Para pak kohe Bullgaria përsëri hyri në klasifikimin e radhës turistik, por këtë herë me Nesebërin e vjetër – një prej vendeve më të bukura dhe plot histori në bregdetin tonë. Qyteti bregdetar, i cili është mbrojtur nga UNESKO-ja, zuri një vend të denjë në klasifikimin maqedonas të 10 këndeve më të preferuara në Gadishullin Ballkanik. Atje ndodhen vende emblematike si Metheora në Greqi, Ohri në Maqedoni, Pallati i Princit Drakula në Bran të Rumanisë etj. Kjo, që e shndërron Nesebërin në një kuriozitet unikal, janë mbeturinat e tij të shumta arkeologjike dhe kryesisht përqendrimi i kaq shumë kishave në këtë truall të kufizuar.

Pesëmbëdhjetë – kaq janë kishat e zbuluara dhe të restauruara deri tani në Nesebër, çdo një prej tyre e ka historinë e vet, shpirtin dhe arkitekturën specifike. Të gjitha ato ndodhen në një gadishull të gjatë 840 metra dhe të gjerë jo më shumë se 350 metra. Istëmi i ngushtë, i cili e lidh me thatësirën, e çon te një prej mitropolive më vjetra në Evropë që nga periudha e krishterimit të hershëm. Në vazhdim të më shumë se një mijëvjeçari qyteti ishte një qendër kryesore fetare në këtë pjesë të Evropës, ndërsa provat e para të pranisë së njeriut janë nga shekulli i VI para Krishtit, kur në këtë kënd të tokës ka pasur një vendbanim trak. Më vonë në vendin e tij u ndërtua një qytet-shtet i fortifikuar, me një amfiteatër dhe madje me një ujësjellës shumë modern në atë kohë.

Mirëpo shumica e kishave të Nesebërit të vjetër janë nga Mesjeta, kur qyteti përjetonte një lulëzim të madh. “Pikërisht për shkak të kishave të tij unikale, ai u përfshi në listën e UNESKO-s të Trashëgimisë Kulturore Botërore” – na shpjegon Martin Zhelev nga Muzeu Arkeologjik në Nesebër. Sipas burimeve historike gjatë shekujve atje ka pasur rreth 40 kisha, por shumë prej tyre tashmë nuk ekzistojnë. Në fakt bazilikat e para datojnë në shekullin e V-të, kur qyteti mirëmbante marrëdhënie shumë të afërta me anë të detit me Kostandinopojën. Pikërisht në atë kohë Nesebër përjetonte lulëzimin e tij të parë nga pikëpamja kulturore dhe fetare.

“Gjatë kohës romake bregdeti ynë ishte në kufirin e perandorisë, larg kryeqytetit, por kur ajo u nda në dy pjesë në shekullin e V-te dhe qyteti u gjend shumë afër kryeqytetit të ri Kostandinopoja, kjo i dha një shtytje të madhe kulturës në qytet – na shpjegon Martin Zhelev. – Filloi ndërtimi i shumë kishave dhe kjo vazhdoi edhe gjatë Mesjetës dhe madje gjatë robërisë osmane. Nesebëri përjetoi një lulëzim të madh edhe gjatë shekullit të XIV-të gjatë udhëheqjes së mbretit Ivan-Aleksandër, i cili ndërtoi kisha dhe manastire të reja. Është interesant fakti se Shkolla e Ikonografisë e Nesebërit vazhdoi së funksionuari edhe gjatë periudhës osmane dhe ishte më aktive në shekullin e XVII-të dhe në atë të XVIII-të, nën ndikimin e madh të qendrave bizantine të ikonografisë Aton, ishulli Kretë etj.”

Manuali i arkitekturës kishtare – kështu specialistët e quajnë Nesebërin e vjetër, por nuk duhet të jesh ekspert, ose të dish shumë për historinë, ose ikonografinë, që të vlerësosh këtë bukuri të ruajtur gjatë shekujve. Aktualisht bashkia e Nesebërit është duke punuar mbi një projekt, i cili do t’i lidhë të gjitha 15 kishat e zbuluara në një itinerar turistik, kurse kryevepra më e madhe ndër këta margaritarë të arkitekturës kishtare është “Shën Stefani”:

“Ky është objekti më i vizituar dhe kisha e vetme me piktura në mur që nga shekulli i XVI-të, që janë të ruajtura krejtësisht– thotë Martin Zhelev. – Ajo u ndërtua në shekullin e X-të, por nga kjo periudhë kanë mbetur vetëm fragmente të vogla prej pikturave murale. Një tempull tjetër unikal është kisha “Krishti Pentokratori”, e cila ndodhet në sheshin afër postës. Kjo është kisha më e ruajtur. Vetëm kambaneria e saj është pak e dëmtuar, por është autentike, dhe e ka ruajtur pamjen e saj origjinale nga shekulli i XIX-të, kur u ndërtua. Faktikisht, shumë kisha në qytet janë nga periudha e shekullit të XIII-të e deri në atë të XIV-të. Është emblematike kisha “Shën Sofja”, ose Mitropolia e Vjetër, e cila është më e madhja e ndërtuar në Nesebër. Kisha është që nga shekulli i V-të! E dini se në shumë pak vende në Bullgari dhe në mbarë Evropën mund të shihni gjurmë të kishave nga kjo periudhë e largët.”

Në vazhdim të më shumë se një mijëvjeçari ndërtimi i kishave këtu nuk është ndërprerë, kurse prania e kaq shumë tempujve të ruajtur shumë mirë i detyrohet faktit se qyteti ndodhet në një gadishull të vogël, i cili është izoluar deri diku nga thatësira dhe forcat e armikut. Nuk është e rastit se Nesebëri i vjetër është shpallur rezervat arkitekturor dhe arkeologjik. Ky është qyteti i vetëm bullgar, i cili është përfshirë në listën e UNESKO-s.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Fotografi: Veneta Nikollova

Artikulli është përgatitur me ndihmën e projektit “Kompania e komunikacioneve për inkurajimin e turizmit të brendshëm në Republikën e Bullgarisë” të Ministrisë së Ekonomisë dhe Energjetikës.