Romanya'daki fotoğrafçılığının kurucusu, ressam Carol Pop de Szathmary, Satmari Bulgar Uyanışı'nın akranıdır. Bulgaristan bağımsızlık mücadelesindeki ünlü şahsiyetleri ve olayları filme alma ve belgesel kayıtları gerçekleştirme fırsatı buldu.

Bulgaristan Bilimler Akademisi (BAN) Balkan Araştırmaları Enstitüsü'nden Dr. Aneta Mihailova, Satmari ve onun 1877-1878 Rus-Türk Kurtuluş Savaşına katılımı hakkındaki bilgileri Bulgaristan Radyosuna paylaştı.

Transilvanya'nın  Cluj şehrinden Macar kökenli olup soylu bir aileden gelen bir papazın oğlu olarak Carol Pop de Szathmary1812'de doğdu. Viyana Güzel Sanatlar Akademisi'nde okudu, ancak akademiyi tamamlamadan kendisini tamamen seyahat etmeye adadı ve tüm  Avrupa'yı gezdi.

Mihailova, Karpatlar'ı birkaç kez geçtiğini ve Eflak'ın başkenti Bükreş'e yerleştiğini, çok zarif ve hoş bir konuşmacı, birkaç dil konuştuğunu belirtirken kısa sürede portre ve peyzaj ressamı olarak ünlendiğini ve saray ressamı olarak atandığının altını çizerken fotoğrafçılıkla ilgilendiğini ve 1850 yılında Bükreş'te ilk fotoğraf stüdyosunu açtığın ı şu sölzerle anlattı:

" Bulgar devrimcilerini fotoğrafladığından dolayı onun Bulgaristan tarihiyle çok yakın bağlantısı var.

Bildiğimiz üzere, o dönemde Bükreş Bulgar devrimcilerinin merkezi idi. İlki 1868 yılına ait olan Levski'nin iki portresini yaptı.

Üniforma, diğer benzer fotoğraflarla karşılaştırıldığında büyük olasılıkla Szathmary 'nin stüdyosundan bir aksesuardır.

İkinci portre Nisan ayına ait ve 1872 yılı olduğu tahmin ediliyor.Ne yazık ki, bu Levski'nin son fotoğrafı olmakla birlikte bu fotoğraf üzerine de yakalandığı bir gerçektir.

Kırım Savaşı, Szathmary 'ye büyük bir şöhret kazandırdı.

Bu dönemde doğaçlama bir furgon ilecepheye gidip burada fotoğrafları işlemek için kendisine karanlık bir oda oluşturdu.

Savaşın bitiminden sonra, 200 fotoğraftan oluşan ve daha sonra tam bir sansasyon yaratacak olan ve Paris Uluslararası Sergisi’nde yer alan bir albüm hazırladı. Paris Uluslararası Sergisi’nden hemen sonra Kraliçe Victoria ve III. Napolyon tarafından kabul edildi. Buna benzer birkaç albüm hazırlayıp Rus İmparatoru II. Aleksandr'a da sundu. Pek çok ödül aldı ve Kırım Savaşı'nın ilk aşamasında askeri fotoğrafçı olarak katılımından dolayı dünyanın ilk askeri fotoğrafçısı ünvanına sahip oldu.

Aslında o zamanlar tüm Avrupa'da çok az sayıda fotoğrafçı vardı.

Bir savaş muhabiri için oldukça ileri bir yaş olan 65 yaşındaki Szathmary, Bulgaristan'a kurtuluşu, Romanya'ya ise Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığı getiren Rus-Türk savaşını takip etmek üzere savaşa katıldı.

“19. yüzyılda da ilk resimli dergiler ortaya çıktı, özellikle 40'lı ve 50'li yıllarda bunların çoğu muhabirlerini cepheye gönderdi.

Bildiğim kadarıyla, çoğu İngiliz olmak üzere, her iki tarafa da 80'e yakın muhabir atanmış. Bu dönemde Szathmary, Romanya kralına ve ordusuna eşlik etmenin yanı sıra, Alman "Illustrierte Zeitung" dergisinin resmi muhabiri olarak savaş boyunca onlara büyük savaş yerlerinin taslaklarını veya ilginç bulduğu şeyleri gönderidi. Aslında Ocak 1878 sayısında Pleven'den çok ilginç bazı fotoğrafların da bulunduğu İngilizce çıkan “The Illustrated London News” dergisine de bu türden pek çok eskiz ve fotoğraf gönderdi.”

Carol Pop de Szathmary, Osman Paşa'nın teslim olması ve kuşatma altındaki Pleven'nin düşmesi sırasında orada bulunan az sayıdaki muhabirden biridir.

1877 sonbaharındaki saldırıların başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından muhabirlerin çoğu ilgisini yitirip oradan ayrıldı. Ancak Szathmary 'nin çektiği görüntüler, şehirde açlıktan ölmek üzere olan Osmanlı askerlerinin, garnizonu teslim olmaya zorladığını gösteriyordu.

“Evet, ilgi kaybının yanı sıra fotoğrafçıların o dönemde erişimi de yoktu, çünkü bu çok önemli bir stratejik savaş olarak değerlendirilirdi. Szathmary bir saray fotoğrafçısı ve ressamı olarak, savaş boyunca Rumen ordusuna ve Rumen prensine eşlik etme şansına ya da daha doğrusu nasıl desem, bu şansa sahipti, bu nedenle olaylara doğrudan erişimi vardı.

Yani , Szathmary bu olaylara, doğrudan, görgü tanığı olması bizim için çok önemli. Çünkü eğer sanatsal fotoğraflarda sanatsal öznellik unsuru varsa, o zaman fotoğraf bir anın tam yansımasıdır. Yaptığı işte çok başarılı olduğunun da altını çizersek, o döneme ait görüntü ve fotoğrafların tarihimiz açısından paha biçilmez değeri var”.

Rus-Türk Savaşı'nın bitiminden hemen sonra Szathmary'nin fotoğraflarından oluşan "Souvenir des Razboiul 1877-78" ("Savaş Hatıraları 1877-78") adlı 50 fotoğraftan oluşan bir albüm Bükreş'te basıldı.

Bunların arasında savaş sırasında çekim yapan öğrencisi Franz Dušak'ın da olduğu kabul ediliyor.

“Szathmary, 19. yüzyıldaki veya en azından 19. yüzyılın ikinci yarısındaki Romanya için son derece önemlidir, çünkü o bir görgü tanığıdır ve bu dönemin en önemli anlarını kalemle, fırçayla veya mercekle belgelemiştir. Etnik olarak Macar olmasına rağmen, kaderini Romanya tarihiyle yakından ilişkilendiren fotoğraf ustası, 1887'de Bükreş'te vefat etti. Bugün kendisine  saygının çok büyük olduğu Romanya'da, doğum günü  fotoğrafçılık günü olarak kutlanıyor.

Sadece Rus-Türk Savaşını yansıtmayan bu fotoğraf ve tabloları bir gün Bulgaristan kamuoyunun da görebilmesini canı gönülden diliyorum, çünkü Szathmary'nin Bulgaristan'dan daha az ilginç olmayan birçok fotoğrafı ve suluboyaları vardır" dedi sözünü tamamlarken Dr. Aneta Mihalova.

Çeviri: Şevkiye Çakır