Πριν από έναν αιώνα, στις 22 Σεπτεμβρίου 1921, ο Ιβάν Βάζοφ έκλεισε τα μάτια του για τελευταία φορά, αφήνοντας κάποια από τα πιο όμορφα λόγια, αφιερωμένα στη Βουλγαρία. Ο βαθύτατος σεβασμός και η ειλικρινής αγάπη του για τη χώρα ανακαλύπτουμε στα διηγήματα, τα οδοιπορικά, τα μυθιστορήματα, τα θεατρικά έργα και την ποίησή του. Γενιές Βουλγάρων μεγάλωσαν με τα ποιήματά του και ένα από τα πρώτα, που μαθαίνουμε και θυμόμαστε όλη τη ζωή μας είναι «Είμαι βουλγαρόπουλο». Στα έργα του ο Βάζοφ θίγει μεγάλο μέρος των θεμάτων, που ενδιαφέρουν την κοινωνία το δεύτερο μισό του 19^ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Τα έργα του μπορούν να χρησιμεύσουν ως ιδιόμορφο χρονικό των ηρωικών βουλγαρικών νικών στο όνομα της πανεθνικής υπόθεσης – της απελευθέρωσης και της ένωσης της χώρας μετά από πέντε αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας. Η ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας το 1908 προς το παρόν παραμένει το μόνο γεγονός της περιόδου, για το οποίο λείπει έργο του συγγραφέα και ποιητή.

«Είναι πράγματι σοβαρό γεγονός, αλλά ας μην αντιλαμβανόμαστε κυριολεκτικά τα έργα του Ιβάν Βάζοφ», εξηγεί ο Ατανάς Καπράλοφ, διευθυντής του Εθνικού Μουσείου Λογοτεχνίας. «Για τα 71 χρόνια της ζωής του ο ποιητής του λαού έζησε πέντε πολέμους. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Βάζοφ δεν είναι δημοσιογράφος. Τα έργα του φέρουν το πνεύμα της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, τις οποίες ποθεί η Βουλγαρία. Δεν είναι τυχαίο ότι ακριβώς ο Βάζοφ αποκαλείται Πατριάρχης της βουλγαρικής λογοτεχνίας.»

Τα έργα του Βάζοφ παροτρύνουν γενιές Βουλγάρων, ακόμη και όσους γεννήθηκαν στο εξωτερικό, να γνωρίσουν και να αγαπήσουν την πατρίδα τους. Τα πολυάριθμα έργα, που ο συγγραφέας άφησε μετά τον θάνατό του, χτίζουν και την εικόνα της χώρας μας μπροστά στον κόσμο. Αυτό αποδεικνύεται και από το ενδιαφέρον για το σπίτι-μουσείο του στην πρωτεύουσα:

«Το σπίτι-μουσείο του Βάζοφ στη Σόφια δέχεται πολλές επισκέψεις τόσο Βουλγάρων, όσο και ξένων», λέει ο Καπράλοφ. – «Συνήθως οι ξένοι ξέρουν λίγα τον δημιουργό. Θέλουν να μάθουν από τους εφόρους μας τι άνθρωπος ήταν, γιατί έμαθαν, ότι εκείνος αποτελεί μια ολοκληρωμένη αθροιστική μορφή της βουλγαρικής ψυχής. Γνωρίζοντάς τον, μαθαίνουν περισσότερα και για τον σημερινό Βούλγαρο. Περίεργο είναι ότι μετά την επίσκεψή τους στο μουσείο, πολλοί αναζητούν έργα του, συχνότερα το μυθιστόρημα «Κάτω από το ζυγό».

Άλλο ενδιαφέρον γεγονός, που σχετίζεται με το μυθιστόρημα αυτό, είναι ότι το 1894 τυπώθηκε πρώτα στα αγγλικά. Με την πλούσια γλώσσα, υπόθεση και παραστατικότητά του, το βιβλίο «Κάτω από το ζυγό» έχει επάξια θέση στο πάνθεον της βουλγαρικής λογοτεχνικής κλασικής. Το να είναι ανάμεσα στις χρυσές σελίδες της όμως δεν προστάτευσε το μυθιστόρημα από απόπειρες σύνταξης, εκσυγχρονισμού, ακόμη και συντόμευσής του, με σκοπό την ευκολότερη ανάγνωσή του.

«Δεν μπορώ να δεχτώ τη σύνταξη των έργων ενός κλασικού δημιουργού», είναι κατηγορηματικός ο διευθυντής του Εθνικού Μουσείου Λογοτεχνίας. – «Δεν μου είναι γνωστό τέτοιο πράγμα να έχει συμβεί στον κόσμο με έργο συγγραφέα τέτοιας διάστασης. Αναμφισβήτητα στο μυθιστόρημα «Κάτω από το ζυγό» υπάρχουν πολλές παλιές τουρκικές λέξεις, αλλά στο κάτω κάτω, τέτοια ήταν η γλώσσα του τότε Βουλγάρου. Πιθανώς οι εκδότες θεώρησαν ότι έτσι το έργο θα γίνει πιο εύκολο για ανάγνωση. Μ’ αυτόν τον τρόπο όμως χάνεται η επαφή με την υψηλή δημιουργία, που αφορά την λεπτομέρεια, χάνονται οι αποχρώσεις στο έργο. Είμαι κατηγορηματικά «κατά» κάθε λογής αποπειρών εκσυγχρονισμού έργων κλασικών βουλγάρων συγγραφέων.»

Φωτογραφίες: archives.government.bg, bgnes

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα