Σήμερα η Βουλγαρία γιορτάζει την εθνική της γιορτή. Την 3η Μαρτίου πριν από 136 χρόνια στο προάστιο "Άγιος Στέφανος" της Κωνσταντινούπολης υπογράφτηκε η Συνθήκη Ειρήνης με την οποία ολοκληρώθηκε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος 1877-78. Μετά από πέντε αιώνες οθωμανική κυριαρχία μπροστά στους Βούλγαρους ανοίγονται νέες ορίζοντες για την αποκατάσταση του κράτους και για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη της χώρας.

Της απελευθέρωσης είχαν προηγηθεί επαναστατικά κινήματα στην Οθωμανική  Αυτοκρατορία. Το 1875 ξεσπά η εξέγερση στην Βοσνία- Ερζεγοβίνη, ενώ ένα χρόνο αργότερα η Εξέγερση του Απρίλη στη Βουλγαρία. Μερικοί ηγέτες ελπίζουν στην ευτυχή κατάληξή της, ενώ οι άλλοι απλώς σκοπεύουν να τραβήξουν την προσοχή των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ευρώπη που να παρέμβουν στην συνέχεια για την επίλυση του Βουλγαρικού ζητήματος. Το ξεσήκωμα των Βουλγάρων πνίγηκε στο αίμα, αλλά είχε απήχηση σ’ όλη την Ευρώπη.

"Η Απριλιανή εξέγερση αποτελεί το αποκορύφωμα των απελευθερωτικών αγώνων των Βουλγάρων και έπαιξε μεγάλο ρόλο στη κλιμάκωση της λεγόμενης Ανατολικής κρίσης", λέει σε συνέντευξη για την Βουλγαρική Ραδιοφωνία ο καθηγητής Δρ Πλάμεν Μίτεφ, κοσμήτορας της Ιστορικής Σχολής του Πανεπιστημίου Σόφιας. "Ακριβώς στα συμφραζόμενα αυτής της κρίσης η εξέγερση οδηγεί στην βαθμιαία αλλαγή της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πρώτα οργανώθηκε διπλωματική συνδιάσκεψη στην Κωνσταντινούπολη για την ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων στα Βαλκάνια. Η αποτυχία της όμως οδήγησε σε στρατιωτική λύση του Ανατολικού Ζητήματος. Σχετικά μ' αυτό πολύ σημαντική είναι η διεθνής απήχηση των γεγονότων στα βουλγαρικά εδάφη από την άνοιξη του 1876 και ακριβώς μετά αυτή ακολουθεί η σοβαρή αλλαγή στην στάση των Ευρωπαίων διπλωματών. Κάτω από την πίεση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, οι κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων αναγκάστηκαν να αλλάξουν τη θέση τους για τα γεγονότα συνδεδεμένα με την Ανατολική κρίση".

"Πέρασμα του Δούναβη" του Νικόλα Ντμίτριεφ-Ορενμπούργκσκι

"Όσον αφορά το Ανατολικό Ζήτημα, αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τα προβλήματα των Βαλκανίων", σημειώνει ο καθ. Μίτεφ. "Θίγει περισσότερες πτυχές της ανάπτυξης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που κατέχει εδάφη στην Μέση Ανατολή, με στρατηγική σημασία για τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η Μεγάλη Βρετανία είναι το κύριο υπέρμαχο της διατήρησης του status quo, ανεξάρτητα από τις εξεγέρσεις στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στα βουλγαρικά εδάφη. Η Γαλλία και η Ιταλία έχουν μια πιο μέτρια θέση εφόσον είναι μακριά από τα μεγάλα προβλήματα των Βαλκανίων. Αλλά τα λόγια του Βίκτωρ Ουγκώ στη Βουλή και τα δημοσιεύματα στο γαλλικό Τύπο προκαλούν την κατηγορηματική υποστήριξη των χριστιανικών πληθυσμών. Ο Γερμανός καγκελάριος Όττο Φον Μπίσμαρκ, επιδέξιος διπλωμάτης, αναλαμβάνει περίπλοκες κινήσεις, αφήνοντας τους άλλους να "βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά". Από άλλη πλευρά δε, η Αυστροουγγαρία μόνο μιλά για την διατήρηση του status quo, αλλά στην ουσία με παρασκηνιακά παιχνίδια ενεργεί για αλλαγές εφόσον τα συμφέροντα της είναι στραμμένα στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η διπλωματία της Βιέννης παίζει σημαντικό ρόλο για την υποστήριξη των επαναστατικών ενεργειών σ' αυτές τις περιοχές. Η ίδια υποστηρίζει και την προετοιμασία του Μαυροβουνίου και της Σερβίας για τον επικείμενο πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα παρασκηνιακά παιχνίδια της Αυστροουγγαρίας καθορίζουν και την συγκεκριμένη θέση της Ρωσίας. Εξάλλου, η Ρωσία δεν ήταν δυνατόν να υπομείνει για πολύ ακόμα τους εξευτελιστικούς όρους της Συνθήκης του Παρισιού και ότι έψαχνε τρόπο για να πραγματοποιήσει ό,τι δεν κατάφερε με τα όπλα. Η ρωσική διπλωματία προσπαθεί προσεκτικά να υπερασπίσει τα συμφέροντα της στα Βαλκάνια, χωρίς να προκαλεί αντιδράσεις στην Ευρώπη, μετά την ήττα της χώρας στο Κριμαϊκό Πόλεμο", αναφέρει ο καθ. Μίτοφ.

"Ο πρίγκιπας Αλέξαδνρος Γκορτσακόφ, ως αρχηγός της ρωσικής κυβέρνησης τότε, έπρεπε να δείξει από μια πλευρά απομάκρυνση από τις στρατιωτικές ενέργειες στα Βαλκάνια", σημειώνει ο καθ. Πλάμεν Μίτεφ, "από άλλη δε, το στρατιωτικό λόμπι και ο ίδιος ο Ρώσος αυτοκράτορας ζητούν εκδίκηση, μετά την καταστροφή στο Κριμαϊκό Πόλεμο. Με την έννοια αυτή η πολιτική της Ρωσίας στο Ανατολικό Ζήτημα φαίνεται αντιφατική. Για την Ρωσία ο πόλεμος έληξε με ήττα και την ταπείνωση και συνέβαλε με την αποδοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην λέσχη των Μεγάλων Δυνάμεων, από την άλλη όμως η Ρωσία υποστήριζε συνεχώς τους απελευθερωτικούς αγώνες των βαλκανικών λαών".

Στις 12η Απριλίου του 1877 (24η Απριλίου με το νέο ημερολόγιο) στην πόλη Κισινέο ο αυτοκράτορας της Ρωσίας Αλέξανδρος ο B' κηρύττει τον πόλεμο στην Οθωμανική Aυτοκρατορία. Οι εχθροί είναι πολυάριθμοι, καλύτερα προετοιμασμένοι και οπλισμένοι για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μπορούμε να σημειώσουμε τις δραματικές μάχες των πόλεων Στάρα Ζαγκόρα και Πλέβεν, του περάσματος Σίπκα στον Αίμο, την βασανιστικά δύσκολη χειμερινή πορεία στον Αίμο, καθώς τον ηρωισμό Ουκρανών, Λευκορώσων, Φιλανδών, Πολωνών και φυσικά πολυάριθμων Ρώσων στρατιωτών, που συμμέτέχων για να βοηθήσουν στην απελευθέρωση των Βούλγαρων χριστιανών.

Αποφασιστικός ρόλος στον πόλεμο παίζει η γενναιότητα του ρωσικού στρατού, αλλά και του βουλγαρικού σώματος εθελοντών, που εκτός από τη φύλαξη των μετόπισθεν του στρατού της Ρωσίας, συμμετείχε και στις μάχες. "Όταν μιλάμε για τον ρόλο του βουλγαρικού πληθυσμού στον πόλεμο, δίνουμε συνήθως προσοχή στους εθελοντές, που μάλιστα, είναι αναμφισβήτητος. Αρκεί να υπενθυμίσουμε τις μάχες στην Σίπκα", λέει ο καθηγητής Μίτεφ. "Θα συμπληρώσουμε όμως ότι, σημαντική για την πορεία του πόλεμου, είναι η συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού, που διενεργούσε επιχειρήσεις κατά του τούρκικού στρατού με ένοπλες ομάδες, τις τσέτες. Οι Βούλγαροι δρουν σαν κατάσκοποι και ανιχνευτές, σε μικρές ομάδες, μέσα στα στρατιωτικά σώματα και οδηγούν τα ρωσικά στρατεύματα στα δύσκολα περάσματα του Αίμου, ιδιαίτερα το  βαρύ χειμώνα του 1877. Βοηθούσαν στον εφοδιασμό των στρατευμάτων, φρόντιζαν τους τραυματίες. Στο πλευρό της Ρωσίας μαζί με Ρουμάνους, Σέρβους, Μαυροβούνιους μάχονταν και οι επαναστατημένοι Βούλγαροι.

"Ψυχοσάββατο" του ζωγράφου Ιβάν Μάρκβιτσκα

"Επομένως δεν πρέπει να υποτιμάται ο ρόλος του άμαχου πληθυσμού στην πορεία της απελευθέρωσης της χώρας μας, που ήταν αρκετά μεγάλος για την έκβαση του πόλεμου", επισημαίνει ο ιστορικός. "Γίνεται λόγος για τους χίλιους Βούλγαρους, που πληρώνουν με την ζωή τους την ελευθερία και γράφουν με το αίμα τους τις μισοτελειωμένες σελίδες του Απελευθερωτικού πολέμου στην βουλγαρική ιστορία".

Την 3η Μαρτίου, ημέρα της Απελευθέρωσης αποτίνουμε φόρο τιμής στην μνήμη των στρατιωτών του ρωσικού στρατού στο οποίο μάχονταν και οι εκπρόσωποι άλλων λαών, καθώς και των Βουλγάρων που έδωσαν την ζωή τους για την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας. Πολλά είναι τα μνημεία των πεσόντων στον πόλεμο αυτό στα βουλγαρικά εδάφη. Αλλά η 3η Μαρτίου είναι μέρα αισιοδοξίας, γιατί τότε η Βουλγρία αναγεννιέται για νέα ζωή και για μερικές δεκαετίες μετατρέπεται σε πολιτισμένο κράτος με καλά αναπτυγμένη οικονομία και κουλτούρα.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα