Ο αυγουστιάτικος ήλιος κρεμόταν χαμηλά πάνω από τις πλαγιές του βουνού. Φώτιζε τους παλιούς φράχτες με τις πορφυρές ακτίνες του, δίνοντάς τους ιδιόμορφο χρώμα, έκφραση και χαρακτήρα.

Έτσι ο πατριάρχης της βουλγαρικής λογοτεχνίας Ιβάν Βάζοφ βλέπει τη Χισάρια πριν από πάνω από 130 χρόνια. Σύμφωνα με τον ερευνητή της περιοχής Ατανάς Κάντσεφ, ο Βάζοφ αγαπούσε να κάνει βόλτα με τη δύση του ηλίου στο παραθεριστικό οικισμό στους πρόποδες του βουνού Σρέντνα Γκορά και να απολαμβάνει τη θέα, που ανοίγεται από το νότιο τείχος. Βυθισμένος στο αίσθημα για απεραντοσύνη, ο λυρικός ζωγραφίζει ένα από τα αγαπημένα μέρη του στο έργο του «Πατρίδα μου, τι όμορφη που είσαι» το 1882.

Τι θαυμάσιο κόσμο κρύβεις;

Τι μυστικά, πλούτη και ομορφιές

στις κοιλάδες, τα λιβάδια και τα βουνά σου;

Παράδεισος είσαι, αλλά ποιος σε εκτιμά σωστά;

Ήδη τότε, το 1897 ο Βάζοφ γράφει: Θεωρώ ότι αυτά τα ιαματικά νερά της Χισάρια έχουν μεγάλο μέλλον. Είναι σαν θεία χάρη για αυτήν την ευτυχισμένη περιοχή… Αναμένεται από τον άνθρωπο, δηλαδή από εμάς, να αξιοποιήσουμε σωστά αυτά τα λαϊκά πλούτη.

Και πράγματι, το 1882 η κυβέρνηση εξέδωσε «Κανονισμό για την εκμετάλλευση των ιαματικών λουτρών της Χισάρια» και στο Πλόβντιβ ο τσέχος χημικός Σοστερζόνεκ έκανε την πρώτη ανάλυση του ιαματικού νερού στη Βουλγαρία από πέντε πηγές της Χισάρια. Έτσι άρχισε η οργανωμένη λουτροθεραπεία στη χώρα μας.

Έναν αιώνα αργότερα, το 1993, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μνημειώδες συγκρότημα λουτροθεραπείας, το οποίο αποκαλύπτει την ιστορία του οικισμού γύρω από τις ιαματικές πηγές. Ήδη την περίοδο του Βασιλείου των Οδρυσών εκεί χτίζονταν θεραπευτικά και θρησκευτικά ιερά (νυμφαία). Όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν το βασίλειο το 46, ο μικρός οικισμός μπήκε στο έδαφος της επαρχίας της Θράκης. Οι ιαματικές πηγές άρχισαν να προσελκύουν τους άρχοντες στην αυτοκρατορία και στα μέσα του 2^ου αιώνα άρχισε η κατασκευή λουτροθεραπευτικού συγκροτήματος.

Ο ίδιος ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός, ο οποίος έπασχε από νεφρική ασθένεια, βρήκε γιατρικό στις θερμοπηγές. Το 293 ο αυτοκράτορας έδωσε το όνομά του στον οικισμό και τον μετέτρεψε στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη στην επαρχία της Θράκης μετά από τη Φιλιππούπολη και την Αυγούστα Τραγιάνα. Χτίστηκαν συγκρότημα με κατοικία, αμφιθέατρο, θέρμες, στρατώνες, τάφος και επιβλητικό τείχος, ενισχυμένο από 44 πύργους και τέσσερις μεγάλες πύλες.

Στις μέρες μας από τις πύλες έχουν διασωθεί η δυτική και η κύρια νότια πύλη, γνωστή και ως «οι Καμήλες», επειδή μοιάζει με δύο καμήλες, η μία απέναντι από την άλλη.

Μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η Διοκλητιανούπολη για ορισμένη περίοδο ήταν μεγάλο χριστιανικό κέντρο. Αργότερα με την εισβολή των Οθωμανών, μετά από σκληρή αντίσταση, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού σκοτώθηκε και ο οικισμός καταστράφηκε. Εντυπωσιακό είναι ότι το ιαματικό νερό των χτισμένων από τους Ρωμαίους πισινών μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να κινείται στο διασωθέν ρωμαϊκό υδραυλικό δίκτυο. Οι ρωμαϊκές θέρμες του 4^ου αιώνα, οι οποίες τώρα βρίσκονται στο πάρκο «Μόμινα σαλζά» /«Δάκρυ κοπέλας»/ σε εμβαδόν 3000 τετραγωνικών μέτρων ανακαλύφθηκαν ήδη κατά τη δεκαετία του ’30 του περασμένου αιώνα. Θεωρείται ότι είναι από τα λίγα γνωστά ρωμαϊκά λουτρά στην Ευρώπη, τα οποία σε ορισμένα σημεία έχουν διασωθεί σχεδόν μέχρι τη στέγη. Χάρη στο ευρωπαϊκό σχέδιο «Ανάπτυξη των πολιτιστικών και ιστορικών ατραξιόν στο έδαφος του Δήμου Χισάρια», οι θέρμες έχουν συντηρηθεί και αναστηλωθεί μερικώς. Για να προβάλει τον τουρισμό στην περιοχή, ο δήμος έχει την πρόθεση να δημιουργήσει συνθήκες για τους επισκέπτες του συγκροτήματος να λούζονται στο ιαματικό νερό που αναβλύζει στις ρωμαϊκές πισίνες.

Η αλέα νότια από την ιαματική πηγή «Μόμινα σαλζά» καταλήγει στον ρωμαϊκό τάφο του 4^ου αιώνα. Ο διάδρομος–σκάλα έχει μήκος μερικών μέτρων και καταλήγει στην είσοδο της αίθουσας του τάφου, η οποία είναι στολισμένη με τοιχογραφίες και έχει πολύχρωμο μωσαϊκό πάτωμα. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, είναι ο μόνος ρωμαϊκός τάφος με άριστα διασωθέν μωσαϊκό δαπέδου που έχει βρεθεί μέχρι τώρα στη Βουλγαρία.

Τα μεγάλα πάρκα και οι καλά διατηρημένες διαδρομές πεζοπορίας και οικολογικά μονοπάτια στα περίχωρα της πόλης προσφέρουν στους τουρίστες τη δυνατότητα να απολαύσουν τόσο τα αστικά τοπία, όσο και τις πανοραμικές θέες στην πεδιάδα της Θράκης, τη Ροδόπη, τη Ρίλα και τη Σρέντνα Γκορά.

Ανάμεσα στα αξιοθέατα της πόλης είναι και η «Βίλα Πετρόβιτς», η οποία κράτα ζωντανή το πνεύμα διάσημων βουλγάρων συγγραφέων, μεταξύ των οποίων ο Γιορντάν Γιόβκοφ και η Ντόρα Γκάμπε.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: Νταρίνα Γκριγκόροβα, BGNES και bg.wikipedia.org