Στις 4 Απριλίου θα διεξαχθούν οι εκλογές για την 45η Εθνοσυνέλευση. Θα είναι οι δέκατες εκλογές για τακτική Εθνοσυνέλευση μετά τις δημοκρατικές αλλαγές στη Βουλγαρία.

Παρά το πάγωμα της δημοκρατικής ανάπτυξης της χώρας για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες (1946 - 1989), οι Βούλγαροι έχουν σημαντική εμπειρία στην ψηφοφορία. Η βάση για τη διεξαγωγή εκλογών στη χώρα μας τίθεται αμέσως μετά την Απελευθέρωση. Ήδη από το 1879, η Βουλγαρία είχε σύγχρονη εκλογική νομοθεσία, η οποία δημιουργήθηκε σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η Συντακτική Συνέλευση, που συγκλήθηκε το 1879 στο Βέλικο Τάρνοβο, έδωσε ώθηση στην θεμελίωση του σύγχρονου βουλγαρικού κράτους και δημιούργησε τους πρώτους κανόνες για την εκλογή βουλευτών στη χώρα μας. Η συνέλευση αποτελείται από 229 βουλευτές, ομαδοποιημένους σε τέσσερις κατηγορίες: εκλεγμένους από το νόμο, ανάλογα με τη θέση που κατέχουν· διορισμένους από τον Αυτοκρατορικό Επίτροπο· εκλεγμένους απευθείας από τον λαό και από έναν εκπρόσωπο από τη Μονή Ρίλα, τη Βουλγαρική Ένωση στην Οδησσό και τη Βουλγαρική Φιλανθρωπική Κοινωνία στη Βιέννη. Είναι όλοι υπεύθυνοι για τη δημιουργία του πρώτου βασικού νόμου της χώρας μας.

«Το ίδιο το Σύνταγμα εισάγει ορισμένες βασικές παραμέτρους της εκλογικής νομοθεσίας, δηλαδή - καθολική άμεση ψηφοφορία, η οποία μέχρι το 1879 δεν έχει ακόμη επιβληθεί καθολικά» εξηγεί ο Σβετοσλάβ Ζίβκοφ από την Ιστορική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σόφιας. «Υπήρξαν λίγες χώρες που είχαν καθολική και ίση ψηφοφορία.»

Η ιστορία έχει δείξει ότι υπάρχει συχνά μια διαφορά μεταξύ των γραπτών νόμων και των εκλογικών πρακτικών, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη νοοτροπία, την πολιτική κουλτούρα και τις συνήθειες των ανθρώπων. Αυτό συνέβαινε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα στη νότια Ευρώπη, ακόμη και στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην αρχική πρακτική των βουλγαρικών εκλογών, ένα ευαίσθητο θέμα είναι ο σχηματισμός των εκλογικών γραφείων, όπου διεξαγόταν η ψηφοφορία.

«Είναι αυτό που σήμερα είναι οι εκλογικές επιτροπές, ένας πολύ σημαντικός θεσμός διότι διοικεί τις εκλογές επί τόπου» συνεχίζει ο καθ. Ζίβκοφ. «Με την πρώτη ματιά, στην αρχή όλα συνέβαιναν εντελώς δημοκρατικά. Οι ίδιοι οι ψηφοφόροι συγκεντρώνονταν στο κέντρο της επαρχιακής πόλης όπου διεξαγόταν η ψηφοφορία. Δεν υπήρχαν εκλογικά κέντρα. Οι χωρικοί από την περιοχή έπρεπε να ταξιδέψουν 30-40 χλμ για να ψηφίσουν. Και εκεί, στην πλατεία, νωρίς το πρωί, η πρώτη δουλειά αυτών των πολιτών ήταν να εκλέξουν μια τμηματική εκλογική επιτροπή που στη συνέχεια ονομάστηκε εκλογικό γραφείο. Θεωρητικά, αυτή είναι η πιο δημοκρατική αρχή - οι ίδιοι οι ψηφοφόροι επιλέγουν αυτούς που θα διαχειρίζονται την εκλογική διαδικασία. Εκεί όμως γίνονταν μεγάλες συγκρούσεις, ακόμη και ξυλοδαρμοί. Αρχικά, δεν υπήρχαν απαιτήσεις για εκπροσώπηση των κομμάτων, και τα ίδια τα κόμματα δεν ρυθμίζονταν από το νόμο. Αυτό επέτρεπε κάθε είδους μηχανορραφίες και καταχρήσεις του γραφείου, ειδικά όταν αποτελούταν από μία μόνο πολιτική ομάδα.»

Η προσέλευση στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα δεν ήταν επίσης υψηλή. Στην αρχή δεν υπερβαίνει το 20%. Αλλά πρέπει να έχουμε κατά νου ότι εκείνη την εποχή οι ψηφοφόροι ήταν μόνο περίπου το 1/4 του συνολικού πληθυσμού, επειδή μόνο οι άντρες άνω των 21 είχαν το δικαίωμα ψήφου. «Στις εκλογές για την Πέμπτη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση (1911), η προσέλευση ξεπέρασε το 50% για πρώτη φορά» λέει ο καθ. Σβετοσλάβ Ζίβκοφ:

«Ο πρώτος παράγοντας για την αύξηση της προσέλευσης είναι η δημιουργία τμηματικών γραφείων, δηλαδή έφεραν τις κάλπες πιο κοντά στον λαό.»

Μετά το 1920, η αύξηση της προσέλευσης ήταν σημαντική (έως και 75-80%), κάτι που εξηγείται από το γεγονός ότι η ψηφοφορία έγινε υποχρεωτική. Ο νόμος προέβλεπε επίσης πρόστιμα για όσους δεν ψηφίζουν. Για σύγκριση, σήμερα ο νόμος εξακολουθεί να υποχρεώνει τους Βούλγαρους πολίτες να ασκούν το δικαίωμα ψήφου τους, αλλά δεν προβλέπει κυρώσεις.

Η Βουλγαρία είναι μια από τις πρώτες χώρες στον κόσμο και στην Ευρώπη που εισήγαγε την αναλογική ψηφοφορία. Αναμένετε τη συνέχεια της συνομιλίας με τον Σβετόσλαβ Ζίβκοφ, στην οποία ο ιστορικός εξηγεί ποιοι είναι οι λόγοι για αυτό και πώς περνάμε από χειρόγραφα σε έντυπα ψηφοδέλτια.

Φωτογραφίες: αρχείο, Πλαμένα Μπατίισκα

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα