Η Παραμονή των Χριστουγέννων και το έθιμο «κολεντούβανε»

Η Παραμονή των Χριστουγέννων είναι μια γιορτή ταπεινοφροσύνης, ευγνωμοσύνης και ελπίδας. Ακόμα κι αν δεν τηρούν όλοι την 40ήμερη νηστεία, γύρω από το παραδοσιακό τραπέζι συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια. Τα Χριστούγεννα ήταν παραγκωνισμένα πριν το 1989 και οι άνθρωποι που πίστευαν τα γιόρταζαν σχεδόν κρυφά. Τώρα ανακαλύπτουμε ξανά τα χριστιανικά μυστήρια που έχουν αποτυπωθεί στα ήθη και τα έθιμά μας.

«Μωρέ, φύτρωσε Θείο δέντρο»

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Ο χριστιανισμός γίνεται μέρος της ιστορίας μας μετά τον 9^ο αιώνα, όταν ο Βούλγαρος ηγεμόνας Μπορίς Α΄ τον επιβάλλει σαν επίσημη θρησκεία του κράτους. Τότε στο μυαλό των ανθρώπων οι ειδωλολατρικές μορφές αρχίζουν να συγχέονται με τις μορφές των αγίων, ενώ ταυτόχρονα οι νέες ιδέες βρίσκουν τη θέση τους στη λαϊκή μυθοπλασία. Στα παραδοσιακά τραγούδια αρχίζουν να εμφανίζονται «θεία δέντρα» που μεγαλώνουν ξαφνικά πολύ ψηλά, ενώ από κάτω κάθεται η Παναγία με τον Χριστό «μικρό παιδάκι», περιμένοντας να το βαφτίσουν.

«Φύτρωσε δέντρο ψηλό»

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Όποιος έχει καθίσει σε βουλγάρικο χριστουγεννιάτικο τραπέζι ξέρει πως παραδοσιακά τα πιάτα είναι πάντα μονός αριθμός και το λιγότερο εφτά. Μεταξύ τους επιβάλλεται το βρασμένο σιτάρι, τα φασόλια, οι ντολμάδες, το ρύζι και το πλιγούρι, το μέλι, τα φρέσκα φρούτα, το κρασί και η ρακή. Τα ψωμιά είναι παραδοσιακά στολισμένα με σύμβολα από ζυμάρι που αποτελούν έκκληση για υγεία, γονιμότητα και ευημερία. Τώρα πια οι άνθρωποι δεν απλώνουν το τραπεζομάντηλο πάνω σε άχυρα, αλλά το τραπέζι δεν το μαζεύουν ως το πρωί, γιατί υπάρχει η πεποίθηση πως οι ψυχές των νεκρών μαζεύονται γύρω από το οικογενειακό τζάκι.

«Τα άλογα του θείου»

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Στα χωριά γύρω από τη Σόφια, στα πολιτιστικά κέντρα της Μπίστριτσα, του Βλαντάια, του Γκέρμαν και του Λόζεν, κάθε χρόνο γίνονται αναπαραστάσεις εθίμων, χορεύουν παραδοσιακούς χορούς και τραγουδούν. Φέτος στις αρχές Δεκεμβρίου στην Περιφερειακή Βιβλιοθήκη του Μπλαγκόεβγκραντ έγιναν αναπαραστάσεις χριστουγεννιάτικων εθίμων από παιδιά ηλικίας περίπου 10-11 χρονών, ενώ στο Περιφερειακό Ιστορικό Μουσείο του Ταργκόβιστε παρουσιάζουν την αναπαράσταση «Παραμονή Χριστουγέννων γύρω από το τζάκι». Στο Πλόβντιβ οι μαθητές του Λυκείου αναπαριστούν τη «Φάτνη». Στην πόλη Πλέβεν παρουσιάζεται με εκπαιδευτικό σκοπό το γιορτινό σόου «Κολεντάρι» /Καλαντιστές/, αφιερωμένο σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έθιμα του τόπου μας.

«Περιστέρι κελαηδά»

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Τις πρώτες ώρες μετά τα μεσάνυχτα της 25ης Δεκεμβρίου παρέες από νέους άντρες γυρίζουν τα σπίτια με παραδοσιακές φορεσιές και γκλίτσες, τραγουδάνε παραδοσιακά τραγούδια και εύχονται στην οικογένεια υγεία, επιτυχημένο γάμο, γονιμότητα, καλή σοδειά, μεγάλα κοπάδια. Οι νοικοκύρηδες πάλι για να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους δίνουν στους «κολεντάρι» /παρόμοιους με τους καλαντιστές/, κουλούρια, γλυκίσματα, φρούτα και νομίσματα.

«Οι πόνοι της Παναγίας»

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Πολλά από τα παραδοσιακά τραγούδια αυτού του εθιμοτυπικού κύκλου είναι αφιερωμένα στην Παναγία, για την οποία αρχίζουν οι ωδίνες της γέννας. Άλλα πάλι διηγούνται ιστορίες για το πώς ο μικρός Χριστός χάθηκε και οι κολεντάρι βοήθησαν τη Θεομήτορα να βρει το παιδί της ή για το νέο κορίτσι που τη βοήθησε να το κοιμίσει κι η Παρθένος της χάρισε χρυσοκέντητο πουκάμισο για να την ευχαριστήσει.

«Η κοπέλα με το πανέμορφο πουκάμισο»

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Τους «κολεντάρι» θα υποδεχτούν επίσης το Γιάμπολ, η Σόφια, η Βάρνα, το Μπλαγκόεβγκραντ και σε κάθε σπίτι θα ηχήσουν τα βουλγάρικα κάλαντα που λέγονται «σούρβα» και τα παιδιά θα χτυπήσουν τους ενήλικες στην πλάτη με κλαδιά κρανιάς για να είναι γεροί και να αντέχουν στις δυσκολίες.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφία: BulFoto

Διαδώστε

Η Παραμονή των Χριστουγέννων και το έθιμο «κολεντούβανε»

Περισσότερα στην κατηγορία

Η Ριμπάριτσα φιλοξενεί φολκλορικό φεστιβάλ

Διεθνές Λαογραφικό Φεστιβάλ «Βίτοσα» στην Σόφια

Γιορτή Βερίκοκου στο Τουτρακάν