Στη βορειοανατολική Ροδόπη, κοντά στο χωριό Μάλκο Γκράντιστε, στο δήμο Λιουμπίμετς βρίσκεται εντυπωσιακό αρχαίο ειδωλολατρικό συγκρότημα που ονομάζεται «Οι κουφές πέτρες». Τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη του χρονολογούνται από τις αρχές του 20^ου αιώνα  από τους Τσέχους Χέρμαν και Κάρελ Σκόρπιλ,  ιδρυτές  της επιστημονικής αρχαιολογίας στη Βουλγαρία. «Αλλά η ανακάλυψη των μυστικών του συγκροτήματος  αρχίζει μόλις το 2008 με τις πραγματικές του αρχαιολογικές έρευνες», μας  εξηγεί ο υφηγητής Γκεόργκι Νεχρίζοφ, μακρόχρονος ερευνητής του συγκροτήματος:

«Είναι τεράστιο συγκρότημα με εμβαδόν μεγαλύτερο από ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο. Περιλαμβάνει την κορφή της Αγίας Μαρίνας, στην οποία υποτίθεται πως ήταν κτισμένο το μεσαιωνικό κάστρο Εφρέμ, και το συγκρότημα από βραχώδες ομάδες, γνωστό με την ονομασία «Οι κουφές πέτρες» που βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά της κορφής», διηγείται ο υφηγητής Γκεόργκι Νεχρίζοφ.

Για την ονομασία της περιοχής μας λέει τα εξής :

«Απ ανέκαθεν μας εντυπωσίαζε η έλλειψη ακουστικότητας εκεί. Οι βράχοι απορροφούν τον ήχο, δεν έχει ηχώ. Φέτος κάναμε πειράματα με ειδικούς από το Ινστιτούτο Μηχανικής και Ακουστικής. Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τις παρατηρήσεις μας. Αναμένουμε να καταλάβουμε γιατί είναι έτσι.»

Το συγκρότημα εντυπωσιάζει με τις  πολυάριθμες του βραχώδεις εσοχές.

«Είναι μνημεία, που βρίσκονται βασικά στην Ανατολική Ροδόπη κατά του μήκους του ποταμού Άρδα, συνδεδεμένα με τον πολιτισμό των Θρακών.  Οι αρχαιολογικές ανασκαφές το επιβεβαίωσαν κατηγορηματικά. Αλλά περνώντας από τα πολιτιστικά στρώματα φτάσαμε και σε στρώμα από τα τέλη της 5^ης και τις αρχές της 4^ης χιλιετηρίδας προ Χριστού. Αυτά είναι τα πιο πρώιμα ίχνη από ανθρώπινη ύπαρξη εκεί. Δεν είμαστε σίγουροι ποιες ήταν οι λειτουργίες του συγκροτήματος τότε. Έχουμε μόνο λίγα υλικά , βασικά κεραμικά και πρωτόγονα εργαλεία από οστά. Η χάλκινη εποχή δεν είναι παρουσιασμένη. Αλλά η έντονη εκμετάλλευση του συγκροτήματος ξεκινά στις αρχές της πρώιμης εποχής του σιδήρου. Τα πολιτιστικά στρώματα με πάχος 2,5 μέτρα μας δίνουν πολύ καλές πληροφορίες για την ανάπτυξη του συγκροτήματος, ανακαλύπτοντας πολυάριθμες εγκαταστάσεις, συνδεδεμένες με τελετές και ειδωλολατρικές πρακτικές. Το συγκρότημα για κατά σειρά φορά δείχνει την προσπάθεια των Θρακών να επιλέγουν για τους ναούς τους τοποθεσίες που είναι σε κορυφές ή γύρω σε εντυπωσιακούς βράχους», εξηγεί ο κ. Νεχρίζοφ.  «Οι χαραγμένες στους βράχους εσοχές είναι περισσότερες από 500. Είναι η μεγαλύτερη ομάδα βραχώδων εσοχών στη Ροδόπη που ανακαλύφθηκε μέχρι στιγμής. Οι εσοχές αδιαμφισβήτητα είχαν ειδωλολατρικό προορισμό. Άλλα ίχνη από τους Θράκες είναι οι εστίες στις οποίες γίνονταν μυστήρια και τελετές, συνδεδεμένες με τη φωτιά.»

Μία από τις πρώτες ανακαλύψεις της ομάδας του υφηγητή Νεχρίζοφ είναι πετρόγλυφο  χωρίς συγκεκριμένη χρονολογία.

«Πολύ δύσκολα μπορεί να καθοριστεί  από πότε χρονολογείται κάτι χαραγμένο στο βράχο. Νομίζουμε ότι πρόκειται για συμβολικό σήμα του ήλιου και της πορείας του στον ουρανό.»

Το έτος 2016 είναι ιδιαίτερα επιτυχές για τους ερευνητές του συγκροτήματος « Οι κουφές πέτρες».

«Η πιο ενδιαφέρουσα είναι η ανακαλυμμένη γύρω από μία εστία μεγάλη ομάδα ανθρωπομορφικών και ζωομορφικών  κεραμικών φιγούρων. Υπάρχουν και μικρά δοχεία. Παρόμοια υλικά συχνά βρίσκονται σε θρακικά έργα, αλλά ποτέ σε τέτοια ποσότητα σε ένα μέρος.»

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους οι φιγούρες ήταν δώρα η με αυτές γίνονταν οι τελετές γύρω από την φωτιά. Είναι δυνατόν να παράγονταν επί τόπου για να μοιράζονται στους ειδωλολάτρες. Άλλο εντυπωσιακό εύρημα είναι ένας αμφορέας με πολύ σπάνια διακόσμηση. Στην επιφάνεια του αμφορέα υπάρχουν μικρά στρόγγυλα και τρίγωνα ανοίγματα, γεμάτα με ρετσίνι και ενσωματωμένα άσπρα πετραδάκια. Η αντίθεσή τους στο μαύρο φόντο του δοχείου το κάνει εντυπωσιακό.

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα το συγκρότημα λειτουργούσε έως τα τέλη του 12^ου αιώνα. «Τα νομίσματα και τα κεραμικά ευρήματα  που βρίσκουμε τελειώνουν σαν κομμένα με μαχαίρι στα τέλη του 12^ου αιώνα. Εξηγούμε το γεγονός αυτό με κάτι που αναφέρει ο χρονικογράφος της Δ΄ Σταυροφορίας,  Ζοφρουά  ντε Βιλαρντουέν , γράφοντας ότι οι ιππότες κατέκτησαν το κάστρο Εφρέμ. Πιθανόν τότε κατέστρεψαν το ειδωλολατρικό συγκρότημα «Οι κουφές πέτρες»», είπε καταλήγοντας ο υφηγητής Νεχρίζοφ.

Φωτογραφίες: αρχείο

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα