Σήμερα στη Σόφια διεξάγεται συνέδριο με θέμα «Οι Βούλγαροι του Μπανάτ – πριν και τώρα». Στο επίκεντρο των μελετητών που συμμετέχουν βρίσκονται η ιστορία και ο πολιτισμός των Βουλγάρων από την περιοχή Μπανάτ στη Ρουμανία που σήμερα παραμένουν εκεί ή έχουν μεταναστεύσει στη Βουλγαρία και τη Σερβία. Διοργανωτής του συνεδρίου είναι το Ινστιτούτο Εθνολογίας και Λαογραφίας με Εθνογραφικό Μουσείο της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών.

Το Μπανάτ είναι ιστορική και γεωγραφική περιοχή που εκτινόταν μεταξύ των ποταμών Δούναβη, Τίσα, Μούρες και των Καρπαθίων. Σήμερα είναι μοιρασμένη μεταξύ της Ρουμανίας, της Σερβίας και της Ουγγαρίας. Το ιστορικό κέντρο της περιοχής είναι η πόλη Τιμισοάρα που σήμερα βρίσκεται στη Ρουμανία. Η λέξη «μπανάτ» σημαίνει συνοριακή ζώνη και τέτοιες ζώνες ήταν η Δαλματία, η Σλαβονία, η Βοσνία και η Κροατία. Η σημερινή περιοχή Μπανάτ δεν έχει διοικηθεί ποτέ από μπαν (διοικητικό αξίωμα), αλλά λαμβάνει την ονομασία της μετά το 1718 όταν υπογράφηκε η Συνθήκη του Ποζάρεβατς.

Η περιοχή ήταν μέρος του Πρώτου Βουλγαρικού Βασιλείου στις αρχές του 9^ου αιώνα και ο πρίγκιπάς της ήταν από το Βίντιν και υποτασσόταν στον Συμεών τον Μεγάλο. Από τον 11^ο αιώνα το Μπανάτ μπήκε στην επικράτεια του Βασιλείου της Ουγγαρίας. Το 1552 έπεσε υπό την κυριαρχία των Οθωμανών ενώ τον 17^ο αιώνα το κατέλαβαν οι Αυστριακοί ηγεμόνες από τη δυναστεία των Αψβούργων. Το 1848 το Δυτικό Μπανάτ έγινε μέρος της αυτόνομης σερβικής περιοχής Βοϊβοντίνα, ενώ το 1918 ανακηρύχτηκε η Δημοκρατία του Μπανάτ. Με τη Συνθήκη του Τριανόν το 1920 μεγάλο μέρος της περιοχής πέρασε στην επικράτεια της Ρουμανίας και εκεί σήμερα ζουν περίπου 10 000 Βούλγαροι, πολλοί από τους οποίους μετανάστευσαν μετά την επανάσταση του Τσίπροβτσι (1688) που σαν περιοχή είχε καθολικές επιρροές από τον 13^ο αιώνα.

Η Βίνγκα είναι ο δεύτερος βουλγαρικός οικισμός στο Μπανάτ όσον αφορά τον αριθμό των κατοίκων και τη σειρά, με την οποία δημιουργήθηκε, λέει η Μιρέλα-Αντονέλα Πετρέσκου από την Ομοσπονδία της Βουλγαρικής Κοινότητας στη Ρουμανία, η οποία εργάζεται ως δημοσιογράφος στη Ρουμανική Κρατική Ραδιοφωνία. Αυτό συνέβη όταν ο αυτοκράτωρ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους, Κάρολος VI, χάρισε στους κατοίκους τη γη, ενώ η κόρη του, αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία, τους έδωσε προνόμια λόγω των οποίων από ευγνωμοσύνη το μέρος πήρε το όνομά της – Θηρεσιούπολις. Ως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Βίνγκα ήταν σημαντικό πολιτιστικό κέντρο. Στα μέσα του 19^ου αιώνα εκεί εκδίδονταν βουλγαρικά βιβλία και εφημερίδες και ιδρύθηκε μορφωτικός σύλλογος.

Σήμερα η βουλγαρική κοινότητα στο χωριό Βίνγκα αριθμεί 300-350 κατοίκους οι οποίοι καταβάλλουν προσπάθειες για να διασώσουν τα ήθη τους – φοράνε στις γιορτές εθνικές φορεσιές, τηρούν τα βουλγαρικά γαμήλια έθιμα, μιλάνε βουλγάρικα.

Οι Βούλγαροι στη Βίνγκα χρησιμοποιούν την παλιά βουλγαρική λέξη «χορτούβαμ» για το ρήμα «μιλάω», συνεχίζει η κυρία Πετρέσκου. Διατηρούν την μπανατική τους διάλεκτο εδώ και πάνω από 300 χρόνια. Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να ενημερωθεί για τις μελέτες του Στόικο Στόικοφ, ο οποίος έχει παρουσιάσει το βασικό τους λεξιλόγιο και τη γραμματική τους. Το χωριό βρίσκεται ανάμεσα σε δυο μεγάλες πόλεις – την Αράντ και την Τιμισοάρα, και οι επιρροές είναι πολλές. Πιο καλά διατηρούνται οι παραδόσεις στο Σταρ Μπισνόβ που είναι πιο απομονωμένο. Ένας από τους βασικούς παράγοντες που κρατάνε ζωντανό το βουλγαρικό πνεύμα στη Βίνγκα είναι η θρησκεία. Οι κάτοικοι είναι καθολικοί χριστιανοί και με έρανο συγκέντρωσαν τα χρήματα για έναν από τους ωραιότερους ναούς στο Μπανάτ, ο οποίος προσελκύει πολλούς προσκυνητές και τουρίστες. Η νεογοτθική αυτή εκκλησία χτίστηκε το 1892 και το 1991 το ρουμάνικο κράτος την ανακήρυξε «πολιτιστικό μνημείο». Εδώ και δυο χρόνια εκεί διοργανώνονται συναυλίες στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Οργανικής Μουσικής της Τιμισοάρα.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο