Η λέξη «μουσείο» εδώ και πολύ καιρό δε συνδέεται μόνο με ένα κτίριο, πολλές φορές με βαρετές συλλογές αντικειμένων που συλλέγονται και αποθηκεύονται ανά τους αιώνες, εκθέματα, που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, που αντιπροσωπεύουν την ιστορική, την πολιτιστική, τη λαογραφική και τη φυσική κληρονομιά. Ο κόσμος της επιστήμης ανοίγει μπροστά στον επισκέπτη και αναζωπυρώνει την περιέργεια και τη δίψα του για τη γνώση.

Τέτοιο είναι και το Μουσείο της Μέλισσας στη Σόφια, το οποίο δεν προσελκύει με μέγεθος και φινέτσα. Και εάν υπάρχει διαγωνισμός για το μικρότερο μουσείο στον κόσμο, ίσως θα το κέρδιζε.

Είναι ένα μικρό σπιτάκι από πηλό με το σχήμα κελιού κηρήθρας. Το υλικό, από το οποίο είναι φτιαγμένο υπογραμμίζει την επιθυμία των δημιουργών να φέρουν τους ανθρώπους πιο κοντά στο φυσικό τους περιβάλλον. Το καφετί χρώμα του μοιάζει με το χρώμα των κηρήθρων, που χτίζουν οι μέλισσες και όπου συλλέγουν το μέλι, την γύρη, και διάφορες ουσίες που χρησιμοποιούν προς όφελος της βιωσιμότητας του μελισσιού. Παράλληλα αποτελούν και σημαντικά προϊόντα που μπορούν να συλλεχθούν και να αξιοποιηθούν από τον μελισσοκόμο.

Πάνω στη σκεπή έχουν φυτευτεί διάφορα πολύχρωμα λουλούδια, από τα οποία οι μέλισσες συλλέγουν γύρη και νέκταρ. Η είσοδος και η έξοδος της κυψέλης είναι ψηλά κάτω από τη σκεπή. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι επισκέπτες και οι περαστικοί δεν παρεμβαίνουν και έτσι οι μέλισσες μπαινοβγαίνουν ελεύθερα, ενώ οι άνθρωποι μπορούν άνετα να παρακολουθούν πώς εκτελούν τις καθημερινές τους εργασίες. Δίπλα στο σπίτι, πίσω από ένα χαμηλό φράχτη, βαμμένο σε ανοιχτά χρώματα, υπάρχει ένας μικρός κήπος, με χόρτα και αρωματικά βότανα.

Το μουσείο υψώνεται σε έναν από τους κεντρικούς σταθμούς του μετρό της Σόφιας και περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση, ενώ στον εσωτερικό χώρο του μουσείου υπάρχει συλλογή φωτογραφιών καθώς και υλικά με πληροφορίες για τη ζωή και τις συνήθειες των μελισσών. Οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν τις μέλισσες σε μια διαφανή κυψέλη. Το μέλι είναι στο κάτω μέρος της κηρήθρας και στην κορυφή συλλέγεται η γύρη.

Από το ταβάνι του μικρού χώρου κρέμεται μια κυψέλη από πηλό γνωστή από την αρχαία Αίγυπτο. Σε έναν από τους τοίχους διαβάζουμε τα λόγια του Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Αν κάποτε οι μέλισσες εκλείψουν, το ανθρώπινο είδος δε θα αργήσει να τις ακολουθήσει μέσα σε τέσσερα χρόνια. Θα διαταραχθεί η τροφική αλυσίδα, καθώς το 1/3 των πηγών διατροφής του ανθρώπου εξαρτάται άμεσα από τις δραστηριότητες των μελισσών».

Για την ιδέα οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της πρωτεύουσας να γνωρίσουν από κοντά τη ζωή των μελισσών και το όφελος που προσφέρουν, περισσότερα μαθαίνουμε από τον Πέταρ Βάλτσοφσκι από την οργάνωση «Μπίογκραντ» της Σόφιας:

«Ως μη κυβερνητικός οργανισμός ασχολούμαστε με την άτυπη εκπαίδευση μαθητών και παιδιών προσχολικής ηλικίας στον τομέα της αστικής βιολογικής γεωργίας. Έχουμε ήδη δημιουργήσει μερικές βιολογικούς κήπους σε σχολεία, παιδικούς σταθμούς και αλλού σε αστικό περιβάλλον. Παρατηρήσαμε ότι, υπάρχουν πολλές μέλισσες στις περιοχές, όπου εργαζόμαστε με τα παιδιά, τα οποία φοβούνται επειδή δεν τις γνωρίζουν. Αυτό είναι ένα σημαντικό θέμα. Για να μη απομακρυνθούν οι άνθρωποι από τη φύση, πρέπει να γνωρίζουν τη βιοποικιλότητα. Στην αρχή αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μια γκαλερί με εκπαιδευτικούς σκοπούς για να παρουσιάσουμε όλα όσα σχετίζονται με τις μέλισσες, τα προϊόντα τους και με την επικονίαση. Σταδιακά, γεννήθηκε η ιδέα για το Μουσείο της Μέλισσας. Πρόκειται για ένα σχέδιο σε εξέλιξη. Αν και ο χώρος δεν είναι μεγάλος, μπορεί να δοθεί διάλεξη για 40-50 λεπτά, χάρη στους εκπαιδευτικούς πίνακες και τη διαφανή κυψέλη.»

Ο επί πολλά χρόνια μελισσοκόμος μηχανικός Λιουντμίλ Σάβοφ είναι της γνώμης ότι, μέλισσες πρέπει να έχει παντού, τόσο σε περιοχές με πλούσια βλάστηση, όσο στην πόλη, γιατί «τα μελισσοκομικά φυτά στα πάρκα και στους κήπουςχρειάζονται την επικονίασή τους.» Κάτι πολύ απλό που μπορούμε όλοι να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα μελισσάκια είναι να φυτέψουμε στους κήπους και τα μπαλκόνια μας φυτά που θα τους χαρίσουν νέκταρ και γύρη. Αλλά πρόσθεσε επίσης ότι «να εκτρέφονται μέλισσες σε δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες είναι σχεδόν αδύνατο, διότι οι κύριες τοξίνες και τα δηλητήρια συσσωρεύονται στη γύρη και τη δροσιά από όπου συλλέγουν νερό. Οι μέλισσες συλλέγουν το νέκταρ, το αποθηκεύουν στο στομάχι τους, όπου αναμιγνύεται με ένζυμα, που φιλτράρουν το νέκταρ. Αυτό οδηγεί στην μείωση της διάρκειας ζωής τους.

Ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Μέλισσα» Μλαντέν Κοτλάρσκι θεωρεί ότι ως πρώτο βήμα η ιδέα για το μουσείο είναι βιώσιμη και πολλά υποσχόμενη, αλλά προσθέτει ότι μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα μεγαλύτερο και ολοκληρωμένο μουσείο της μέλισσας, επειδή «δε διαθέτει σήμερα πολλά δείγματα και εκθέματα χαρακτηριστικά για τη μελισσοκομία».

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: Μουσείο της Μέλισσας