Σήμερα η Βουλγαρία γιορτάζει την Εθνική της Εορτή - 3 Μαρτίου. Συμπληρώνονται 145 χρόνια από την Απελευθέρωσή μας από την Τουρκοκρατία και την ανάσταση της χώρας μας στον ευρωπαϊκό πολιτικό χάρτη. Τα καλά νέα είναι ότι αυτές τις μέρες η Βουλγαρία είναι παντού στον κόσμο - μας λέει ο δημοσιογράφος Ντανιέλ Νέντσεφ. Γιατί η Βουλγαρία είναι εκεί που υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που την κουβαλάει στην καρδιά και στο μυαλό του. Η σημερινή γιορτή φέρνει το πνεύμα μιας άλλης απελευθέρωσης - αυτή από το κομμουνιστικό καθεστώς στη χώρα μας. Η 3η Μαρτίου κηρύχθηκε Εθνική Εορτή από την Εθνοσυνέλευση της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας το 1990. Και περισσότερα από 30 χρόνια αργότερα, στην ευρωπαϊκή Βουλγαρία, πρέπει να βρούμε το θάρρος να παραδεχτούμε ότι η απελευθέρωση δεν σημαίνει πάντα ελευθερία.

«Η ελευθερία είναι το πιο κρίσιμο ζήτημα της ιστορίας και της εθνικής μας ταυτότητας. Ο Βασίλ Λέβσκι, ο Χρίστο Μπότεφ και οι εθνεγέρτες του παρελθόντος μας νόμιζαν ότι έπρεπε να απελευθερωθούμε μόνοι μας. Και εκεί είναι το δράμα μας - η Εξέγερση του Απρίλη καταρρέει, οι απόστολοί μας για την ελευθερία πεθαίνουν και η προσπάθειά μας αποτυγχάνει. Αυτό είναι το μεγάλο μας δράμα - «Αυτός που θα μας ελευθερώσει, θα μας υποδουλώσει», γράφει ο Ζαχάρι Στογιάνοφ στη βιογραφία του Λέβσκι. Αλλά είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι προσπάθειές τους δεν ήταν μάταιες. Αποτελούν τη βάση για τον ρωσοτουρκικό απελευθερωτικό πόλεμο, στον οποίο συμμετείχαν Βούλγαροι, Ρώσοι, Ουκρανοί, Φινλανδοί και έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία μας. Αυτό που συμβαίνει στον 20ο αιώνα είναι συνάρτηση κάποιων άλλων συμφερόντων. Αυτά τα τραυματικά γεγονότα της ιστορίας μας φαίνεται να μας εμποδίζουν να αποκαλούμε τους εαυτούς μας ελεύθερους ανθρώπους και να αντιληφθούμε την Απελευθέρωσή μας ως δικό μας έργο. Συνεχίζουμε να το σκεφτόμαστε ως δώρο. Ως εκ τούτου, ακόμη και σήμερα, οι περισσότεροι σύγχρονοί μας είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τη δημοκρατία και την ελευθερία σε βάρος των χαμηλών τιμών, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου» λέει ο Ντανιέλ Νέντσεφ.

«Ίσως η ελευθερία είναι πάνω απ' όλα η έλλειψη φόβου να μπορείς να πεις και να νιώσεις αυτό που είσαι» μοιράστηκε η πρίμα της όπερας Ράινα Καμπαϊβάνσκα σε μια ειλικρινή συνέντευξη μαζί του το 2019. Μια συνομιλία που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Ντανιέλ Νέντσεφ «Ιδέες χωρίς σύνορα» και δημιουργεί μια συγκλονιστική και ελεύθερη εικόνα 30 συνεντεύξεων με παγκόσμιους καλλιτέχνες από τη Βουλγαρία, που έγιναν τα τελευταία 15 χρόνια.

«Τα άτομα αυτά αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα της Βουλγαρίας στον κόσμο σήμερα. Κάποιοι από τους πιο επιτυχημένους Βούλγαρους καλλιτέχνες σε διάφορους τομείς της τέχνης, που εκτός από το προσωπικό τους ταλέντο εκπροσωπούν και τον βουλγαρικό πολιτιστικό κώδικα. Όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες φέρνουν κάτι από εμάς, από τη βουλγαρική κουλτούρα και ιστορία. Είναι ένα αποτέλεσμα της ελευθερίας για την οποία αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας».

