Camdan yapılan Yılbaşı süsleri, el yapımı göz nuru, tek ve eşsiz oldukları için insanın içini ısıtan çocuksu sevinç kaynağıdır. Gümüşümsü ışıltısı ise bizi kışların çetin ve bembeyaz, Noel oyuncaklarının ise kağıt kadar ince camdan işlendiği eski zamanlara döndürüyor. Günümüzde piyasaya hakim olan Çin malı plastik Noel ağacı süslemeleri, daha ucuz ve daha yaygın oldukları için tercih edilse de eski kırılgan cam oyuncakları da kesinlikle mazide kalmış değildir. Beloslav’da oturan ve uzun yıllar boyunca kasabadaki cam mamul fabrikasında çalışmış olan Kostadin Kaloyanov, üretim geleneğini canlandırmak için çaba harcıyor. Kostadin ve ailesi, evlerinde kurdukları atölyede tam anlamı ile cam mücevherler yapıyorlar.

Yılbaşı cam süsleri sanatı, bundan 250 yıl önce Almanya’nın Lauscha şehrinde başladı. Bulgaristan’da ise cam Noel oyuncakları, sosyalizm döneminde birkaç fabrikanın kurulması ile yaygın oldu. Sözüm ona demokratik değişiklikler üzerine 20. yüzyılın sonunda ciddi ölçüde daralan cam süsleme üretimi, halihazırda bir elin parmaklarında sayılabilecek imalathane ve atölyede devam ediyor. Bu ince sanatı yaşatmak için çabalayan Kostadin Kaloyanov, radyomuza konuşurken şunları anlattı:

"Cam Noel süsü üretiminin başladığı dönemde uygulanan teknolojiyi kullanıyoruz. Cam borulardan belirli uzunlukta parça koparılır, her şey ısıtma, ağızla şişirme ve serbest el hareketleri ile yapılır. Gerek top, gerekse mantar, tavşan, ayıcık veya köpek olsun oyuncağa istenen şekil verildikten sonra gümüşleme yapılır. Oyuncağın içine gümüş nitrat ve amonyak dökülür. Aslında bu kimya derslerinde okutulan gümüş ayna reaksiyonudur. Bu şekilde parlak hale gelen oyuncağın dışı cilalanarak değişik renkler elde edilir. Süsleme ise tamamen elde, ressamlar tarafından yapılır, çünkü cam üzerinde resim işi, hiç te kolay değildir. Sonunda elde edilen şeklin üzerine “büyü tozu” dökülür. Kırılan cam oyuncaklar öğütülerek elde edilen bu toz, zamanında Noel kartpostallarının üzerine serpilen gümüş pullarla aynıdır” diyen Kaloyanov, bu narin minyatürleri yaratmaktan büyük zevk aldığını da ekledi:

"Büyüsü tamami ile el işi olduğunda saklıdır. Bu üretimin mekanize edilmesi veya otomasyonla yapılması imkansızdır. Son derece ince olan cam oyuncaklar, çok hafif olup Noel ağacı dallarını eğmediği ve ağacın bir tarafa eğilmesine yol açmadığı için gerçekten zarif görünüyorlar. Sipariş üzerine farklı mesajlar içeren yazılar yazıyor, masalımsı kış peyzajları resmediyoruz. Her oyuncağımız küçük bir sanat eseridir. İsa’nın doğumu resmedilen top oyuncaklar, küçük birer cam ikonu gibidir. Standımızın önüne gelen insanların tepkisini memnuniyetle izliyoruz. Noel süslerimizi görenlerin gözleri genişçe açılarak parlamaya başlar.”

Maalesef Bulgaristan’da yokolmak üzere olan cam üfleme sanatının geleceği Kaloyanov ailesinin atölyesi gibi küçük işletmelere bağlıdır. Aile işi olarak yaptıkları el emeği göz nuru cam süslemeleri üretiminin pek kazançlı olmadığını paylaşan usta, “Yıl boyunca üretim ve yatırım yaparız. Malzemeler hiç te ucuz değil. Satışlar ise sadece Noel döneminde 20-30 gün zarfında yapılır” dedi, fakat buna rağmen iyi organizayonla ve kendini zanaata adayarak iki ucu birbirine getirmeyi başardıklarını ekledi.

Çeviri  : Tanya Blagova