Gayda, sadece Balaknlar’da değil, aynı zamanda Avrupa’da da geleneksel bir müzik enstrumanıdır. Bulgaristan’a özgü iki tür gayda var – cura ve kaba gayda. Rodoplar ise kaba gaydalarıyla dünyada ün salmış.

Onlarca kaba gaydaya ruhunu işlemiş olan gayda ustası İliya Uçikov, Çepelare’de yaşıyor ve çalışıyor.

Küçük atölyesinde ilk bakışta  bir kaos hakim, "Ancak bir gayda yapmak için ihtiyaç duyduğum her şeyi kolayca buluyorum. Bu da zaman gerektiriyor – diye paylaşıyor  İliya Uçikov, BNR’nin Kırcali Radyosu'na verdiği demecinde.

Bazen telefondan gayda yapmak için sirariş aldığını paylaşan usta, “Gayda, aynen elbise gibidir. Enstrumanı çalacak insanı görmem gerekiyor ve ona göre, ne kadar büyük yapmam gerektiğine karar vermem lazım, çocuk mudur, yetişkin midir, görüp karar vermem” diye paylaşıyor.

Fakat gittikçe eski müzik aletini yapmak için malzemeler zor bulunuyor İliya Uçikov ve şöyle devam ediyor:

"Sadece keçi ve oğlak derisi kullanıyorum, çünkü başka deri bu kadar dayanıklı değil, ince olduğu için deri çok çabuk yırtılıyor, ancak 1-2 hafta kadar, hadi bilemedin 1 ay dayanıyor ve yaş gazete gibi yırtılıveriyor. İşin güzel tarafı, bölgeyi dolaşıyorum ve devamlı keçi sahipleri ve çobanlarla iletişim halindeyim. Onlardan gerekli malzemeleri sağlıyorum. 

 Boynuzlar en zor bulunuyor, ama şimdilik onlardan da gerekli miktardan var. Bugün öküz boynuzu bulmak çok zor, çünkü öküz kalmadı, kimse öküz bakmıyor. Bazıları sanıyor ki, deriyi bana getirince herşey tamam. Evet, ama hayır, Gaydada ses çıkaran ahşap parçalarıdır. Duduk, gaydanın ruhudur-diyor gayda ustası.

Gaydacılar, atölyesini sık sık ziyaret ediyorlar, enstrumanların bakımını yaptırmak için de olsa.

Çepelareli gayda ustası, yaptığı gaydaların sesinin dünyanın dört bir köşesinde yankılandığını söylüyor.

"Yaptığım her bir gaydanın nerede olduğunu, benim gaydamla çalan herkesi, her kişiyi tanıyorum ve bu işin başından beri not alıyorum. Şimdiye kadar sayısını hesaplamadım, belki de 200’ün üzerinde. Avustralya’dan Güney Amerika’ya, Kuzey Amerika’dan tüm Avrupa’ya kadar, tek sözle dünyanın her yerinde benim gaydalarım var. Hatta büyük bir gururla sadece iki kutupta olmadığını söyleyebilirim. Mesela ünlü gayda ustası İvan Varimezov da benim gaydamla çalıyor."

İliya Uçikov, Çepelare “Rodopska iskra-1880” Halk Kültürevi'nde küçük gaydacılar yetiştiriyor. Ve günün birinde onlardan bazılarının ustalığını devralalacağını umut ediyor.

Çepelare’deki küçük atölyesi, zaman zaman tursitler tarafından ziyaret ediliyor. Ve günün birinde yolunuz Rodoplar’ın bu şirin kasabasına düşürse, halk kültürevine girin ve orada kayakların yanısıra İliya Uçikov’un aötlyesini de ziyaret edebilirsiniz.

Röportaj: Bojidar Çolakov

Fotoğraflar: Angel Nikolov ve Bojidar Çolakov 

Çeviri: Şevkiye Çakır