβ Παρβάνοφ, Nicola Miller και Les Johnstone