Σύμφωνα με καταξιωμένους μουσικολόγους, ο βούλγαρος συνθέτης Βεσελίν Στογιάνοφ είναι «ενδιαφέρουσα και σε κάποιον βαθμό αντιφατική προσωπικότητα, ήδη λίγο ξεχασμένη». Από τις αρχές του νέου αιώνα υπάρχει η γνώμη ότι τα έργα του είναι «εκτός του ενδιαφέροντος της μουσικολογίας μας». Εκτός του ενδιαφέροντος της βουλγαρικής μουσικολογίας – τι κρίμα! Η προσφορά του Βεσελίν Στογιάνοφ στον βουλγαρικό πολιτισμό και ιδιαίτερα στη μουσική μας εκπαίδευση είναι περισσότερο από αξιοπρεπής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το όνομά του φέρει το Εθνικό Σχολείο Τεχνών στο Ρούσε.

Ο Βεσελίν Στογιάνοφ τελείωσε πιάνο και σύνθεση στην Ακαδημία Μουσικής και Δραματικής Τέχνης στη Βιέννη. Αμέσως μετά την επιστροφή του από την πρωτεύουσα της Αυστρίας άρχισε να δίνει μαθήματα πιάνου και θεωρίας της μουσικής. Μόλις 35χρονος διορίστηκε καθηγητής μουσικής θεωρίας στην Κρατική Μουσική Ακαδημία στο Σόφια. Από το 1945 ήταν καθηγητής σύνθεσης και μουσικών σχημάτων, από το 1952 – κοσμήτορας της Θεωρητικής Σχολής και από το 1956 μέχρι το 1962 – πρύτανης του Βουλγαρικού Κρατικού Ωδείου (όπως μετονομάστηκε η Ακαδημία). Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 του 20ού αιώνα για ορισμένη περίοδο ήταν διευθυντής της Όπερας Σόφιας, αλλά η πιο σοβαρή συμβολή του είναι η παιδαγωγική. Ο Βεσελίν Στογιάνοφ εισήγαγε στο επάγγελμα του συνθέτη ταλαντούχους και αξιόλογους βουλγάρους δημιουργούς όπως οι Τόντορ Ποπόφ. Ντιμίταρ Πετκόφ, Στέφαν Ρεμένκοφ, Ιβάν Μαρίνοφ, Αλεξάνταρ Τέκελιεφ, Βίκτορ Τσούτσκοφ.

Η μεγάλη σχολή, που κληρονόμησαν από τον καθηγητή τους, δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της εκπαίδευσής του ως μαθητή του Φραντς Σμιτ στη Βιέννη. Είναι οι συναυλίες της Φιλαρμονικής Ορχήστρας Βιέννης και οι παραστάσεις της Όπερας Βιέννης, η εμπεριστατωμένη γνώση για τα έργα των Μότσαρτ και Μπετόβεν, των Μπραμς και Βάγκνερ, των Μπρούκνερ και Μάλερ, του Ρίχαρντ Στράους, του Άρνολντ Σένμπεργκ και του Άλμπαν Μπεργκ, οι συναντήσεις με παγκοσμίως γνωστούς μουσικούς όπως οι Ραχμάνινοφ, Χόροβιτς, Κράισλερ, Χούμπερμαν, Γκίζεκινγκ, Μπάκχαουζ… Όταν επέστρεψε στην Πατρίδα η βιεννέζικη εμπειρία συνδυάστηκε με τις γνώσεις του για το βουλγαρικό φολκλόρ. Αποτέλεσμα ήταν η πρώτη όπερά του «Γυναικείο βασίλειο» και το συμφωνικό αριστούργημα – η σουίτα «Μπάι Γκάνιο». Οι συνάδελφοί του τον αποκαλούσαν «βιρτουόζο της ορχήστρας» λόγω της βαθιάς ορχηστρικής σκέψης του, της πλούσιας αρμονίας και της πλούσιας, συχνά εξωτικής ενορχήστρωσης.

Στα έργα του διακρίνονται δύο αισθητικές θέσεις. Η πρώτη προέρχεται από την καθολική για τη γενιά του αντίληψη για το εθνικό – οπωσδήποτε συνδεδεμένο με τη λαϊκή δημιουργία. Η δεύτερη είναι η επιθυμία του να εκφράσει την προσωπικότητά του χωρίς αναστολές και χωρίς να ταιριάζει σε ένα καθιερωμένο σύστημα. Αυτός ο δημιουργός αναζητά ασταμάτητα την ισορροπία μεταξύ των προσωπικών και των επίσημα καθιερωμένων προτιμήσεων. Έντονα παραδείγματα είναι η όπερα «Σαλαμπό» - μοναδική για τη μουσική και σκηνική δημιουργία στη Βουλγαρία, καθώς και το μπαλέτο «Πάπισσα Ιωάννα».

Ο Βεσελίν Στογιάνοφ εδώ και χρόνια είναι αναγνωρισμένος κλασικός, κάποια από τα ορχηστρικά έργα του εξακολουθούν να ακούγονται στη βουλγαρική σκηνή και η ελκυστικότητα της συμφωνικής σουίτας «Μπάι Γκάνιο» και της «Εορταστικής ουβερτούρας» είναι περισσότερο από επίκαιρη. Πάντως η «Ραψωδία», που δημιουργήθηκε με παραγγελία της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας το 1956 είναι το πραγματικό έμβλημα αυτού του δημιουργού. Συχνά ερμηνευόταν από τις ορχήστρες μας από τη δεκαετία του ’50 μέχρι τη δεκαετία του ’80 του περασμένου αιώνα και μέχρι σήμερα είναι εμβληματικό βουλγαρικό κλασικό έργο. Η έντονη και εμπνευσμένη παρτιτούρα επιδεικνύει το πιο χαρακτηριστικό του στιλ του δημιουργού της – συναρπαστική συναισθηματικότητα, υπέροχη ενορχήστρωση, ασύγκριτες μελωδικές και αρμονικές αποχρώσεις. Τη «Ραψωδία» του Βεσελίν Στογιάνοφ προσφέρουμε στην εκτέλεση της Συμφωνικής Ορχήστρας της ΒΕΡ υπό τη διεύθυνση του Βασίλ Στέφανοφ.

Μετάφραση και δημοσίευση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: archives.bnr.bg, bg.wikipedia.org, orgelwettbewerb.at, library-haskovo.org, αρχείο