Ansambli më i vjetër bullgar në SHBA – "At Paisij" nga Pittsburgh

30 vjet më vonë sërish në shtëpi! Pikërisht kjo po ndodh me trupën e ansamblit më të vjetër bullgar folklorik në Amerikën Veriore, "At Paisij", pranë Qendrës Kombëtare, Arsimore dhe Kulturore Bullgaro-Maqedonase (BMNECC) në qytetin amerikan Pittsburgh, Pennsylvania. Ansambli shënon 70-vjetorin e vet me një turne në Bullgari nga 16 deri më 22 qershor dhe me tre koncerte të veçanta – më 17 qershor në Bllagoevgrad, më 19 qershor në Sofje dhe më 21 qershor në vendpushimin tonë bregdetar Nesebër.

"Trupa është zemra e qendrës bullgare më të vjetër dhe më aktive në shtetin e Pensilvanisë, e cila është krijuar para 95 vitesh", thotë në një intervistë për Radio Bullgaria udhëheqësja artistike e formacionit gjatë dy dekadave të fundit, Biljana Stafura, dhe na kthen pas në historinë nga viti i largët 1955:

Vesella Krësteva me Biljana Stafura dhe Ekaterina Kleter

"Ansambli është krijuar nga Nicholas Jordanoff, djalë i një familjeje bullgare emigrante që është vendosur në rajonin e Pittsburgh-ut. Ka qenë një bullgar jashtëzakonisht krenar, me prirje artistike dhe gjithashtu ka qenë drejtor artistik i ansamblit 'Tamburica', i cili gjithashtu ka lënë gjurmë në histori. Ai krijon ansamblin 'At Paisij' për të bashkuar, për të tërhequr dhe për të ruajtur traditat folklorike bullgare, vallet dhe për të krijuar një vend ku bullgarët të mund të përfshihen dhe të vazhdojnë misionin e tyre si Ambasadorë të Bullgarisë jashtë vendit."

Jetëgjatësinë e formacionit, Biljana e shpjegon me këmbëngulje, me shumë punë dhe dashuri të jashtëzakonshme – të gjitha këto gjëra duhet të jenë të pranishme tek të gjithë “të përfshirët”. "Edhe sigurisht, të kesh një udhëheqës dhe koreograf të jashtëzakonshëm si Bibi" – shton Ekaterina Kleter, pjesë e "At Paisij" tashmë nëntë vjet. Ajo e zbulon trupën përmes shkollës bullgare të së dielës "At Paisij", e cila ndodhet në ndërtesën e qendrës BMNECC dhe të cilën e ndjekin fëmijët e saj. Si nënë, ajo u ka dhënë atyre shkrimin dhe leximin bullgar, ndërsa ata e kanë zhytur në ritmin e atdheut – pranon me buzëqeshje Katja.

"Vitet e fundit përbërja u zgjerua shumë dhe pavarësisht mundësive fillestare të dikujt për të kërcyer, më e rëndësishmja është të kesh zemër, të duash të vish, dhe pranohet. Pavarësisht se nga janë, nëse janë bullgarë apo jo, ata pranohen tek ne dhe të gjithë lidhemi për një kauzë të përbashkët, që na ndihmon çdo të dielë të jemi atje" – na rrëfen Katja.

Sot në ansambël bëjnë pjesë rreth 60 vetë, afërsisht 90 prej tyre, përfshirë edhe fëmijë nga shkolla bullgare e së dielës në Pittsburgh, janë pjesë e atyre që kanë ardhur për turneun kombëtar në Bullgari.

Ndjenja e të kapurit dorë për dore me fëmijën tënd në skenë është e pabesueshme. 60% e pjesëmarrësve nuk janë bullgarë. Nuk kanë lidhje me rrënjët bullgare. 20% janë njerëz si unë dhe Katja, që jemi lindur në Bullgari, kemi jetuar këtu dhe më pas kemi shkuar të studiojmë dhe punojmë në SHBA. Ndërsa pjesa tjetër prej 20% janë njerëz nga brezi i dytë dhe i tretë – fëmijët tanë, që kanë lindur atje" – pranon Biljana Stafura.

Ndër të huajt që ia kanë kushtuar të dielën e tyre pushimi këngëve dhe valle bullgare është edhe anëtari më i vjetër i ansamblit – pastori Dejvid Ërban (Fr. Dave Urban).

Themeluesi i Ansamblit At Paisij - Nikolas Jordanov, një nga djemtë e tij Ilija Jordanov dhe Pastori Dejvid Ërban (1984)

"Nisa të kërcej në grup kur isha 3 vjeç, në vitin 1980. Babai im u bë pjesë e ansamblit në vitin 1957. Familja ime nuk ka gjak bullgar, por babai im, xhaxhallarët dhe kushërinjtë e mi ishin të ftuar nga Nik Xhordanov të bashkoheshin me grupin e valleve nga kisha jonë. Gjatë viteve kam kërcyer edhe me kroatë, edhe me serbë, edhe me grupe të tjera, por ritmet thjesht më kthejnë përsëri tek bullgarët – nuk mund t’i lë."

