Vajza të reja, të veshura në veshje popullore të bukura nga krahina e Gabrovos, me kurora në kokë dhe me shporta me lule në duar, do të kalojnë në ditën e sotme festive nëpër rrugët e Muzeut Etnografik në të hapur “Etër”. Vajzat janë pjesëmarrëse  në shkollën e vetme bullgare për llazarki.

Ideja për programin arsimor lind akoma gjatë vitit 2010, kur Muzeu “Etër” vendos të ringjallë traditën “llazaruvane”, që t’i mësojë fëmijët me traditat e kësaj feste dhe ta prezantojë përpara publikut të gjerë.

“Llazaruvane është një rit për përkushtim. Pas “kalimit” përmes tij vajzat kanë të drejtë të stolisen, të veshin këmisha të qëndisura dhe t’i kërkojnë për bashkëshorte - sqaron Violeta Janeva, koordinatore e ngjarjes në Muzeun Etnografik në të hapur “Etër”. Besimet e vjetra thonë se “një vajzë e cila nuk ka qenë llazarka nuk është vajzë” dhe nëse ajo nuk ka qenë në festën e Llazarit, nuk mund të shkojë nëpër tubime dhe nuk mund të martohet”.

• Dita e Ngjalljes së Llazarit në këngët dhe ritet popullore

“Mundohemi maksimalisht të afrohemi deri tek ajo të cilën e kanë bërë paraardhësit tanë, kurse qëllimi është që t’i njohim vajzat me traditën llazaruvane dhe ato të përjetojnë festën në një mënyrë autentike - thotë Violeta Janeva. Karakteristike për këngët e vashave llazarki është se ka këngë për çdo një anëtar të familjes - vajzat, djemtë, nuset, ka këngë të posaçme kur vajzat llazarki vizitojnë shtëpinë e kryetarit të bashkisë ose të priftit. Dhe sepse këngët janë shumë, është e domosdoshme një periudhë e gjatë e arsimimit.”

Në vetë festën e Llazarit vajzat marrin pjesë në një rikrijim të zakonit i cili mbahet në muze përpara një publiku të shumtë në numër. Vajzat llazarki kalojnë përmes punëtorive në çarshi dhe lavdërojnë me këngë dhe valle mjeshtrit, të cilët janë një pjesë e paevitueshme e festës. Festa ka dhe vazhdimin e vet në ditën tjetër- Dita e Dafinës, kur realizohet dhe elementi i fundit nga tradita e Llazarit.

“Vajzat e reja llazarki i drejtohen lumit, ku lëshojnë njëkohësisht kurorat e tyre, të punuara prej degëzave të shelgut një ditë më parë.Vajza, kurora e së cilës del më përpara, do t’i drejtojë vajzat e tjera llazarki. Besohet po kështu, se ajo do të martohet e para gjatë vitit” - tregon Violeta Janeva.

Në edicionin e parë të “Shkollës për llazarki” u përfshinë rreth 10 vajza, gjatë vitit 2019 ato ishin më shumë se 30, kurse sivjet numri i tyre kalon 50. Për herë të parë organizatorët vendosën të zgjerojnë shkollën dhe të përfshijnë vajza jo vetëm nga qyteti Gabrovo, por dhe nga qytetet e afërta Drjanovo dhe Trjavna.

“Sipas traditës të ashtuquajturat “llazarki” kanë qenë vajza në moshë mbi 12 vjeç, ne pranojmë në shkollë vajza në moshë nga 14 deri në 18 vjeç dhe kjo është kryesorja dhe kushti më i rëndësishëm - saktëson Violeta Janeva. Ky rit është kalimi i vajzës përmes kufirit për t’u kthyer në grua, ajo deklaron se tashmë është gati të fejohet dhe të krijojë familje.”

Për zellin e treguar gjatë festës, vajzat e programit arsimor “Shkollë për llazarki” marrin një certifikatë se tashmë janë vajza dhe mund të martohen, gjë që natyrisht ka vetëm një vlerë sentimentale.

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva

Fotot janë të ofruara nga Muzeu “Etër”