Στο τζαμί της πόλης Κίρτζαλι διοργανώθηκε διάλεξη, ανοιχτή για το κοινό, με θέμα την «Οθωμανική αρχιτεκτονική παράδοση στη Βουλγαρία – μουσουλμανικοί και εβραϊκοί ναοί». Την παρουσίαση με πολυμέσα ανέλαβε το Αρτ Κίνημα «Κραγκ», /Κύκλος/, βάσει επιστημονικών ιστορικών μελετών, εγγράφων και φωτογραφιών από 20 τζαμιά, κάποια από τα οποία έργο του μεγάλου Οθωμανού αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν (1489-1588). Όσον αφορά τις συναγωγές αναφέρθηκαν κάποιοι ναοί από την οθωμανική και τη μετα-οθωμανική περίοδο που διασώζονται ως σήμερα.

Στην επικράτεια της Βουλγαρίας υπάρχουν στοιχεία για εβραϊκή παρουσία από την αρχαιότητα. Τέτοιο αρχαιολογικό εύρημα είναι το μωσαϊκό του 3^ου-4^ου αιώνα που ανακαλύφτηκε κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο Πλόβντιβ.

Η εκδήλωση ήταν υπό την αιγίδα του Μουφτή της Περιφέρειας Μπεϊχάν Μεχμέντ ενώ μεταξύ του κοινού ήταν και μαθητές από το χωριό Έντσετς, οι οποίοι έμαθαν περισσότερα για τις ομοιότητες και τις διαφορές των λατρευτικών κτιρίων των δυο θρησκειών αλλά και των τελετουργιών τους.

Η Ράντοστ Νικολάεβα, πρόεδρος του ιδρύματος «Κραγκ» και διοργανώτρια της εκδήλωσης, στην ομιλία της παρουσίασε εντυπωσιακά παραδείγματα της οθωμανικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σαν το Τομπούλ τζαμί στο Σούμεν, το Τζουμαγιά και το Ιμαρέτ τζαμί στο Πλόβντιβ, το τζαμί του Οσμάν Πασβάνογλου στο Βίντιν, το τζαμί Μπάνια Μπασί στη Σόφια, τη γέφυρα του Σβίλενγκραντ και ο τουρμπές του Ακ Ιαζάλ Μπαμπά κοντά στο χωριό Ομπρότσιστε. Ο τόνος έπεσε στη διαδικασία μεταμόρφωσής ενός τόπου προσκυνήματος υπό την επίδραση της αλλαγής των κατοίκων της περιοχής μέσα στους αιώνες και για παράδειγμα χρησιμοποιήθηκαν οι θρακικοί ναοί πάνω στους οποίους χτίστηκαν εκκλησίες που μετατράπηκαν σε τζαμιά και σήμερα αποτελούν ξανά εστίες του χριστιανισμού.

Εδώ και 12 χρόνια το Αρτ Κίνημα «Κραγκ» παίζει βασικό ρόλο στην προσέγγιση των διαφορετικών πολιτιστικών κοινοτήτων στο Κίρτζαλι.

«Εδώ και καιρό συλλέγουμε τις οικογενειακές μνήμες της περιοχής όπως και των συγγενών των κατοίκων που ζουν στην Τουρκία, λέει η κυρία Νικολάεβα. Το πρότζεκτ για την Οθωμανική λατρευτική αρχιτεκτονική στη Βουλγαρία ξεκίνησε το 2011. Οι έρευνες απέδειξαν πως αυτοί οι λατρευτικοί τόποι έχουν αιώνια ζωή μιας και χρησιμοποιούνται από κάθε επόμενη θρησκεία. Στο χτίσιμο των τζαμιών συμμετέχουν βούλγαροι τεχνίτες, τα στυλ περιπλέκονται, έχει αλληλοεπίδραση πολιτισμών. Αυτή τη φορά βρήκαμε το θάρρος να μπούμε μέσα στα τζαμιά αλλά και στις συναγωγές και να δείξουμε όλη την πολυμορφία και την ομορφιά της οθωμανικής αρχιτεκτονικής».

Στο Κίρτζαλι υπήρχε εβραϊκή σεφαραδίτικη κοινότητα, της οποίας η συναγωγή χτίστηκε το 1924 αλλά τη δεκαετία του ’50 κάηκε και τώρα μόνο στο μέρος όπου βρισκόταν υπάρχει αναθηματική πλάκα.

Στην εκδήλωση συμμετείχαν και η οργάνωση των Εβραίων στη Βουλγαρία «Σαλόμ» που δώρισαν στο κίνημα «Κραγκ» τα απομνημονεύματα της Έστερ Νιέγκο από το Ισραήλ που γεννήθηκε στο Κίρτζαλι το 1935. Ο πατέρας της Έστερ ήταν ο ηγέτης της κοινότητας Νισίμ Νιέγκο ενώ η ίδια ίδρυσε πολιτιστική διαφωτιστική γυναικεία οργάνωση των Εβραίων της περιοχής το 1931. Από την άλλη ο Ζαφέρ Γκαλίμποφ, ένας από τους πιο διάσημους φωτογράφους στη χώρα μας, δώρισε στο ίδρυμα φωτογραφίες συναγωγών όπως είναι σήμερα. Ο Γκαλίμποφ είναι γεννημένος στο Βίντιν από πατέρα τουρκικής και μητέρα εβραϊκής καταγωγής. Οι Εβραίοι της Βουλγαρίας αποφεύγουν τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά το 1949, μετά την εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Βουλγαρία, τη νύχτα της 14^ης Ιανουαρίου αποπλέουν για το Ισραήλ από το Μπουργκάς.

Οι νέοι στο Κίρτζαλι με ενθουσιασμό συμμετέχουν στην αναγέννηση της πολύμορφης πολιτιστικής τους κληρονομιάς, ζωγραφίζοντας, τραγουδώντας και δημιουργώντας όλοι μαζί.

«Εγώ δεν επικροτώ το να μιλάμε για την ανεκτικότητα, λέει κατηγορηματικά η Ράνοστ Νικολάεβα. Η ανεκτικότητα είναι απλά μια πολιτιστική ευγένεια που μπορεί να κρατήσει τις αποστάσεις και να καλύψει την αδιαφορία. Το θέμα είναι να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τα πολιτιστικά μέσα για να δημιουργούν έναν νέο πολιτισμό και μια νέα συνείδηση για την οποία έχουμε παραδείγματα από την Αδριανούπολη και το Παλέρμο».

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: Μιλαντίνα Μόνοβα και BGNES