Ülkedeki sanayinin durumunu kısaca dönüşüm kelimesi ile anlatmak mümkün. Piyasa Ekonomisi Kurumu tarafından 2008 ile 2024 yılları arasındaki döneme ilişkin veriler temelinde yapılan analizin sonuçlarına göre Bulgaristan, dış yatırımları ucuz iş gücü ile çeken rota olmaktan çıkıyor.

İmalat ve ticarette izlenen küresel eğilimler, dış ekonomik krizlerin yol açtığı sonuçlarla birlikte ülkedeki sanayi sektöründe yön değişikliğine sebep oluyor. Piyasa Ekonomisi Enstitüsü verilerine göre eskiden istihdamda en büyük pay alan tekstil, giyim ve mobilya işletmeleri gibi düşük teknoloji sektörlerinde şimdi potansiyel kaybı ve dolayısıyla istihdam edilen kişilerin sayısında düşüş yaşanıyor. Buna karşın orta ve yüksek teknoloji alanlarında üretim, satış ve eleman alımı artışı izleniyor. Bu sektörler arasında yer alan elektrikli tesis ve otomotiv parçaları üretimi veya mekatronik alanında 2008 yılından bu yana imalatta ve dolayısıyla istihdamda da yüzde 60’ı bulan önemli artış kaydediliyor. Bilgisayar tekniği ve elektronik alanlarında ise üretim artışı yüzde 150 olurken istihdam edilen kişilerin sayısı 10-11 bin olmak üzere küçük olmaya devam ediyor.

Piyasa Ekonomisi Kurumu uzmanları tarafından yapılan analiz sonuçlarına göre düşük teknoloji sektörleri ekonomiye daha küçük katkı sağlar, daha büyük derecede el işi kulanır ve dolayısıyla iş verimi de gittikçe azalır.

Öte yandan çoğunlukla optik ve bilgisayarlar olmak üzere yüksek teknoloji sektörleri, her ne kadar sanayi üretiminde küçük pay alsa da, neredeyse ikiye katlanan bir artış arzediyor. Orta yüksek ve yüksek teknoloji alanlarında üretim artışı, yüzde 30-40 seviyesinde seyrediyor. Bunun sonucunda son 10 yılda iş verimi iki kat artmış bulunuyor. Büyük derecede ihracatın etkisi ile büyüyen gıda sanayi ve otomotiv, artık önde giden sektörler durumunda.

Piyasa Ekonomisi Kurumu uzmanı Petar Ganev, bu yıl da en yüksek büyüme oranı göstermesi beklenen sektörler olarak silah sanayi, bilgisayar ve komünikasyon tekniğine işaret etti. "

"Hafif sanayi ve genelde 500 bin kadar iş yeri sağlayan sanayi, dönüşüm süreci içinden geçiyor. Tekstil, giyim ve mobilya gibi üretim sektörlerinden yapılanma yaşanıyor. Eskiden ürettiklerine nazaran şimdi daha az üreten bu işletmelerde iş yerlerinin sayısı düşmeye devam edecek. Aynı zamanda otomotiv ve mekatronik gibi orta yüksek ve yüksek teknoloji alanlarında çalışan işletmelerde Avrupa’daki ekonomik büyüme oranının düşük olması sebebi ile yaşanan bazı problemlere rağmen uzun vadede olumlu eğilimden bahsetmek mümkün. Bu işletmeler yeni iş yerleri açmayı, iş verimini artırmayı ve ülkenin ekonomik büyümesine katkı vermeyi başarıyorlar. Sözünü ettiğimiz dönüşüm süreci devam edecek. Ucuz iş gücü ile cazip bir yatırım rotası olmaktan çıkıyoruz. Bulgaristan’ın kuzeybatısında üretimine son veren birkaç fabrika var. İşsizlik oranının yüksek olduğu bölgelerde bu durumdan etkilenen insanlar, kendilerine yeni iş bulmak zorunda kalıyorlar” diyen Petar Ganev, bununla birlikte genel eğilimin olumlu olduğunun altını çizdi.

Sözlerine göre ülkemizde iş gücü harcamalarının hissedilir ölçüde, hatta Avrupa’daki artışı aşan derecede büyüyeceği için bu modele alışmak gerekir. Şu anda yıllık bazda yüzde 10-15 oranında, bazı sektörlerde ise yüzde 25’i bulan oranda artış izleniyor. Önümüzdeki dönemde asıl önemli olanın istihdam ve hizmetler sektöründeki artışın değil, orta yüksek ve yüksek teknoloji sektörlerine kayacak olan bu 500 bin iş yerinin dönüşümü olacağını vurgulayan Petar Ganev, teknolojiye daha az dayalı olan sektörlerde çalışan tekstil ve giyim şirketlerinin bile daha büyük sermaye yatırarak üretimini modernleştirmeye çalışacaklarını belirtti. Bu şekilde iş verimliliği artan bu işletmelerin dış piyasalarda rekabet gücü artacak.

"Tüm sektörlerde ücret artışı var. Asgari maaş arttığı için bütçe ile olan bağlantıyı ve sosyal sigorta artışını göz önünde bulundurmak gerekir. Bunlar ek iş gücü harcamalarıdır. 2027’de sosyal sigorta harcamaları yüzde 3 artarsa, iş gücü maliyeti daha da artarak iş sektörünün rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyecek. Bu nedenle iş maliyeti dışındaki unsurlar konusu, insan sermayesi, bilgi ve endüstriel altyapı konusu önem kazanacak.”

Piyasa Ekonomisi Kurumu analizine göre Bulgaristan, zamanla ucuz iş gücü sunan bir ülke olmaktan çıkacağı için yatırımcıları çeken esas avantaj büyük piyasalara erişim imkanı ve insan sermayesine yapılan yatırımlar olacak.

Söyleşi  : Gergana Mancheva

Çeviri  : Tanya Blagova