Cili është ky fshat bullgar në të cilin vishnjat rriten më mirë, burojnë ujëra mineralë, ndërsa në godinën e bashkisë ka një kapak prej mermeri të sarkofagut antik romak? Ky vendbanim piktoresk mban emrin Banja dhe shtrihet nja 9 kilometra larg qytetit të Bullgarisë Jugore Panagjurishte.
Banja fshihet në rrezet jugore të malit Sredna Gora, në afërsi të drejtpërdrejta me majën Lisec. Shtëpitë e fshatit ngrihen në të dyja brigjet e lumit Banska Luda Jana. Pothuajse 850 janë banorët e këtij vendbanimi piktoresk. Rrënojat e lashta, ndër të cilët edhe një çekiç prej guri, dëshmojnë që rajoni ishte i populluar që në kohën e paleolitit – epokën e lashtë të guri. Konsiderohet, se vendbanimi i parë daton nga koha e trakëve. Më vonë rajonin e populluan edhe romakët.
Bibliotekarja në vatrën vendore të kulturës “Probuda” Radka Murteva tregon: “Burimet me uji të ngrohtë mineral janë shkaku, për të cilin në këtë rajon u ndërtua një vendbanim që në kohën më të moçme. Për këtë dëshmojnë pllakat e zbuluara me kalorësit trakë. Këtu u rrënuan edhe monedha nga koha e Filip II Makedonski. Mirëpo, zbulimi më i madh arkeologjik është varreza antike romake me një sarkofag unik, që daton nga shekujt III dhe IV para erës sonë. Kapaku i tij mund të shihet në bashkinë e fshatit. Mbi të ka një gravurë të mrekullueshme – një burrë dhe një grua janë të shtrirë së bashku në përqafim. Për fat të keq një pjesë e fytyrës së gruas dhe tërë fytyra e burrit mungojnë, por kjo nuk ndikon mbi vlerën e këtij zbulimi.”
Në të kaluarën romakët ndërtuan një rrugë, e cila lidhej fshatin me qytetin Filipopolis (Plovdivin e sotëm) dhe me Kostandinopojën. Pranë kësaj rruge sot shihen rrënojat e një kështjelle ushtarake, të quajtur nga banorët vendas Kaleto. Muret e kësaj fortifikate janë në formën e harkut me kulla mbrojtëse. Në rrezet e kështjellës është një nga burimet me uji mineral. Në fakt burimet janë pjesë e emblemës së fshatit. Një fenomen tjetër janë kopshtet me vishnjat.
Uji mineral kuron sëmundje të aparatit motorik. Këtu vijnë të kërkojnë shërim njerëz nga të gjitha anët e botës. Sanatoriumi disponon edhe një pishinë të mbuluar me uji mineral. Në fshat ka edhe një pishinë të hapur me përmasa olimpike i mbushu gjithnjë me uji mineral. Kushte për pushim ofrojnë edhe disa shtëpi për mysafirë. Konsiderohet, se uji i Ajazmës – siç e quajnë njeri prej burimeve mineralë, shëron sëmundje të të parit.
Çfarë ndodh me kopshtet e famshme me vishnja, të cilët gjatë pranverës duken si një nuse e stolisur?
Një pjesë prej tyre u çrrënjosën, sepse pemët duhet të rinovohen. Në vend të tyre arendatorët mbollën kunguj. Kështu parajsa e vishnjave në Bullgari dalë-ngadalë po zhduket. Klima kalimtare kontinentale e fshatit Banja është e përshtatshme për rritjen e vishnjave dhe të pemëve të tjera frutore.
Me çfarë merren sot banorët e fshatit Banja?
Si në të gjitha fshatrat e tjera bullgare edhe këtu banorët më të moshuar janë më shumë, se sa të rinjtë.
“Njerëzit në moshën e thyer janë më shumë, se sa të rinjtë. Dhe kjo për shkak se këtu vështirë nxirret buka e gojës – tregon Radka Murteva. – Në kohën e socializmit në fshat kishte tri vila të mëdha të pushimit, ku kishte vende të punës. Këtu mjekoheshin shumë njerëz. Sot të rinjtë kërkojnë bukën e gojës jashtë shtetit. Disa punojnë në qytetin e afërt Panagjurishte.”
Në qendrën e fshatit ngre shtat një monument prej bronzi kushtuar priftit Gruju Banski, bashkëmendimtar dhe ndihmës i Apostullit të Lirisë – Vasill Levski. Bashkë me banorë të tjerë të fshatit ai mori pjesë edhe në kryengritjen e popullit bullgar kundër sundimit turk muajin prill të vitit 1876. Para të atit Gruju të gjithë betoheshin në besnikëri ndaj mëmëdheut në rajonin Oborishte, ku u miratua vendimi për fillimin e kësaj kryengritjeje. Ai është autor i librit “Shënime nga kryengritja në rajonin e malit Sredna Gora”. Ky shkrim është një dëshmi për vrullin revolucionar karakteristik të asaj epoke. Sot figura e të atit Gruju me një shpatë në dorën e ngritur, kujton për historinë e lavdishme të fshatit.
Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova
Fotografitë janë nga arkivi i fshatit Banja
Shfaqja e Bernard Shaw "Armët dhe njeriu" (“Arms and the Man”) me regji të John Malkovich , e cila u prezantua në Teatrin Popullor në ditën e 139-vjetorit të Betejës së Slivnicës , shkaktoi pakënaqësinë e qindra bullgarëve. Ata protestuan para..
Ekspedita e tridhjetë e tretë polare bullgare po shkon drejt Antarktidës për të vazhduar kërkimet e saj shkencore në bashkëpunim me shkencëtarë nga vende të ndryshme. Në bordin e anijes kërkimore “Shën Kirill dhe Metodij” ndodhen për herë të parë..
Ambasada e Francës dhe Instituti Francez i Kulturës mblodhën së bashku shkencëtarët për të prezantuar eksperiencën e tyre mbi sfidat shkencore në Antarktidë dhe luftën kundër ndryshimeve klimatike. Partnerë të aktivitetit ishin Instituti Polar Francez..
Ekipi i shkollës së mesme të dytë angleze në Sofje “Thomas Xhefersën” fitoi Konkursin e Gjashtë Evropian të Drejtësisë për nxënës, i cili u mbajt në..
Qendra Kombëtare për Kërkime Polare dhe Instituti Bullgar i Antarktidës organizojnë një takim ndërkombëtar me rastin e Ditës së Antarktidës. Më 3..
Lidhur me miratimin të mërkurën e kaluar të përbërjes së re të Komisionit Evropian, i cili zyrtarisht mori detyrën para disa ditësh, iu kushtua më pak..