Σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις, τα βότανα συνδέονται με τον αιώνιο αγώνα μεταξύ του καλού και του κακού, μεταξύ του Θεού και του διαβόλου. Ο μύθος λέει ότι όταν ο Θεός έκανε τον άνθρωπο από λάσπη, τον άφησε στον ήλιο για να στεγνώσει και κάθισε να ξεκουραστεί. Και επειδή ήταν κουρασμένος, αποκοιμήθηκε, ήρθε ο διάβολος και πολλαπλά τρύπησε με το δάκτυλό του το δημιούργημα του Θεού. Για να αντιμετωπίσει τη ζημιά ο Θεός μάζεψε χόρτα και τα έβαλε σε κάθε τρύπα. Ύστερα τα ευλόγησε να μετατραπούν σε θεραπευτικά βότανα. Ξέχασε να βάλει χόρτα σε μία μόνο τρύπα και από εκεί οι αρρώστιες άρχισαν να μπαίνουν στο ανθρώπινο σώμα. Πάλι σύμφωνα με τις παραδόσεις, η θεραπευτική δύναμη των βοτάνων είναι η μεγαλύτερη την Ημέρα του Ένιου στις 24 Ιουνίου. Στην ίδια ημερομηνία η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Και μέχρι σήμερα υπάρχει η παράδοση την Ημέρα του Ένιου τα βότανα να μαζεύονται νωρίς τα χαράματα, πριν την ανατολή του ήλιου.

Στο τραγούδι που ερμηνεύει το γυναικείο φωνητικό σύνολο από το χωριό Γκολίαμο Κρούσεβο, της περιοχής του Γιάμπολ, ο Ένιο ή ο Γιάνιο, ξεκίνησε με κάρο για βότανα και για ένα λουλούδι του δάσους με μικρά κίτρινα άνθη που ανθίζει γύρω από την Ημέρα του Ένιου και ονομάζεται «ένιοβτσε». Ξεκίνησε λοιπόν ο Ένιο με κάρο για βότανα , για ένιοβτσε. Η μητέρα του τρέχει πίσω του και φωνάζει: « Γύρισε Ένιο, οι κοπέλες πια το έχουν μαζέψει, το έχουν βράσει και έχουν λούσει τα ξανθά μαλλιά τους».

Τα μεσάνυχτα στις παραμονές της 24 Ιουνίου ο ουρανός ανοίγει, τα άστρα κατεβαίνουν στη γη και μαγεύουν χόρτα και λουλούδια, δίνοντάς τους θεραπευτική δύναμη. Σύμφωνα με άλλο μύθο, η γη ανοίγει και οι δαίμονες, που φυλάγουν το θαμμένο θησαυρό εμφανίζονται. Αυτή η νύχτα είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για οποιαδήποτε μάγια και ξόρκια. Το ήξεραν και οι κοπέλες που δεν ασχολούνταν με μάγια, αλλά ονειρεύονταν να κερδίσουν την καρδιά του αγαπημένου τους. Σαν την κοπέλα, για την οποία τραγουδούν η Ντόνκα Πάνεβα και η Μίτκα Πετκόβα από το χωριό Μαλομίρ, του Γιάμπολ, που πήγε να μαζεύει βότανα την ημέρα του Ένιου.

Οι μελωδίες των τελετουργικών τραγουδιών συχνά είναι όμοιες, με μικρό φάσμα του τόνου. Ενώ το περιεχόμενο αφορά τις κοπέλες και τις νιόπαντρες γυναίκες που συμμετέχουν στο έθιμο, καθώς και τις νοικοκυρές των σπιτιών που οι κοπέλες γυρίζουν στην γιορτή. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας υπήρχε και το έθιμο «Ένιοβα μπούλια». Οι κοπέλες έντυναν με νυφικό μικρό κοριτσάκι 3-4^ων ετών. Όλη τη μέρα το κουβαλούσαν στα χέρια για να μην ακουμπά τη γη, για να μείνει καθαρό όπως είναι και οι σχέσεις του με τις ουράνιες δυνάμεις. Και έτσι γύριζαν τα χωράφια, τις πηγές και όλο το χωριό. Στόχος του εθίμου είναι η καλή σοδιά, καθώς και η καλή παντρειά των κοπελιών που συμμετέχουν σ’ αυτό.

Η τελετή τελειώνει στο σπίτι, στο οποίο το προηγούμενο βράδυ οι κοπέλες έχουν αφήσει ένα δοχείο με «σιωπηρό νερό». Στις παραμονές της γιορτής οι κοπέλες έβαζαν στο δοχείο τις ανθοδέσμες τους. Στο τέλος της τελετουργικής περιοδείας γινόταν και το μάντεμα. Το κοριτσάκι η ‘Ενιοβα μπούλια έβγαζε κάποια από τις ανθοδέσμες έως ότου οι κοπέλες τραγουδούσαν για τσομπάνους, δασκάλους, εμπόρους κλπ. Έτσι μάντευαν πιο θα είναι το επάγγελμα του μελλοντικού τους συζύγου.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα