Μακρά και ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία του μεγαλύτερου αναγεννησιακού ναού στη Βουλγαρία – της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» στην πόλη Πάζαρτζικ. Υπολογίζεται ότι ο πρώτος ναός χτίστηκε εκεί τον 17ο αιώνα. Καταστράφηκε πολλές φορές και το 1834 μια μεγάλη πυρκαγιά εξόντωσε πολλά σπίτια και την ξύλινη εκκλησία. Αυτή η βαριά απώλεια δεν αποθάρρυνε τον βουλγαρικό πληθυσμό της πόλης, αντιθέτως – οι άνθρωποι άρχισαν να συγκεντρώνουν χρήματα και δωρεές για την αποκατάσταση του ναού. Έτσι, αναστημένος για πέμπτη φορά το 1836–1837, σήμερα υψώνει περήφανα το πέτρινο ανάστημά του και υποδέχεται εκατοντάδες πιστούς.

«Για τον Βούλγαρο της εποχής εκείνης ήταν αδιανόητο να ζει κάπου όπου δεν υπάρχει οίκος του Θεού – λέει ο αρχιερατικός επίτροπος της εκκλησιαστικής περιφέρειας Πάζαρτζικ, π. Μπογιάν Κότσεφ. Οι Βούλγαροι, οι πρόγονοί μας, ταυτόχρονα με τα καμένα τους σπίτια άρχισαν να χτίζουν και εκκλησία. Πρόκειται για ναό που χτίστηκε με θυσίες. Μάλιστα υποθήκευσαν τις περιουσίες τους, ότι είχαν, για να λάβουν το μεγαλύτερο μέχρι τότε δάνειο – δεκάδες χιλιάδες χρυσά νομίσματα – από την Τράπεζα της Βιέννης.»

То μεγαλύτερο στολίδι του ναού είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο από καρυδιά – εξαιρετικά λεπτοδουλεμένο και καλαίσθητο. Οι διαστάσεις του είναι εντυπωσιακές – 20,40 x 6 μ., με επιφάνεια άνω των 120 τ.μ.

«Κατασκευάστηκε επί σειρά ετών από μάστορες – συνεχίζει ο π. Μπόγιαν σε ειδική συνέντευξη στο Ράδιο Βουλγαρία της ΒΕΡ. – Έχει πλούσια παράσταση ζωικού κόσμου, διάφορα φυτά που συμβολίζουν τον Παράδεισο, για να μας υπενθυμίζουν ότι πλέον χερουβείμ με φλεγόμενο σπαθί δεν στέκει στην πύλη του, αλλά ο δρόμος προς αυτόν είναι ανοιχτός. Είναι επίσης πλούσια διακοσμημένο με βιβλικές σκηνές τόσο από την Παλαιά όσο και από την Καινή Διαθήκη. Εξετάζοντάς το προσεκτικά, μπορεί κανείς να δει κάτω από τις εικόνες της Θεοτόκου ξυλόγλυπτες μινιατούρες της Εισοδίου της Θεοτόκου, της Γεννήσεως κ.ά. Κάθε στοιχείο βρίσκεται στη θέση του. Το τέμπλο είναι πραγματικά ανεκτίμητος θησαυρός, όχι μόνο ως έργο τέχνης, αλλά ως τέμπλο, δηλαδή το σημείο όπου στέκουν οι εικόνες για να μας θυμίζουν ότι είμαστε προσωρινοί στη γη και ότι πρέπει να εισέλθουμε στον Παράδεισο που μας περιμένει.»

Με εξαιρετική λεπτομέρεια έχουν σκαλιστεί χερουβείμ, άγγελοι, προφήτες, διάφορα πτηνά, λύκοι, λιοντάρια ακόμη και ελέφαντας. Ανάμεσα στις μορφές μπορεί να δει κανείς γρύπες, φτερωτές σφίγγες και δράκους, που συμβολίζουν την ουράνια βασιλεία, διαφορετική από την επίγεια που βλέπουμε. Δεν είναι τυχαίο ότι το τέμπλο αναγνωρίζεται ως εξαιρετικό επίτευγμα της ξυλογλυπτικής όχι μόνο στη Βουλγαρία, αλλά και στα Βαλκάνια.

Άλλο ένα σπάνιο φαινόμενο μπορεί να δει κανείς στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Πάζαρτζικ – ίσως τον μοναδικό στη Βουλγαρία τάφο επισκόπου μέσα σε εκκλησία.

«Πρόκειται για τον τάφο του επισκόπου Διονυσίου, ο οποίος υπηρέτησε εδώ μέχρι την κοίμησή του το 1825. Υπήρξε μεγάλος δάσκαλος και αγωνιστής για τον φωτισμό, ο πρώτος που άρχισε να λειτουργεί στα βουλγαρικά και άνοιξε το πρώτο κοσμικό σχολείο της πόλης. Όταν τον έθαψαν στο παρεκκλήσι των Αγίων Αρχαγγέλων, που βρίσκεται εντός του ναού, τήρησαν την αρχαία παράδοση οι επίσκοποι να ενταφιάζονται σε καθιστή θέση σε λιθόκτιστο τάφο. Κατά την αθεϊστική περίοδο ο τάφος βεβηλώθηκε, το σώμα κρύφτηκε, αλλά έμειναν μικρά λείψανα που τοποθετήθηκαν στον πρόσφατα αποκαταστημένο τάφο. Διακρίνεται καθαρά το κάθισμα όπου είχε τοποθετηθεί το σώμα του και τα τούβλα με τα οποία χτίστηκε» – αφηγείται ο π. Μπογιάν.

Ο καθεδρικός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Παζαρτζίκ υπήρξε πάντοτε κέντρο και σημείο αναφοράς για όλες τις σημαντικές εκδηλώσεις. Στη σημερινή πανηγυρική εορτή σχηματίζεται ουρά ανθρώπων από όλη την πόλη, που έρχονται να προσκυνήσουν και να ευχαριστήσουν τη Μητέρα του Θεού μπροστά στην θαυματουργή εικόνα της:

«Η εικόνα χαρίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνααπό οικογένεια, η οποία δεν είχε παιδί και την παρακαλούσε. Όταν Εκείνη τους ευλόγησε και γεννήθηκε το παιδί, δώρισαν την εικόνα αυτή στον ναό μας. Μέχρι σήμερα, κάθε Τετάρτη, τελείται παρακλητικός κανόνας στην Υπεραγία Θεοτόκο, στον οποίο γυναίκες που δεν μπορούν να συλλάβουν φέρνουν ψωμί που ευλογείται στη λειτουργία και μοιράζεται. Έχουμε πολλές περιπτώσεις που την επόμενη χρονιά έρχονται για να ευχαριστήσουν επειδή απέκτησαν παιδί.»

Είναι χαρμόσυνο ότι μέχρι σήμερα οι Παζαρτζικιώτες εκτιμούν τον ναό, γνωρίζουν την αξία του, «γιατί είναι ανεκτίμητος και δεν μπορούμε να θέσουμε τιμή ούτε στον ναό ούτε στο τέμπλο, αλλά ο πραγματικά μεγάλος θησαυρός του είναι η πνευματική ζωή που αναπτύσσεται μέσα του» – καταλήγει ο π. Μπόγιαν.

Επιμέλεια και μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα

Φωτογραφίες: Ντεσίσλαβα Σέμκοβσκα, αρχείο Μπογιάν Κότσεφ, arhiereiskopz.com