Η ημερομηνία 2^η Οκτωβρίου 1996 θα θυμηθούμε με την πρώτη δολοφονία Βούλγαρου πρωθυπουργού, έστω και πρώην, στην σύγχρονη ιστορία μας. Την ίδια μοίρα, αλλά μετά σκηνοθετημένη δίκή και προκαθορισμένη καταδίκη σε θάνατο, που το λεγόμενο Λαϊκό Δικαστήριο ανήγγειλε τον Φεβρουάριο 1945, είχαν και οι άλλοι πρωθυπουργοί της χώρας μας ανά τα χρόνια - Αλεξάνταρ Τσανκόφ, Νίκολα Μουσάνοφ, Μπόγκνταν Φίλοφ, Ντόμπρι Μποζίλοφ, Ιβάν Μπαγκριάνοφ και Κωνσταντίν Μουραβίεφ.

Ποιος είναι ο Αντρέι Κάρλοβιτς Λουκάνοφ; Γεννήθηκε στη Μόσχα το 1938 στην οικογένεια του επιφανούς Βούλγαρου κομμουνιστή, Κάρλο Λουκάνοφ. Την 10η Νοεμβρίου 1989 είναι ανάμεσα στους ανθρώπους που έβγαλαν τον Τόντορ Ζίβκοφ από την ηγεσία του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Προηγουμένως κατέχει ανώτερες κρατικές θέσεις που σχετίζονται με το εξωτερικό εμπόριο και τις συναλλαγματικές και χρηματοοικονομικές δραστηριότητες της κυβέρνησης. Ο ρόλος του στη αρχή της μεταβατικής περιόδου είναι εξαιρετικά σημαντικός. Για τους Ρώσους ως το τέλος της ζωής του, παραμένει "ο άνθρωπος της Μόσχας στη Βουλγαρία".

Μετά την ολομέλεια του κόμματος την 10η Νοεμβρίου 1989, ο κ. Λουκάνοφ είναι επικεφαλής της λεγόμενης Επιτροπής Παραμορφώσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος και έτσι κατέκτησε όλες τις θέσεις στην εξουσία στο κόμμα και το κράτος. Είναι πρωθυπουργός σε δύο κυβερνήσεις το 1990 και κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ανακοίνωσε επίσημα την πτώχευση της Βουλγαρίας, επιβάλλοντας μορατόριουμ στην πληρωμή του εξωτερικού χρέους της χώρας προς τις δυτικές τράπεζες. Με τη διακυβέρνηση του συνδέονται και η κατανομή των λεγόμενων "κόκκινων βαλιτσών" με χρήματα, με αποτέλεσμα, οι άνθρωποι που βρίσκονται πιο κοντά στο Σοσιαλιστικό Κόμμα να γίνουν εκατομμυριούχοι σε μια νύχτα .

Στις 7 Ιουλίου 1992 ο Αντρέι Λουκάνοφ συνελήφθη και εναντίον του κινήθηκε διαδικασία η οποία έληξε χωρίς καταδικαστική απόφαση, και αφέθηκε ελεύθερος στις 30 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Τρία χρόνια αργότερα ο Λουκάνοφ είναι επικεφαλής της Βούλγαρο-ρωσικής ανώνυμης εταιρίας Topenergy, η οποία είναι διαμεσολαβητής στην βουλγαρική αγορά προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου.

Τι συμβαίνει την 2η Οκτωβρίου 1996;

Ο Αντρέι Λόυκανοφ έχει συναντήσεις στην εταιρεία Topenergy για τις οποίες αργεί. Γι' αυτό ζητά από τον οδηγό του να τον πάει με αυτοκίνητο, αν και η έδρα της εταιρείας είναι πολύ κοντά στο σπίτι του. Ο μόνος μάρτυρας της δολοφονίας έγινε μια γυναίκα καθαρίστρια στο ιδιωτικό σχολείο, το οποίο βρίσκεται στον πρώτο όροφο του κτιρίου, όπου ζει ο Λουκάνοφ. Βλέπει έναν άνδρα, ο οποίος μοιάζει ρακοσυλλέκτης, που και τις προηγούμενες ημέρες βρισκόταν γύρω από το κτίριο. Όπως κάθε μέρα, ο Λουκάνοφ βγαίνει από το σπίτι του και κατευθύνεται προς το αυτοκίνητο. Μπαίνει στο ΙΧ, αλλά, όπως είπε στην ανάκριση ο οδηγός, ο αφεντικός του είπε πως ξέχασε τα κλειδιά του και γύρισε πίσω. Μέσα σε δευτερόλεπτα ακούστηκε πυροβολισμός και ο Λουκάνοφ έπεσε νεκρός, ενώ δίπλα στο αυτοκίνητο έτρεψε ο ρακοσυλλέκτης, που τον παρατήρησαν και οι γείτονές του, τις προηγούμενες μέρες. Έτσι περιγράφει τη δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού στο βιβλίο της "Ένοχος – αθώος" η δημοσιογράφος Αντζελίνα Πέτροβα.