Sot pastori Dejvid e ka pranuar ritmin e Ballkanit në zemrën e vet. Bashkëshortja e tij është rumune dhe ai ka ardhur në Evropë dhjetëra herë, ndërsa për Bullgarinë thotë thjesht – vend i bukur, njerëz të bukur, muzikë e bukur, valle të bukura.

Greg Jordanov, Nikollas Jordanov, Ilija Jordanov, Dejv Ërban, Mat Razo dhe Majk Rësel (viti 2010)

Amerikania me rrënjë kroate-sllovake-polake, Beth Stafura, është pjesë e ansamblit bullgar të valleve "At Paisij" që nga viti 1996, dhe gjashtë vitet e fundit është drejtoreshë menaxhuese e formacionit dhe përgjegjëse për kostumet, me të cilat të gjithë ata e sjellin Bullgarinë në skenë.

"Ansambli vërtet është në oborrin tim të pasëm – pesë minuta larg nga vendi ku jam rritur. Dija për të nga miq dhe të afërm që ishin pjesë e grupit dhe më pas u bashkova. Shumë nga muzika me të cilën jam rritur – serbe, maqedonase – të gjitha këto janë pjesë e imja dhe e familjes sime dhe Bullgaria është pjesë e kësaj kulture të përbashkët. Ne kapërcejmë kufijtë, ndajmë këto kultura dhe ato shndërrohen në një përzierje kulturore. Kjo është vizita ime e tretë në Bullgari. Këtu është qetë. Të gjithë ulen dhe kënaqen me njëri-tjetrin, me botën përreth tyre, kënaqen me muzikën dhe kulturën."

E pyesim Beth-in, cili është rajoni i saj i preferuar folklorik nga Bullgaria?

"Oh, rajoni i preferuar – padyshim Pirini dhe Rodopet. Ata janë thjesht shumë të bukur dhe shumë... me shpirt!"

Në ndryshim nga ajo, pastori Dejvid Ërban pranon:

"Nuk ka si të shpëtosh nga vallet shope – të preferuarit e mi janë rajonet e Veriut dhe të Shopeve."

"Fakti që folklori muzikor bullgar është jashtëzakonisht i pasur me ritme të ndryshme kohore – të rregullta të ndërlikuara, të çrregullta, të kombinuara – e bën atë jashtëzakonisht unik. Në Pittsburgh është shumë interesante, sepse ka shumë grupe nga Europa Lindore, madje edhe për fëmijë dhe të rinj. Ne u japim një mundësi, në të cilën ata mund të zhvillohen si artistë dhe si njerëz, të ndihen mirë, sepse vallja bullgare të fton, tërheq njerëzit. Ansambli është pikërisht i tillë – tërheq njerëzit dhe u jep atyre mundësinë të ndjejnë vetveten, të ndjejnë të tjerët dhe të lidhen jo vetëm me rrënjët bullgare, nëse janë bullgarë, por të lidhen me rrënjët e tyre. Dhe këtë e shohim me miqtë tanë nga Sllovakia, Ukraina, Serbia dhe vende të tjera. Ajo që i bën më shumë përshtypje të huajve është si është e mundur që një muzikant të krijojë një muzikë të tillë, që është melodike dhe ka kaq shumë lloje dhe masa të ndërlikuara, dhe si ka mundur ai bullgari të gjejë një mënyrë për ta kërcyer atë, si për shembull kopanica. Kjo i habit."

"Ne këndojmë dhe kërcejmë vepra nga çdo rajon etnografik i vendit tonë", thekson udhëheqësja e trupës Biljana Stafura. "Edukojmë dashurinë për Bullgarinë, për gjithçka të bukur që kemi dhe për ne është e jashtëzakonshme që sot mund të ndajmë drejtpërdrejt të gjitha këto me fëmijët tanë, me miqtë tanë." Ansambli nga Pittsburgh ka edhe mundësinë të takohet me disa nga përbërjet më të mira të valleve dhe muzikës folklorike në Bullgari – me ansamblet "Filip Kutev", "Trakija" dhe "Pirin", dhe fillimi i këtij shkëmbimi u vu në Shtëpinë e Vjetër – me muzikantët nga Orkestra e muzikës popullore të BNR.

"Këta janë njerëz që vërtet e duan shumë folklorin bullgar dhe ndoshta kjo është gjëja më e rëndësishme. Ai shkëlqim në sytë e tyre është për këtë arsye, sepse ne nuk jemi të panjohur për ta – thotë dirigjenti kryesor i ONM të BNR, Dimitër Hristov, dhe vazhdon: – Platforma YouTube është gjëja që na lidh menjëherë dhe e di që çdo koncert i joni ndiqet dhe shihet nga këta njerëz dhe ata janë shumë të lumtur. Edhe unë jam i lumtur që na ishin mysafirë dhe gjëja që ishte e rëndësishme ishte të ndanim përvojën tonë, të tregojmë për Radion Kombëtare Bullgare, për krijimin e orkestrës sonë, që është 72 vjeç. Një takim shumë i bukur, shumë i ngrohtë, shumë i rehatshëm!

Shihni më shumë nga arkivi i Radio Bullgarisë: