Τα παραδοσιακά βουλγάρικα τραγούδια είναι θαύμα της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ένα σημαντικό κομμάτι από αυτά είναι τα τραγούδια που λένε οι άντρες που βγαίνουν στους δρόμους ανήμερα των Χριστουγέννων. Οι επονομαζόμενοι κολεντάρι αρχίζουν να προετοιμάζονται για τα κάλαντα από την γιορτή του Αγίου Ιγνατίου στις 20 Δεκεμβρίου.

«Δυστυχώς το έθιμο αυτό, που λέγεται κολεντούβανε, ξεθωριάζει και είναι απαραίτητο να διασωθεί, λέει για το Ράδιο Βουλγαρία ο τραγουδιστής Ντανιέλ Σπάσοβ, που ερμηνεύει παλιά κομμάτια και έχει αφιερώσει την ζωή του στην μελέτη του αυθεντικού βουλγάρικου φολκλόρ. Πρέπει να βρεθεί τρόπος να προσελκύσουμε τις νέες γενιές στο να συνεχίσουν την παράδοση. Μπορεί να μην ξέρουμε πως ηχούσαν αυτά τα τραγούδια πριν έναν δύο αιώνες γιατί τότε δεν υπήρχαν τεχνικά μέσα για να διαιωνιστούν αλλά εγώ είχα την τύχη να συνεργαστώ με μεγάλες βουλγάρες τραγουδίστριες όπως η Όλγκα Μπορίσοβα, η Γιάνκα Ρούπκινα και η Ναντέζντα Χβόινεβα από τις οποίες έμαθα πολλά και χάρη στην μέθοδο της μίμησης. Σήμερα το φολκλόρ είναι τέχνη σκηνική αλλά στην αυθεντική του μορφή είναι βαθύ βίωμα, αρχέγονο. Χρειάζεται λοιπόν ο μελετητής να το ερευνά συστηματικά. Τα κάλαντα δεν ερμηνεύονταν έξω από την τελετουργία των Χριστουγέννων. Κάθε τραγούδι έχει το μήνυμά του, το νόημά του, την σημασία του, σκοπός του είναι να μεταδίδει γνώσεις. Εμείς βγάζοντάς το από την τελετουργία το βγάζουμε από τον βίο των ανθρώπων. Το νόημα, του να βγει το αγόρι να τραγουδήσει με τους νέους άντρες, σηματοδοτεί μια μετάβαση, το ωρίμασμά του».

Για τους παλιούς τραγουδιστές το να τραγουδούν ήταν Θείο χάρισμα. Τραγουδούσαν σωστά και μαγευτικά, χωρίς να γνωρίζουν τις νότες. Μάθαιναν τα τραγούδια από τις γιαγιάδες και τους παππούδες τους, συνειδητοποιούσαν και εκτιμούσαν την κληρονομιά τους.

«Γύρω μας σήμερα παντού ηχεί ξένη μουσική, λέει ο Ντανιέλ. Πρέπει να αναγεννήσουμε την βουλγάρικη παραδοσιακή μουσική. Πριν από χρόνια με τον Μιλέν Ιβανόβ, που επίσης ερμηνεύει αυθεντικό φολκλόρ, κάναμε μια μελέτη και βρήκαμε τραγούδια από το παλιό κομμάτι των παραδόσεων των τραγουδιών για το κολεντούβανε. Τα τραγούδια αυτά ο Βασιλ Στόιν τα συγκέντρωσε σε ένα ανθολόγιο, από το 1928, με τον τίτλο «Από τον Τϊμοκ ως την Βίτα. Πολύ δύσκολα βρήκαμε το ανθολόγιο και εντυπωσιαστήκαμε από τα ξεχασμένα αυτά αριστουργήματα. Τα κάλαντα είναι αρχαία και είναι δύσκολο να κατανοηθούν αλλά μπορούν να μεταφραστούν στην σύγχρονη γλώσσα. Εμείς αυτό κάναμε σε κάποια από τα κομμάτια. Με τον Μιλέν και παλαιότερα με την γυναικεία χορωδία «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών» ηχογραφήσαμε έναν τέτοιο χριστουγεννιάτικο κύκλο που εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Ο τίτλος του είναι «Ριτουάλ» (Τελετουργία) και ήταν υποψήφιος για το βραβείο Γκράμι το 1994. Αυτά τα τραγούδια μπορούν να είναι μέρος των γιορτών των σύγχρονων Βουλγάρων κι ας μην έχει το έθιμο του κολεντούβανε πλέον το αρχέγονο νόημά του και δεν τηρούμε το τελετουργικό και το εθιμοτυπικό κομμάτι. Τα παραδοσιακά μας τραγούδια είναι ωραία και μπορούν να ηχούν σύγχρονα και επίκαιρα».

Οι νέοι άντρες που συμμετείχαν στις ομάδες των κολεντάρι δεν ήταν απαραίτητο να είναι καλοί τραγουδιστές. Τα τραγούδια δεν ήταν δύσκολα αλλά έπρεπε οι νεαροί να τα μάθουν απ’ έξω και να μεταφέρουν το μήνυμά τους.

«Τα τραγούδια αυτά ήταν μονοφωνικά και εκτελούνταν ομόφωνα απ’ όλα τα μέλη της ομάδας, λέει ο Ντανιέλ. Αυτός που ηγεούταν της ομάδας, που ήταν πιο ηλικιωμένος και παντρεμένος με παιδιά, δίδασκε τα τραγούδια στα μέλη. Υπήρχε τραγούδι για κάθε μέλος της οικογένειας στα σπίτια που επισκέπτονταν – για τον νοικοκύρη και για την νοικοκυρά, για την νύφη και τον γαμπρό, για τα παιδιά και για τα ζωντανά. Το νόημα των τραγουδιών είναι να αποχαιρετηθεί ο παλιός χρόνος και να είναι καλοδεχούμενο το νέο έτος. Να έχει υγεία και γονιμότητα σε κάθε οίκο».

Ο Ντανιέλ Σπάσοβ μας αποχαιρέτησε με μια παλιά ευχή από τα παραδοσιακά βουλγάρικα κάλαντα:

«Όσα είναι τα αστέρια στον ουρανό τόση υγεία να έχει σ’ αυτό το σπίτι, ευχήθηκε εκείνος. Όλα τα υπόλοιπα ταχτοποιούνται όταν υπάρχει υγεία. Πρέπει να είμαστε συγκεντρωμένοι στους στόχους μας και βασικά και κύρια να προσπαθούμε να είμαστε καλοί. Αν αυτό το κάνουμε τότε όπως γράφει στην Βίβλο τα υπόλοιπα θα μας τα δώσει ο Θεός».

Κάλαντα - Ντανιέλ Σπάσοβ, Μιλέν Ιβανόβ

Κείμενο: Γκεργκάνα Μάντσεβα

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα