Η επίθεση στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Κυριακής στις 16 Απριλίου 1925 είναι η πιο ολέθρια τρομοκρατική ενέργεια στην ιστορία της Βουλγαρίας. Ως προς τη βαναυσότητα και την προμελέτη της, την ημέρα της Μεγάλης Πέμπτης, δεν έχει όμοιά της.

Την Εβδομάδα των Παθών πριν από έναν αιώνα στον ναό έχασαν τη ζωή τους 134 άτομα, αλλά τις επόμενες μέρες ο αριθμός τους ξεπέρασε 200, γιατί ένα μέρος των 500 τραυματιών επίσης πέθανε. Η ημέρα της επίθεσης δεν είναι τυχαία και για έναν άλλο λόγο. Στις 14 Απριλίου σκοτώθηκε ο βουλευτής στρατηγός Κωνσταντίν Γκεοργκίεφ. Η κηδεία του εκπροσώπου της εξουσίας οδήγησε στον ναό τη στρατιωτική και την πολιτική ελίτ της χώρας. Αναμενόταν ανάμεσα στους παρόντες να είναι και ο βούλγαρος βασιλιάς Μπορίς Γ΄, αλλά ο ηγεμόνας άργησε, γιατί την ίδια ημέρα παραβρέθηκε στις κηδείες των συνταξιδιωτών του, που σκοτώθηκαν κατά την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας κατά του βασιλιά στις 14 Απριλίου στο ορεινό πέρασμα Αραμπάκονακ. Ο σκοπός των τρομοκρατών ήταν να σκοτώσουν όσο το δυνατό περισσότερα πολιτικά πρόσωπα με επιρροή.

Τι είναι οι ιστορικές προϋποθέσεις για την αιματηρή επίθεση αυτή;

«Το Βουλγαρικό Κομμουνιστικό Κόμμα /ΒΚΚ/ συνειδητοποιούσε πολύ καλά, ότι στη Βουλγαρία δεν υπάρχουν συνθήκες για άμεση επαναστατική δράση και αντιστεκόταν στις πιέσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς να αρχίσει ένοπλο αγώνα – υπενθυμίζει ο ιστορικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας καθ. Βεσελίν Γιάντσεφ. – Τελικά διοργάνωσε τη λεγόμενη Εξέγερση του Σεπτέμβρη, που έδειξε σαφώς ότι εκείνη τη στιγμή το κομμουνιστικό κόμμα δεν ήταν σε θέση να αντικαταστήσει την υπάρχουσα εξουσία. Δεν είχε ούτε το ανθρώπινο, ούτε το οργανωτικό, ούτε το στρατιωτικό δυναμικό να το κάνει και ήταν λογικό να αναζητήσει άλλους δρόμους για περαιτέρω πολιτική ανάπτυξη. Εδώ όμως αναμείχθηκαν ο Βασίλ Κολάροφ και ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, που καθοδηγούσαν την εξέγερση, και αποφάσισαν ότι η κατεύθυνση ένοπλου αγώνα και βίαιης κατάκτησης της εξουσίας μέσω μιας νέας εξέγερσης πρέπει να συνεχιστεί.

Για να συμβεί αυτό υπήρχαν δύο δυνατοί δρόμοι – ίδρυση παράνομης στρατιωτικής οργάνωσης και διατήρηση κάποιου παρτιζάνικου κινήματος, που να αποσταθεροποιήσει την εξουσία. Ακριβώς στην κατεύθυνση αυτή στράφηκαν οι προσπάθειες ολόκληρου του κόμματος και αυτό σταμάτησε να είναι πολιτική δύναμη και μετατράπηκε σε παράνομη υπονομευτική οργάνωση», υπενθυμίζει ο ιστορικός καθ. Βεσελίν Γιάντσεφ.

Μετά την κατάπνιξη της Εξέγερσης του Σεπτέμβρη, που ξέσπασε τον ίδιο μήνα του 1923, το κομμουνιστικό κόμμα απαγορεύτηκε και η εξουσία ενίσχυσε τις πιέσεις και τα κατασταλτικά μέτρα κατά των μελών του. Με τη σειρά του, το κόμμα άρχισε να σχεδιάζει επιθέσεις κατά εκπροσώπων της εξουσίας ή της Αστυνομίας.

Στις 16 Απριλίου 1925 στις 15:23 οι δράστες ανατίναξαν τη βόμβα και μετά την έκρηξη πάνω από την εκκλησία υψώθηκε μαύρο σύννεφο. Ο βασικός τρούλος του ναού γκρεμίστηκε και κάτω από αυτό έχασαν τη ζωή τους πολλοί αθώοι άνθρωποι. Ανάμεσα στα θύματα ήταν 12 στρατηγοί, 15 συνταγματάρχες και αξιωματικοί που επιβίωσαν και αγωνίστηκαν ηρωικά για την πατρίδα τους σε 3 και 4 πολέμους. Η τραγωδία ήταν τεράστια και κυρίευσε χάος.

Σύμφωνα με τον καθ. Γιάντσεφ, οι απόπειρες η νόμιμη κρατική εξουσία και τα όργανα δημόσιας τάξης να θεωρηθούν υπεύθυνα για όσα συνέβησαν στον ναό δεν είναι κάτι νέο.

«Αυτή η θέση κυκλοφόρησε αυτόματα στην πορεία των γεγονότων, ακόμη και πριν την επίθεση με τη δικαιολογία ότι το κράτος ασκεί τρομοκρατία, στην οποία πρέπει να απαντηθεί. Γεγονός όμως είναι ότι αυτή η πολιτική, που ακολουθούσε η ηγεσία του κομμουνιστικού κόμματος για διοργάνωση νέας ένοπλης εξέγερσης, δεν επιδοκιμαζόταν κατηγορηματικά ακόμη και στους κόλπους του κόμματος, γιατί ένα μέρος των μελών του συνειδητοποιούσαν ότι αυτό θα ήταν το απόλυτο τέλος του κόμματος. Μετά την επίθεση άρχισε μια διαδικασία μαζικής εγκατάλειψης του κόμματος και αγανάκτησης από αυτή την όχι μόνο μη χριστιανική, αλλά και απάνθρωπη δράση.»

Έστω και από αυτή τη μαύρη για τη Βουλγαρία ημερομηνία πέρασε ένας αιώνας, οι λευκές κηλίδες στην ιστορία για όσα συνέβησαν παραμένουν. Ανάμεσά τους είναι και η απάντηση της ερώτησης τι ήταν οι ακριβείς προθέσεις των δραστών της επίθεσης:

«Δυστυχώς διαθέτουμε μόνο τις εξηγήσεις μελών του κόμματος που έμειναν ζωντανά και ήταν ενδιαφερόμενα να παραμείνουν αθώα. Οι κύριοι διοργανωτές πέθαναν αμέσως μετά την επίθεση και δεν μπορούμε να μάθουμε τους στόχους τους. Εξάλλου, ακούγεται εντελώς παράλογο άνθρωποι που είναι στρατιωτικοί και ασχολούνται με πολιτική, να φαντάζονται ότι η πολιτική εξουσία μπορεί να ανατραπεί με τη φυσική εξουδετέρωση της τότε πολιτικής ηγεσίας. Η ιδέα ότι η εξουδετέρωση της πολιτικής ηγεσίας θα προκαλέσει πανικό, που θα κυριεύσει ολόκληρο το κράτος και το κράτος θα μπλοκαριστεί, κατά τη γνώμη μου, είναι περισσότερο από αφελής», είναι πεπεισμένος ο ιστορικός.

Κείμενο: Ιωάν Κόλεφ, Ίβο Ιβανόφ

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: BTA-αρχείο, Ιστορικό Μουσείο του Σάμοκοβ, Κρατική Υπηρεσία Αρχείων, lostbulgaria.com, wikipedia.org