Serbest Piyasa Ekonomisi uzmanı Lıçezar Bogdanov BNR Türkçe Yayınlar Ekibinin sorularını cevapladı: 

Bulgaristan’a 400 km uzaklıkta çatışmalar var, her birimiz barış için dua ediyoruz. Savaşın da, barışın da ekonomik etkileri var. Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve Ukrayna’daki askeri faaliyetler sıradan vatandaşın cebine nasıl yansıyacak?

“Her küresel siyasi istikrarsızlık, hele de sıcak askeri faaliyetlerin olduğu bir dönemde dünya finans piyasalarında ve anahtar ürünlerin borsalarında ve elektrik enerji ve hammaddeler fiyatlarında sarsıntılar meydana geliyor. Yani piyasa katılımcıları ticarette çok daha yüksek riskler hesaplıyor.  Bu da petrol, doğalgaz ve enerji kaynaklarında daha yüksek fiyatlara yol açıyor. Bu bir yeni olay değil. Son 30- 40 yılda küresel sahneden önemli ülke ve isimlerin yer aldığı bütün uluslararası çatışmalar önemli ekonomik sarsıntılara neden oluyordu. Bu da istisna değil. Bu ilk etki olarak ortaya çıkıyor- uluslararası piyasalar üzerindeki ani etkisidir”.

Görüyoruz petrol fiyatı son haftalarda %10’dan fazla yükseldi. Bugün fiyat daha %4 arttı. Çatışmalardan doğacak ikinci bir sorun ise Avrupa ekonomisinin Rusya ‘ya bağımlılığıdır. Enerji kaynakları bağımlılığı az denilmeyecek kadar çok. Bu da uzun vadeli sorunların başında geliyor. Bu bütün Avrupa enerji pazarını ve Avrupa endüstrisinin Doğu sınırında olanlarla tehdit altına koyuyor.

Gerçek savaş söz konusu olan bu durumda güvensizlik derinleşiyor. Ancak enerji ve gaz tedariklerini kesme ve oradan da benzincilerde petrol eksikliği ve ısı ile sanayi gazını durdurma gibi bir durum yok” . 

Rusya’ya ekonomik bağımlılıktan bahsederken, Bulgaristan belki de Rus enerji kaynaklarına en çok bağımlı olan ülkelerden biri. Gazprom doğalgaz ile, Lukoil akar yakıt ile ve elbet turizm Rus turistleri ile Bulgaristan’ın bağlı olduğu alanlar. Bu askeri faaliyetler ve yaptırımlar uzun vadeli Bulgaristan’ı nasıl etkileyecek?

“Bu bağlılık hakkında bazı yanılgı ve mitleri kaldırmak istiyorum. Elbette bağımlılık ortada, fakat Avrupa ile olan bağlantılarımızı da göz ardı etmeyelim” dedi Laçezar Bogdanov ve şöyle devam etti:

“Son yıllarda Rus turistleri Bulgaristan’da toplam turist akımının %3- %5’ini oluşturuyor. Bu az bir oran değil, fakat karar verici anahtar bir oran da sayılmaz.

Evet, doğalgazda Rusya’ya çok bağımlığıyız, fakat ülkemizde doğalgaz temel ısı kaynağı sayılmaz, kullanımı yaygın değil. Bizim kendi enerji kaynaklarımıza baktığımızda bir İtalya, bir Yunanistan kadar Rus gazına bağımlı olmadığımızı göreceğiz. Bu bağlılık ekonominin gidişatı için “olmazsa olmaz” bir etken değil.

Avrupa enerji açıdan bir ortak, bağlantılı piyasadır. Bazı analizatörlerin iddialarını buradan yanıtlamak istiyorum, Avrupa ve küresel piyasada enerji kaynakları fiyatlarındaki sarsıntılar Bulgaristan’ı da etkileyecek, biz soyutlu kalamayız.

Bulgar hükümetinin alacağı kararlara bakmaksızın, çatışmaların bir tarafıyla dostane ilişki alıp, almayacağımıza bakmaksızın bütün küresel piyasalarda fiyatlar sıçrarken, Bulgaristan da bu etkilerden kaçamayacaktır. Sonbaharda da Avrupa borsalarında elektrik fiyatı artınca, Bulgaristan’da da iç piyasada eksikler olmasa da, fiyatlar yükseldi. Bulgaristan Avrupa’nın ortak, entegre piyasasının bir parçasıdır, Avrupa’da olanlar bizi de es geçmez”.

Maliye Bakanı Asen Vasilev Yunanistan ile ortak bir yeni Nükleer Enerji Santrali projesinden bahsetti. 20 yıl ortak kullanımla enerji çeşitliliği açısından seçenekler aranıyor. Ekonomi uzmanı Laçezar Bogdanov bu projenin uzun vadede enerji çeşitliliği açısından önemli olacağı kanaatinde:

 “Bu gerçekten önemli uzun vadeli bir konu olacak. Herkes kendi yedek kaynaklarını kurmak ister. İş sektöründe de yedekler lazım, belki yıllarca kullanılmaz, ama kriz durumunda elektrik kesilince, bu yedekler devreye girebilir. Enerji bağımlılığı ve enerji çeşitliliği tek tedarikçiye bağımlı kalmamak için yapılıyor. Bu yeni nükleer santralin yapılmasında önemli olan bir başka ülkeye bağımlılığa yol açmamasıdır. Biz şimdi birleşik Avrupa piyasasındna bahsediyoruz, şimdi Bulgaristan’da tam ne kadar elektrik harcanacak, sorusu yerinde değil, gündemden kalktı. Bir elektrik yatırım projesi yapılırken, sadec eülke değil, bölge ihtiyaçları da göz önüne alınıyor.

Yeni yatırımlar kaynakların çeşitlendirilmesi kıstas alınarak yapılmalı. Son günlerde olup bitenler Rusya ve Rus enerji kurumlarının siyasi nedenlerden dolayı ve Rus politik yönetimin aldığı kararlardan dolayı güvenlilir ortka olmadığını anlıyoruz” dedi.

Söyleşi: Sevda Dükkancı 

Foto: https://photo.unian.info/