Ένα κρύο βράδυ του Δεκέμβρη του 1896, το κοινό στο σαλόνι του ξενοδοχείου Μακεδονία της Σόφιας παρακολουθεί ήσυχα την υπνωτική συνεδρία από κάποιον καθηγητή Μέλινσον, ο οποίος αυτοσυστήνεται ως «καθηγητής φυσικής». Ο μυστηριώδης ξένος έφτασε στη Σόφια ήδη τον Οκτώβριο του ίδιου έτους και οι πνευματικές και υπνωτικές του συνεδρίες ήταν από τα πιο συζητημένα γεγονότα στο κοσμικό χρονικό εκείνης της εποχής. Όμως, στις 8 Δεκεμβρίου, ο μυστηριώδης καθηγητής έδειξε για πρώτη φορά ένα πραγματικό θαύμα - "κινούμενη φωτογραφία". Το κοινό έμεινε άφωνο.

«Μετά ο ίδιος κάνει άλλη μια παράσταση με κινηματογράφηση στις 10-11 Δεκεμβρίου στο Ξενοδοχείο «Βουλγαρία», απέναντι από το βασιλικό παλάτι. Και αυτό αποτυπώθηκε στον τότε Τύπο. Βρήκα αυτά τα μηνύματα γιατί μέχρι στιγμής, για περισσότερο από μισό αιώνα, ήμασταν πεπεισμένοι ότι η πρώτη κινηματογραφική προβολή στη Βουλγαρία έγινε στο Ρούσε το 1897. Ωστόσο, αποδεικνύεται ότι λίγους μήνες πριν, η Σόφια ήταν η πρώτη να φωτιστεί από τις ακτίνες του κινηματογράφου» ισχυρίζεται ο κριτικός τέχνης δρ Πέταρ Καρτζίλοφ. 

Μαζί με τις αν. καθ. Ιρίνα Κίτοβα και Ζορνίτσα Κράστεβα είναι ο συγγραφέας του πρόσφατα δημοσιευμένου βιβλίου "Χρονικό του βουβού κινηματογράφου στη Σόφια (1896-1933)" με συναρπαστικά κείμενα και πάνω από 700 φωτογραφίες και ζωγραφιές που παρακολουθούν την αυγή του κινηματογράφου στη Βουλγαρία.

«Τον Δεκέμβριο του 1896 προβλήθηκε στη Βουλγαρία μια ταινία που γυρίστηκε στη χώρα μας - στο λιμάνι της Βάρνας. Εκτός από την πρώτη ταινία που γυρίστηκε στη Βουλγαρία, είναι η πρώτη ταινία που γυρίστηκε στη Βαλκανική Χερσόνησο. Γιατί πρέπει να έχει φτιαχτεί είτε το καλοκαίρι είτε το αργότερο στις αρχές του φθινοπώρου του 1896, για να προβληθεί στις αρχές Δεκεμβρίου στη Σόφια», καταλήγει ο Πέταρ Καρτζίλοφ.

Στις αρχές του 20ου αιώνα έφτασαν στη Βουλγαρία οι πρώτοι μεγάλοι κινητές κινηματογράφοι, παρόμοιοι με τα σύγχρονα τσίρκα. Στήνονται τεράστιες σκηνές. Εκείνη την εποχή, ο κινηματογράφος έμοιαζε με τη σημερινή τηλεόραση - βασικό στοιχείο του προγράμματος ήταν τα ντοκιμαντέρ χρονικών παγκόσμιων γεγονότων, όπως ο Ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος του 1904-05, για παράδειγμα.

«Οι ιδιοκτήτες των πρώτων σταθερών κινηματογράφων στη χώρα μας αποφάσισαν να γυρίσουν μόνοι τους ταινίες και να μην βασίζονται πλέον μόνο στους ξένους που έρχονται, γυρίζουν ταινίες μικρού μήκους και φεύγουν», λέει ο Πέταρ Καρτζίλοφ. Έτσι, το 1908-9, γυρίστηκαν τα πρώτα χρονικά στη Βουλγαρία, για να φτάσουν στο σημείο καμπής για τον βουλγαρικό κινηματογράφο το 1914:

«Την παραμονή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου συγκεντρώθηκε η διεύθυνση του Μοντέρνου Θεάτρου στη Σόφια και αποφάσισε να δημιουργήσει την πρώτη βουλγαρική ταινία μεγάλου μήκους «Ο Βούλγαρος είναι γαλαντόμος». Ο πρωταγωνιστής στην κωμωδία ήταν ο Βασίλ Γκέντοφ - τότε νεαρός ηθοποιός, ο οποίος στη συνέχεια έγινε σκηνοθέτης 10 ακόμη ταινιών μεγάλου μήκους. Με αυτόν τον τρόπο τέθηκαν τα θεμέλια της βουλγαρικής κινηματογραφίας και ο Γκέντοφ και η σύζυγός του Ζάνα Γκέντοβα αναδείχθηκαν ως τα αστέρια του βουλγαρικού βωβού κινηματογράφου.» λέει ο Πέταρ Καρτζίλοφ.

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα