Bilimde çalışan kadınların, özellikle gün içerisinde bilim insanı, şefkatli anne ve iyi bir eş rollerini birleştirmeleri gerektiğinde, özel teşvik ve desteğe ihtiyaçları var. 12 yıldan beri dünya çapında tanınan bir kozmetik firması ve UNESCO’nun birlikte Bulgaristan’daki bilim insanlarına verdiği “Bilimde Kadınlar” ödülü de tam olarak böyle bir teşvik. Birkaç gün önce bu ödüle laik görülenlerin arasında Plovdiv Üniversitesi “Paisiy Hilendarski” den biyolog Katerina Takova – Sakaliyska da var.

Üniversitenin “Bitki Fizyolojisi ve Moleküler Biyoloji” bölümünde doktora sonrası öğrencisi Dr. Katerina Takova, Covid-19 teşhisi için ticari bir ürün yaratmayı hedefliyor.

“Tütün bitkilerinde önemli viral proteinlerin üretimi üzerinde çalışan bir ekibin parçasıyım. Ödülü kazandığım proje ise, koronavirüse karşı spesifik antikorların teşhisi için SARS-CoV-2’den protein üretimi ile ilgili olan çalışmalarla ilgili. Projenin henüz çok başında olduğumuzu söyleyebiliriz, ancak cesaret verici ilk sonuçlarımız artık söz konusu ve muhtemelen gelecek yıl bu zamanlarda açıklayacağız.”

Bilim insanı, araştırma ilerledikçe bazı biyolojik ilaç üreten şirketlerin Plovdiv laboratuvarında geliştirilen ürüne ilgi göstermesini umuyor. Aynı zamanda, ülkemizdeki bilimin ve iş dünyasının el ele vererek yeniliklere imza atabileceklerine inanıyor. Katerina, “Bilim insanları giderek daha fazla iş dünyasını arıyor ve iş dünyası da giderek daha fazla bilim insanı arıyor” dedi.

Genç kadın, 2015 yılında laboratuvardaki çalışmaları izleyebileceği muhtemel bir yol olarak keşfediyor ve “Bana bilimde rehberlik eden olağanüstü bir kadınla tanıştığım için minnettarım ve bu kişi bilimsel danışmanım Dr. Gergana Zahmanova. Daha lisans tezimden beri benimle.” dedi. Katerina, geçen zaman içinde “Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji” yüksek lisans programını tamamlamayı, Portekiz’in Algarve şehrinin Üniversitesi’nde uzmanlaşmayı, “John Innes” araştırma merkezinde, bitkilerin fizyolojisi üzerine doktora tezini savunmayı, alanın liderleriyle birlikte yedi bilimsel yayının ortak yazarlığını yapmayı başardı. Bu başarının temelinde “koşulsuz sabır” yattığını söylüyor bilim insanı ve bunun sonuçların hızlı bir şekilde gelmediği bilimde gerekli olan tamamen kadınsı bir nitelik olduğunu paylaşıyor.

Ödül töreninde “Dünyanın bilime ihtiyacı var” sözleri sık sık duyuldu ve Katerina Takova’ya sormak istedik, ona göre değişim açısından kim daha güçlü - bilim insanları mı yoksa siyasetçiler mi?

"Bilim insanları ve siyasetçiler arasındaki ortaklığın en iyi strateji olduğuna inanıyorum çünkü birbirimiz olmadan yapamayız. Farklı uzmanlıklarımız var ve herkes bir şeyler katabilir. Genel olarak, sürdürülebilir kalkınmada en önemli şey ortaklıktır. Şu anda en çok ihtiyacımız olan şey toplum olarak önceliklerimizi değerlendirmek. Hedefler koyar ve önceliklerimize değer verirsek, gideceğimiz yönü bulmak çok daha kolay olacaktır.”

Peki ya okul, öğrencilere bilim için ilham vermeyi başaran bir ortak olabiliyor mu?

“İlginç bir gerçek şu ki, dört yıl boyunca öğretmenlik yaptım. Gördüklerim beni okulda bilime giderek daha fazla önem verildiğini düşünmeye teşvik ediyor. Eğitim Bakanlığı’nın bilim okuryazarlığını erken yaşta tanıtmaya yardımcı olmak için STEM merkezleri kurma stratejisi var ve bu ortaklığın derinleşeceğine inanıyorum.Orta öğretim giderek artan bir şekilde yüksek öğrenim arayacak.”

Katerina yurt dışında bilimsel kariyer yapmak için pek çok fırsata sahip olmasına rağmen burada kalmayı seçti. Bulgaristan Radyosu’na verdiği söyleşide, “Uçağa bindiğinde ve Bulgarca konuşma duyduğunda – işte bu yüzden Bulgaristan’da kendimi geliştirmek istiyorum” ifadelerini kullandı. Bilim insanı olarak ülkemizde potansiyelini geliştirmek için ihtiyaç duyduğu temel şeylere sahip. Tabii ki daha yapılacak çok şey var, ancak en önemli şey, toplumun bilime odaklandığını ve insanların bilim insanlarının çalışmalarını takdir ettiğini görmek. “Zemin iyi - bilim insanlarımız var, altyapımız, ortaklıklarımız var ve kesinlikle sıfırdan başlamıyoruz” dedi Dr. Katerina Takova.

Çeviri: Bedriye Haliz