Το 2017, η Βουλγαρία και η Βόρεια Μακεδονία υπέγραψαν Συνθήκη φιλίας, καλής γειτονίας και συνεργασίας. Η διευθέτηση των σχέσεων των δυο κρατών, αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη διαπραγματεύσεων σε ότι αφορά στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με βάση τη Συνθήκη, δημιουργήθηκε μια Μικτή Επιτροπή για τα Ιστορικά και Εκπαιδευτικά Θέματα και για την επίλυση των διαφορών που υπάρχουν στην κοινή ιστορία των δύο γειτονικών χωρών. Η Επιτροπή έχει σημειώσει πρόοδο για τον Μεσαίωνα, αλλά το έργο της μπλοκάρισε όταν έφτασε η συζήτηση στην σύγχρονη εποχή. Η υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας Εκατερίνα Ζαχάριεβα ζήτησε από τους ιστορικούς να προχωρήσουν για να ανοίξουν οι ευρωπαϊκές προοπτικές της Σερβίας. Για το έργο της Επιτροπής μιλάμε στο μέλος της, τον καθηγητή Δρ Ιβάν Ίλτσεφ

«Οι συνομιλητές μας είναι άτομα που έχτισαν τον εαυτό τους ως επαγγελματίες ιστορικοί σε μια περίοδο 20 έως 40 ετών. Δεν είναι εύκολο να γυρίσουν και να παραδεχτούν τι γράφουν στις πηγές», εξηγεί ο καθ. Ιβάν Ίλτσεφ. «Στη Μακεδονία, η οποία ακολουθεί μια συγκεκριμένη πολιτική εδώ και μια εκατονταετία, το να σταθεί ένας πολιτικός ενάντια στο ιστορικό κατεστημένο είναι κάτι πολύ επικίνδυνο για το πολιτικό του μέλλον. Αυτό που έκανε ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πεντάροφσκι με τον Γκότσε Ντελτσέφ, ήταν ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός. Ο Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας είπε ότι ο Γκότσε Ντελτσέφ ήταν Βούλγαρος. Πρόσθεσε, φυσικά, ότι αγωνίστηκε για μια ανεξάρτητη Μακεδονία, κι αυτό, αντικειμενικά, είναι αληθές, ενώ οι ηγέτες του VMRO δεν ελπίζουν ότι η Μακεδονία μπορεί να ενταχθεί στη Βουλγαρία και βλέπουν το μέλλον της, μάλλον, ως αυτόνομο κράτος».

Υπάρχει κάποια εμπειρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ότι αφορά στην επίλυση παρόμοιων διαφορών;

«Διαπιστώσαμε, τυχαία, ότι στην Μακεδονική Επιτροπή διορίστηκαν δύο δυτικοί σύμβουλοι. Πιστεύω ότι δεν μπορούν να γίνονται παραλληλισμοί μεταξύ της ανάγνωσης της ιστορίας, όπως έγινε στην  Γερμανία και τη Γαλλία, από τη μια πλευρά, και τη Γερμανία και τη Πολωνία, από την άλλη, επειδή στις περιπτώσεις αυτές γίνεται λόγος για απόλυτα διαφορετικούς λαούς, για μια απολύτως διαφορετική ιστορία. Ενώ, στην περίπτωσή μας, μιλάμε για έναν λαό, που δυστυχώς, στην πορεία των ετών, χωρίστηκε στα δυο για πολιτικούς λόγους. Εάν κάνουμε παραλληλισμούς, αυτοί θα μπορεί να γίνουν μεταξύ της Ελλάδας και της Κύπρου, μεταξύ της Ρουμανίας και της Μολδαβίας, μεταξύ της Αλβανίας και του Κοσσυφοπεδίου, μεταξύ της Σερβίας και της Δημοκρατίας Σέρπσκα, της Κροατίας και της Κροατικής Μουσουλμανικής Ομοσπονδίας».

Η υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας έχει θέσει ως προϋπόθεση την ολοκλήρωση των εργασιών της επιτροπής μέχρι τα τέλη του έτους. Είναι εφικτό αυτό;

«Είχα αποφασίσει να παραιτηθώ από την επιτροπή, λόγω της καθυστέρησης της μακεδονικής πλευράς. Όμως, μετά την τελευταία συνάντηση, τα πράγματα άλλαξαν λίγο», λέει ο καθηγητής Ιβάν Ιλτσέφ. «Δεν μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα και να υπογράψουμε ότι έχουμε θέσει τα θεμέλια της ιστορικής αλήθειας. Η ιστορική αλήθεια είναι δυστυχώς πολύ ευέλικτη και προσφέρεται για διαφορετικές ερμηνείες. Για παράδειγμα, τα μέλη της μακεδονικής επιτροπής προσπαθούν να χρησιμοποιούσουν κάποια μεταμοντερνιστικά επιχειρήματα, πώς κατά τον Μεσαίωνα δεν υπήρχαν εθνότητες με τη σύγχρονη έννοια. Όμως οι κάτοικοι της μεσαιωνικής Βουλγαρίας είχαν αρκετή καλή αυτογνωσία. Ήξεραν ότι ήταν Βούλγαροι. Ο τσάρος Σαμουήλ, για παράδειγμα, είπε ότι ήταν βούλγαρος τσάρος, αλλά πιθανότατα δεν ήταν Βούλγαρος. Η βουλγαρική ιστοριογραφία δεν το αμφισβητεί. Σύμφωνα με ορισμένες υποθέσεις είχε αρμενική καταγωγή. Αυτό, όμως, δεν έχει καμία σημασία για το ίδιο το κράτος. Μήπως ο τσάρος Φερδινάνδος Α’ ήταν βούλγαρος; Παρ όλα αυτά ήταν πρίγκιπας και στη συνέχεια τσάρος της Βουλγαρίας. Όπως ο Σαμουήλ ήταν τσάρος της Βουλγαρίας και όχι της Μακεδονίας».

Δεν υπάρχει κίνδυνος να πουν οι συνάδελφοί σας από τη Βόρεια Μακεδονία, μετά από καιρό, ότι βρίσκονταν κάτω από πολιτική πίεση και να απορρίψουν τα όσα συμφωνηθούν;

«Η Συνθήκη έχει 14 σημεία και σχεδόν 45 παραγράφους και υποπαραγράφους. Από όλα αυτά μόνο ένα σημείο της αφορά στις εργασίες της Επιτροπής , αλλά όλοι έχουν στρέψει την προσοχή τους σ’ αυτήν. Στην πρώτη μας συνεδρίαση, είπαμε ότι τα αναγνωστικά της ιστορίας είναι μεν εξαιρετικά σημαντικά, αλλά και ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν είναι λιγότερο σημαντικά. Στην Βόρεια Μακεδονία, το περιβάλλον των ΜΜΕ, σύμφωνα με τον πρέσβη Άνγκελ Άνγκελοφ, είναι σχετικά καλύτερα. Με την έννοια ότι εμφανίζονται λιγότερο αντί-βουλγαρικά άρθρα. Και αυτό είναι κάπως ενθαρρυντικό. Αλλά το περιβάλλον πρέπει πραγματικά να αλλάξει. Νομίζω ότι τα ταξίδια μεταξύ των δύο χωρών είναι εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας και γι’ αυτό το κύριο βάρος πρέπει να δοθεί στις υποδομές. Δυστυχώς, όταν πάμε στα Σκόπια, διασχίζουμε σε 5 ώρες 208 χιλιόμετρα. Είναι σαφές ότι με αυτούς τους δρόμους είναι δύσκολο να επιτευχθεί πολύ καλή επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Το ίδιο ισχύει και για την οικονομία. Δυστυχώς, το πρώτο τρίμηνο του έτους, παρά όλες τις δηλώσεις που έγιναν, σημειώθηκε μείωση των οικονομικών σχέσεων. Μειώθηκαν επίσης τα ταξίδια με σκοπό τον τουρισμό».

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης