Στις 3 Απριλίου του 1879 η Συντακτική Συνέλευση στην παλιά πρωτεύουσα Τίρνοβο ανακήρυξε τη Σόφια πρωτεύουσα της ελεύθερης Βουλγαρίας.

Υπήρχαν διάφορες προτάσεις για το ποια πόλη να γίνει πρωτεύουσα - Σόφια, Τίρνοβο, Πλόβντιβ. Ο ιδεολόγος της ιδέας να γίνει η Σόφια πρωτεύουσα της Βουλγαρίας είναι ο καθηγητής Μαρίν Ντρίνοφ. Ένας από τους λόγους για αυτό είναι ότι η Σόφια βρίσκεται στο γεωμετρικό κέντρο της βουλγαρικής εθνικής επικράτειας. Ο Ντρίνοφ γνωρίζει καλά την πόλη, καθώς ήταν αντικυβερνήτης του πρώτου κυβερνήτη της απελευθερωμένης Σοφίας Πιότρ Αλαμπίν. Επειδή ο Ντρίνοφ δεν ήταν μέλος της Συντακτικής Συνέλευσης, η πρότασή του υποβλήθηκε από τον κοινωνικό παράγοντα Τόντορ Τζαβάροφ - εξηγεί ο Ζντράβκο Πετρόφ.

Ο Ζντράβκο, πολεοδόμος στο επάγγελμα, είναι ένας από τους νέους στο πρακτορείο ιστορικού τουρισμού Historical Routes Sofia, οι οποίοι με μεγάλο ενθουσιασμό μαζί με τους κάτοικους και τις επισκέπτες της πρωτεύουσας συναρμολογούν τα κομμάτια του «παζλ της ιστορίας» της πόλης, βρίσκοντας λίγο ξεχασμένα στοιχεία του παζλ αυτό. Εξηγεί ότι η Συντακτική Συνέλευση ενέκρινε απόφαση η Σοφία να είναι η αντιπροσωπευτική πρωτεύουσα και το Τίρνοβο - η ιστορική πρωτεύουσα της Βουλγαρίας. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1908 η Βουλγαρική Ανεξαρτησία ανακηρύχθηκε ακριβώς στο Τίρνοβο. Αλλά πώς φαινόταν η Σόφια τα πρώτα χρόνια μετά την Απελευθέρωση;

Σίγουρα ήταν αρκετά εξωτική, ενδιαφέρουσα, πολύχρωμη, γιατί μέχρι τότε ήταν μια οθωμανική πόλη με στενά σοκάκια χωρίς σύστημα αποχέτευσης. Λίγο μετά την Απελευθέρωση, λόγω της λάσπης στους δρόμους ο Κωνσταντίν Ίρετσεκ, τσέχος ιστορικός και βούλγαρος πολιτικός, λέει ότι η Σόφια είναι «η βουλγαρική Βενετία» - υπενθυμίζει ο Ζντράβκο Πετρόφ. – Μια πόλη με πολλούς μιναρέδες και εκκλησίες, αλλά και με τα ενδιαφέροντα ερείπια της ρωμαϊκής πόλης Ulpia Serdica.

Μεταξύ των κτιρίων που υπήρχαν τότε ήταν η Βασιλική της Αγίας Σοφίας. Πριν από την Απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε για κάποιο χρονικό διάστημα ως τζαμί. Υπήρχε ένας μιναρές που καταστράφηκε από σεισμό. Τότε το τζαμί εγκαταλείφθηκε. Αμέσως μετά την Απελευθέρωση το κτήριο χρησιμοποιούταν ως παρατηρητήριο του πυροσβεστικού σώματος, λέει ο Ζντράβκο Πετρόφ.

Η εμπορική καρδιά της πόλης βρισκόταν κοντά στο τζαμί Μπάνια Μπασί του 16^ου αιώνα, δίπλα στο οποίο ήταν η αγορά σιτηρών. Μετά την Απελευθέρωση αυτή η περιοχή της πόλης μετατρέπεται σε κεντρική εμπορική οδός της Σόφιας.

Το 1881, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Α΄ εγκρίνει το πολεοδομικό σχέδιο της Σόφιας – με ευρείς και ευθείς δρόμους αντί τα στενά σοκάκια. Ξεκινά η ευρωπαϊκή ανάπτυξη της πόλης. Οι πρώτες αλλαγές γίνονται στην οδό Μοσκόβσκα, εξηγεί ο Ζντράβκο Πετρόφ:

Πριν από την Απελευθέρωση ο δρόμος αυτός ονομαζόταν «Ορχανίσκα» - από το όνομα της πόλης Ορχανιέ (σημερινό Μπότεβγκραντ), απ’ όπου άρχισε η ρωσική επίθεση κατά του οθωμανικού στρατού. Τα ρωσικά στρατεύματα μπήκαν από τον δρόμο αυτό στη Σόφια και προς τιμήν τους η οδός μετονομάστηκε «Μοσκόβσκα». Αμέσως μετά την Απελευθέρωση, το παλιό τουρκικό κονάκι, που βρισκόταν εκεί, μετατράπηκε σε παλάτι του πρίγκιπα με σχέδιο του περίφημου αυστροούγγρου αρχιτέκτονα Viktor Rumpelmayer, τονίζει ο Ζντράβκο Πετρόφ και συμπληρώνει:

Η γιορτή για την υποδοχή του νέου 1883 έγινε στην αίθουσα χορού του νέου παλατιού, αλλά με πολιτισμικό σοκ για όσους παραβρέθηκαν στη δεξίωση, επειδή δεν είχαν δει ποτέ τέτοιο πλούσιο και πολυτελή εσωτερικό χώρο.

Τα πρώτα κτίρια που χτίστηκαν μετά την Απελευθέρωση ήταν στο νεοκλασικό στιλ, που ήταν δημοφιλές σε όλη την Ευρώπη την εποχή εκείνη. Μετά το 1890 αναπτύχθηκε ο Ζετσεσιονισμος.

Οι πρώτοι αρχιτέκτονες του νέου βουλγαρικού κράτους είναι αλλοδαποί γιατί, όπως λέει ο Ζντράβκο Πετρόφ:

Αμέσως μετά την Απελευθέρωση στη Βουλγαρία δεν υπάρχουν βούλγαροι αρχιτέκτονες. Πολλοί ξένοι έρχονται στη Βουλγαρία, επειδή βλέπουν στη νεοσύστατη χώρα μεγάλες επιχειρηματικές προοπτικές. Ισχυρότερη είναι η πολιτισμική επιρροή των Αυστροούγγρων. Μεταξύ τους είναι ο Friedrich Grünanger, ο οποίος έχει αφήσει πολλές από τις ομορφιές της παλιάς Σόφιας. Δικά του είναι εμβληματικά κτήρια σε στιλ Ζετσεσιονισμό, όπως το κτήριο της πρώην κινεζικής πρεσβείας /απέναντι από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας/, η σημερινή Τουρκική Πρεσβεία, καθώς και ένα από τα κτίρια της Ελληνικής Πρεσβείας, η Ισπανική Πρεσβεία.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: https://historicalroutes.bg