Pas Çlirimit të Bullgarisë nga sundimi osman, populli mirënjohës bullgar ngriti disa qindra monumente në shenjë mirënjohjeje për heroizmin dhe vetëmohimin e mijëra ushtarëve që dhanë jetën për lirinë tonë.

Monumenti i parë

Monumenti i çlirimtarëve rusë, kushtuar fitores në Plovdiv në janar 1878, u ngrit në qytet në shtator 1881 dhe është pjesë e 11 Monumenteve të Fitores të ngritura në Bullgari sipas projektit të arkitektit nga Stambolli Vokar për vendet e betejave më të përgjakshme gjatë Luftës Ruso-Turke (1877-1878). Monumentet prej guri kanë të njëjtën formë piramidale me kryq në majë, janë rreth 11 metra të larta, me dekorim mermeri në pjesën e përparme, që përfshin stemën ruse, mburojën dhe armaturat ushtarake, Kryqin Georgievski, pllaka me mbishkrime dhe emrat e formacioneve ushtarake që kanë marrë pjesë në beteja.

Monumenti më madhështor

Ky është Monumenti i Mbretit - Çlirimtar në Sofje (përpara godinës së Kuvendit Popullor) - një shprehje mirënjohjeje e bullgarëve ndaj popullit rus, në personin e perandorit Aleksandër II. Për ngritjen e Monumentit në vitin 1900 u shpall një konkurs, në të cilin u përfshinë skulptorë nga 13 vende me projekte të tyre. Konkursi u fitua nga italiani Arnaldo Zòcchi, dhe vetë Monumenti u përfundua në vitin 1903. Figura e gjatë 4.5 metra e perandorit rus mbi kalë që mban Manifestin e shpalljes së Luftës në dorën e tij të djathtë është bërë prej bronzi dhe ngrihet në një piedestal të gjatë 7.5 metra të bërë prej graniti të zi të lëmuar. Pjesa e përparme e Monumentit është zbukuruar me një kurorë dafine prej bronzi, dhuratë nga mbreti rumun Carol I në kujtim të ushtarëve të vrarë rumunë, me mbishkrimin "Mbreti Çlirimtar / Bullgaria Mirënjohëse". Çdo vit më 3 mars para Monumentit mbahet një fishekzjarrë solemne, në të cilën marrin pjesë Presidenti i Republikës së Bullgarisë dhe njësitë ushtarake të Ushtrisë Bullgare.

Monumenti më i madh

Gjatë Luftës Çlirimtare për Bullgarinë (1876-1878) një nga betejat më vendimtare u zhvillua në majën Shipka në malin Stara Pllanina. Rreth 6000 bullgarë morën pjesë në beteja së bashku me trupat ruse. Guximi i tyre u përjetësua në “Monumentin e Lirisë” (i njohur si Monumenti i Shipkës). Inaugurimi i tij zyrtar u bë në vitin 1934, në prani të Mbretit Boris III. Pjesë të Monumentit u transportuan me karroca mushkash në majë, ku u montuan. Monumenti është 31.5 metra i lartë dhe është një kullë në formën e një piramide të cunguar. Në hyrje është vendosur një luan i madh prej bronzi dhe në të tre anët janë pikturuar vendet e betejave të mëdha - Shipka, Stara Zagora dhe Shejnovo. Në katin e parë ndodhet një sarkofag i madh mermeri, ku janë vendosur eshtrat e ushtarëve rusë dhe vullnetarëve bullgarë. 894 shkallë të çojnë te Monumenti, mbi të cilin më çdo 3 mars ngjiten mijëra njerëz për të nderuar kujtimin e atyre që vdiqën për Çlirimin.

Monumenti më i bukur

Ky është Monumenti i Lirisë në qytetin Ruse – ky është ndoshta i vetmi monument në Bullgari për nder të Çlirimit, që paraqet një grua. Është projektuar në fillim të shekullit të njëzetë nga Arnaldo Zòcchidhe është pjesë e stemës së qytetit. Në krye të kompozimit piramidal, statuja mban një shpatë në dorën e majtë dhe tregon veriun me dorën e djathtë, nga erdhën trupat çlirimtare ruse. Në bazën e Monumentit, i cili është 17.80 metra i lartë, ka tre basorelieve që paraqesin skena nga luftërat për çlirimin kombëtar, dhe dy luanë - njëri thyen zinxhirët e skllavërisë dhe tjetri ruan shpatën dhe mburojën – të cilët simbolizojnë lirinë. Në pjesën e pasme të bazës së Monumentit janë vendosur dy topa. Në inaugurimin e Monumentit (më 11 gusht 1909) morën pjesë shumë veteranë të Kryengritjes së Prillit dhe të Luftës Çlirimtare Ruso-Turke, duke përfshirë Rajna Knjaginja (që qëndisi flamurin e Kryengritjes) dhe vojvoda Panajot Hitov.

Monumenti më i ri

Ky është Monumenti në përkujtim të Çlirimit tonë, që u inaugurua më 24 gusht 2008 në kryeqytet. Është 7 metra e lartë dhe përfaqëson një statujë bronzi të një vullnetari me një flamur, që qëndron në një piedestal drejtkëndor. Si model u përdor piktura e Jaroslav Veshinit "Flamuri i Samarës". Në tre anët e piedestalit janë paraqitur piktura dhe gravura të njohura kushtuar momenteve madhështore të Luftës Çlirimtare, dhe në të katërtën - një hartë që tregon rrugën e vullnetarëve bullgarë. Pranë Monumentit është vendosur një gur i sjellë nga maja e shenjtë Shipka. Në një kamare të veçantë nën basorelievin me hartën ka 12 kapsula bronzi me emrat e 12 mijë vullnetarëve që morën pjesë në Luftë, një urnë me dhe nga fushat e betejës, një kuti me një mesazh për brezat e ardhshëm dhe një listë me emrat e dhuruesve për ndërtimin e Monumentit.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Foto: BGNES, arkiv