Οι καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν τη βουλγαρική τους ταυτότητα ως καύσιμο για την επιτυχία τους, όχι ως εμπόδιο στη ζωή τους. Ακόμη και η βουλγαρική γλώσσα μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται, λέει ο Ντανιέλ. Και δίνει παράδειγμα με τον Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ που γράφει για την πραγματικότητά μας, για τη μετάβασή μας, για τις αφηγήσεις που δίνουν νόημα στη ζωή μας εδώ. Είναι πολύ πιο εύκολο με τη μουσική - με τις φωνές των Αλεξαντρίνα Πεντατσάνσκα, Ράινα Καμπαϊβάνσκα, Βάσκο Βασίλεφ, Τεοντόσιι Σπάσοφ ή τα εικαστικά μέσα του κινηματογράφου και των κινούμενων σχεδίων που δημιούργησε ο Τεοντόρ Ούσεφ. Και φυσικά, ο πιο ελεύθερος και μεγαλύτερος άνθρωπος ανάμεσα στους Βούλγαρους καλλιτέχνες με «ιδέες χωρίς σύνορα» για τον δημοσιογράφο είναι ο Χρίστο Βλαντιμίροφ Γιαβάσεφ – Κριστό.

«Με όλο το βάρος αυτής της σκέψης, θα πω - ναι, είναι Βούλγαρος. Αλλά είναι επίσης Γάλλος, Αμερικανός και πολίτης του κόσμου. Το πρώτο όμως που θα διαβάσετε στην ιστοσελίδα του είναι ότι γεννήθηκε στο Γκάμπροβο στις 13 Ιουνίου 1935 στη Βουλγαρία. Και ό,τι κάνει, όλα προέρχονται από την παιδική του ηλικία. Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, χρώματα, βαρέλια - αυτά είναι όλα τα πράγματα με τα οποία έπαιζε ως παιδί σε ένα εργοστάσιο που διατηρούσε ο πατέρας του στο Γκάμπροβο. Μετέτρεψε αυτές τις ρίζες σε τέχνη, σε δικό του στυλ και έγινε Κριστό. Φυσικά με την πολύτιμη βοήθεια και την ομοψυχία της Ζαν-Κλοντ» λέει ο Ντανιέλ Νέντσεφ.

Ο Κριστό, μαζί με πολλούς Βούλγαρους καλλιτέχνες που έχτισαν τη ζωή τους στο εξωτερικό πριν από το 1989, δεν έφυγε από τη Βουλγαρία, από την πατρίδα τους, από την οικογένεια και τους φίλους τους. Έφυγε από το ολοκληρωτικό σύστημα, από την μη ελευθερία, από ιδέες με όρια. Η ελευθερία είναι μια προσωπική εμπειρία, λέει ο Νέντσεφ:

«Και ως κοινωνία, ακόμα κι αν δεν εκτιμούμε την ελευθερία, σήμερα ζούμε σε έναν ελεύθερο κόσμο. Μας σέβονται γιατί είμαστε Βούλγαροι. Αυτό είναι το σύνθημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ενότητα στη διαφορετικότητα. Μας ενώνουν αξίες όπως η ελευθερία, η ειρήνη, η ανοχή, η ζωή και τα λέω όλα αυτά στο πλαίσιο του πολέμου που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Γηραιά Ήπειρο. Οι άνθρωποι που ξεκίνησαν αυτόν τον πόλεμο πιστεύουν προφανώς σε άλλες, αντίθετες αξίες. Και αυτό πρέπει να το παίρνουμε υπόψη. Όλα όσα είμαστε σήμερα είναι συνάρτηση αυτής της ελευθερίας για την οποία ονειρεύτηκαν οι πιο λαμπερές προσωπικότητες από την ιστορία μας. Εμείς ζούμε αυτόν τον όνειρο.»

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα

Φωτογραφίες: Άνι Πετρόβα, Facebook/ Daniel Nenchev