Είναι γεγονός ότι και μέχρι σήμερα κανείς από την κυβέρνηση του Ζαν Βίντενοφ δεν έχει δώσει μια εξήγηση ούτε μπορεί να υποθέσει ποιος θα έχει συμφέρον και θα επωφεληθεί από τη δολοφονία του Αντρέι Λουκάνοφ ως επικεφαλή της εταιρείας Topenergy.

Μια εκδοχή της δολοφονίας είναι ότι ο Λουκανοφ από έναν αξιόπιστο εταίρο της Gazprom, μέσω της συμμετοχής του στην ανώνυμη εταιρεία Βουλγαρίας-Ρωσίας Topenergy, γίνεται άβολο πρόσωπο. Ο λόγος είναι ότι και άλλες ιδιωτικές εταιρείες από τους επιχειρηματικούς ομίλους κοντά στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, όπως το Multigroup όχι μόνο θέλουν να γίνουν μεσάζοντες στο προσοδοφόρο εμπόριο με ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά και να πάρουν στα χέρια τους το δίκτυο φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, το οποίο είναι εξολοκλήρου κρατική ιδιοκτησία .

Μια άλλη εκδοχή της δολοφονίας συνδέεται με τη σύγκρουση μεταξύ του Αντρέι Λουκάνοφ και του οικονομικού κύκλου "Ωριών" που βρίσκεται κοντά στην κυβέρνηση Βίντενοφ και την ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Επικεφαλής του είναι ο Ρούμεν Σπάσοφ, γιός του πρώην υφυπουργού Εσωτερικών κατά τη κυβέρνηση του Τοντόρ Ζίβκοφ, Μίρτσο Σπάσοφ. Οι άνθρωποι από το "Ωριών" για ένα μικρό χρονικό διάστημα αποκτούν οικονομική δύναμη και επιρροή χάρη στις σχέσεις με το κόμμα και τη Βουλγαρική Αγροτική και Βιομηχανική Τράπεζα με χρήματα του εκπροσώπου της ρωσικής ολιγαρχίας, Μάικλ Τσόρνι. Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι τα αποδεικτικά στοιχεία ήταν σε κασέτα με τις ομολογίες του Σπάσοφ, που το 1996 παραδόθηκε στον τότε Γενικό Εισαγγελέα, Ιβάν Τατάρτσεφ.

Μέτοχος της τράπεζας "Ωρίων" γίνεται και ο ιδιοκτήτης της κατασκευαστικής εταιρείας Colonel, Aγγελ Βασίλεφ, ο οποίος το 1999 ήταν ένας από τους κατηγορούμενους για τη δολοφονία του Αντρέι Λουκάνοφ. Συλλήφθηκε στις 4 Ιουνίου 1999 στην Πράγα και μεταφέρθηκε στη Βουλγαρία. Με τον ίδιο κατηγορούνται για τη δολοφονία και άλλοι δυο Βούλγαροι – ο οδηγός του, Γιούρι Λένεφ, και ο Γκεόργκι Γκεοργκίεφ και δύο Ουκρανοί – Αλεξάντερ Ρούσοφ και Αλεξέι Κιτσάτοφ.

Στις 28 Νοέμβριου 2003 οι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε ποινές - ισόβια χωρίς αναστολή. Έκαναν έκκληση. Τρεισήμισι έτη αργότερα, στις 15 Μαρτίου 2007, η υπόθεση τελειώνει με αθώωση όλων των κατηγορουμένων. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας έρχονται στο φως συγκλονιστικές λεπτομέρειες σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι κατηγορούμενοι ανακρίθηκαν και αναγκάστηκαν να ομολογήσουν την ενοχή τους. Λόγω των βασανιστηρίων στα οποία υποβάλλεται ο Γιούρι Λένεφ στο Στρασβούργο η Βουλγαρία καταδικάστηκε στο πόσο των 27.000 ευρώ.

Πολιτική ή οικονομική, ίσως και οι δύο, η δολοφονία του Αντρέι Λουκάνοφ παραμένει μία από τις πιο εμβληματικές δολοφονίες στη σύγχρονη Βουλγαρία, που μαρτυρεί για τον εγκληματικό τρόπο με τον οποίο στη χώρα μας πραγματοποιείται η μετάβαση και ο μετασχηματισμός της κρατικής περιουσίας σε ιδιωτική.

Μετά τη δολοφονία του Αντρέι Λουκάνοφ, η κρίση στην χώρα επιδεινώνεται και η κυβέρνηση του Ζαν Βίντενοφ δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει. Στις αρχές του 1997 η χώρα είχε αποκλειστεί από απεργίες των εργαζομένων, ο πληθωρισμός αυξάνεται απότομα, υπάρχει έλλειψη βασικών τροφίμων. Αυτός είναι ένας από τους λόγους την 10^η Ιανουαρίου 1997 να διοργανωθεί διαδήλωση, στην οποία ζητήθηκε η παραίτηση του πρωθυπουργού και της κυβέρνησής του. Για τις προϋποθέσεις, την προετοιμασία και τη διεξαγωγή των απεργιών και συλλαλητηρίων, που παρέμειναν με το όνομα Γεγονότα του Ιανουαρίου, θα αναφερθούμε στο δεύτερο μέρος του θέματος "1995-1997 - Οι Χειμώνες της δυσαρέσκειάς μας".