Οι νεολιθικές κατοικίες στην πόλη Στάρα Ζαγκόρα είναι μοναδικό ιστορικό μνημείο παγκόσμιας σημασίας. Αποτελούν μέρος των 100 Εθνικών Τουριστικών Αξιοθέατων. Στο μουσείο, που χτίστηκε πάνω στο αρχαιολογικό εύρημα, διατηρείται σταθερή θερμοκρασία και υγρασία με σκοπό ο χώρος αυτός να προστατευτεί.

Είναι προϊστορικό ανάχωμα που κατοικείται από την Πρώιμη Νεολιθική Εποχή – 7^η -6^η χιλιετία π.Χ. μέχρι την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού – 3^η χιλιετία π.Χ. Το 1968 βρέθηκαν κεραμικά και άλλα αντικείμενα σε κατασκευαστικά έργα. Πρόσφατες μελέτες αποκαλύπτουν διώροφο κτίριο, το οποίο θεωρείται το καλύτερα διασωθέν σπίτι στην Ευρώπη εκείνης της εποχής, λέει ο Πέταρ Κάλτσεφ - διευθυντής του Περιφερειακού Ιστορικού Μουσείου της Στάρα Ζαγκόρα.

Συγκινείται κανείς, βλέποντας τα ερείπια της κατοικίας, γιατί φαντάζεται τον τρόπο ζωής των ανθρώπων που έζησαν πριν από 8000 χρόνια στον τόπο αυτό. Τα σπίτια χτίζονταν πάνω σε στύλους βελανιδιάς, καρφωμένους σε απόσταση 25-30 εκατοστά στη γη. Με ράβδους διαμορφωνόταν η ξύλινη δομή, γινόταν επικάλυψη με πηλό, λάσπη ή χώμα με άχυρο. Η στέγη ήταν κατασκευασμένη με ξύλινους πείρους και δοκάρια, καλυμμένα με χοντρό άχυρο σίκαλης. Η κατοικία είναι σταθερή σε δύο ορόφους με ύψος περίπου 7 μέτρων. Σε ορισμένα σημεία οι στύλοι που κρατούσαν την κατασκευή, έχουν διάμετρο 18-20 εκατοστών.

Εδώ βρίσκεται και ο καλύτερα διασωθείς κλίβανος από αυτήν την περίοδο στην Ευρώπη. Σ’ αυτό γινόταν προετοιμασία άλεσης του σιταριού, εδώ βρίσκεται και ο χειροκίνητος μύλος άλεσης δημητριακών. Υπήρχαν 11 χώροι αποθήκευσης για τα αποθέματα σιτηρών της οικογένειας που ζούσε στην κατοικία. Κοντά στον κλίβανο στο πιο ζεστό μέρος βρίσκεται ο χώρος για ύπνο πάνω από το επίπεδο του δαπέδου. Στο πρώτο όροφο υπάρχει άλλος ένας χώρος με κλίβανο, χειροκίνητους μύλους, χώρος αποθήκευσης, πέτρα ακονίσματος, κεραμικά τελετουργικά μοντέλα σιταριού, ιερά, όπου γίνονταν τελετές γονιμότητας. Δείχνει την καθημερινότητα έξυπνων ανθρώπων με πολλές γνώσεις. Με σχετικά πρωτόγονα εργαλεία έχουν κάνει ένα στερεό και άνετο σπίτι.

Για τον βιοπορισμό του πληθυσμού της περιοχής ο κ.Κάλτσεφ διηγείται:

Ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η έρευνα έδειξε ότι περίπου το 70% των οστών που βρέθηκαν ήταν από οικόσιτα ζώα, που έδιναν μαλλί, γάλα, δέρματα, κρέας. Έτσι ώστε ήταν ένας σημαντικός κλάδος, μαζί με τη γεωργία. Στην κατοικίαβρέθηκαν απανθρακωμένοι σπόροι σιταριού. Αποδείχθηκε ότι το σιτάρι που καλλιεργούσαν πριν από 8000 χρόνια στην περιοχή αυτή αντιστοιχεί με εκείνο που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη τον 19ο αιώνα. Όταν βρήκαν το πρώτο μέταλλο – τον χαλκό, άρχισαν να ασχολούνται με την εξόρυξη μεταλλευμάτων, τη μεταποίηση μεταλλευμάτων, την κατασκευή αντικειμένων από χαλκό. Έκαναν κεραμικά αγγεία, εργαλεία από πέτρα. Η ξυλουργική ήταν μια βασική βιομηχανία, καθώς σχετίζεται με την κατασκευή κατοικιών. Εδώ οι άνθρωποι είναι οι πρώτοι αγρότες και κτηνοτρόφοι, υπήρχαν και άλλα επαγγέλματα, που διευκόλυναν τη ζωή των ανθρώπων.

Στο υπόγειο του μουσείου βρίσκεται η συλλογή «Προϊστορική τέχνη στην περιοχή της Στάρα Ζαγκόρα», που περιλαμβάνει όμορφα δείγματα που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια των αρχαιολογικών ανασκαφών των οικισμών στην περιοχή. Για τα τεχνουργήματα που τραβούν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ο συνομιλητής μας λέει:

Τα δρεπάνια από κέρατα ελαφιού αποδείχτηκαν καινοτόμο εργαλείο των αρχαίων κατοίκων στα εδάφη μας. Στη Μέση Ανατολή τα δρεπάνια ήταν ξύλινα και βαριά. Εδώ τα έφτιαχναν από κέρατο, στο οποίο έδιναν την κατάλληλη καμπύλη και στερέωναν επάνω του κοφτερές πέτρες. Ήταν τόσο καλό, ώστε με τρία χτυπήματα έκοβαν μια χεριά.

Πιστεύεται ότι μια κούπα, που βρέθηκε εκεί, με ζωγραφισμένα 365 μαύρα και άσπρα τετραγωνάκια είναι αρχαίο ημερολόγιο. Εδώ βρίσκεται και το πρώτο χρυσό βραχιόλι που ανακαλύφθηκε στα εδάφη μας σε κατοικία από τις αρχές της Χαλκολιθικής Περιόδου – στις αρχές της 5^ης χιλιετίας π.Χ. Πρόκειται για παιδικό βραχιόλι από ψήγματα χρυσού.

Ενδιαφέροντα είναι τα τελετουργικά αγγεία σε μορφή νούφαρου στο πάτο των οποίων ήταν χαραγμένο το σήμα του ήλιου. Βρέθηκαν επίσης καθημερινά σερβίτσια και αγγεία, διακοσμημένα με πτερωτές θεότητες, ελάφια και ταύρους. Μερικάαπόταεκθέματασχετίζονταιμεδιάφορεςτελετουργίες– τησπορά, τησυγκομιδή και την προστασία των χωραφιών από φυσικές καταστροφές.

Υπάρχουν πλούσια ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα σχήματα. Θα ξεχώριζα ένα από τα πρώτα μαρμάρινα ειδώλια που βρέθηκαν στην Ευρώπη - θηλυκό σώμα με υπογραμμισμένους μηρούς, γοφούς και γλουτούς. Από το πλευρό ενός ζώου είναι φτιαγμένη η γυναικεία φιγούρα με χάλκινα στολίδια, ζώνη και προστατευτικά καλύμματα για τα γόνατα. Ανθρωπόμορφο αγγείο με κεφάλι και σώμα ζώου είναι προκάτοχο του αιγυπτιακού Σφίγγα.

Η έκθεση παρουσιάζει τον απίστευτο πολιτισμό, αισθητική και δεξιοτεχνία των ανθρώπων που δημιούργησαν αυτά τα υπέροχα αντικείμενα.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: museum.starazagora.net