Στην Ανατολή το σύνορο της Βουλγαρίας είναι η Μαύρη Θάλασσας και ο λαός μας έχει δημιουργήσει πολλούς θρύλους για τα νερά της. Ένας από αυτούς λέει πως η θάλασσα αυτή ονομάζεται μαύρη λόγω των πολλών ψυχών που έχουν χαθεί στις φουρτούνες της. Ο βυθός της Μαύρης Θάλασσας είναι γεμάτος μυστικά και πολλοί είναι οι τυχοδιώκτες που θέλουν να τα αποκαλύψουν.

Ο πιο επίμονος είναι ο δισεκατομμυριούχος Χανς Κ. Ράουζινγ, ο οποίος δημιούργησε το Ίδρυμα Expedition and Education Foundation για να υλοποιήσει ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια για θαλάσσια αρχαιολογία στον κόσμο, το Black See Map. Του σχεδίου ηγείται ο καθηγητής Τζον Άνταμς από το Πανεπιστήμιο του Σάουθ Χάμπτον, ο οποίος προσπάθησε να ξεκινήσει από την Τουρκία, αλλά αντιμετώπισε πολλά γραφειοκρατικά προβλήματα και έλαβε τελικά άδεια από την Βουλγαρία να μελετήσει τα χωρικά της ύδατα την περίοδο 2015-2017.

Από την βουλγάρικη πλευρά υπεύθυνος του σχεδίου ήταν ο τότε διευθυντής του Βουλγάρικου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στη Σόφια, Λιουντμίλ Βαγκαλίνσκι και ο διδάκτωρ Καλίν Ντιμιτρόφ από το Κέντρο Θαλάσσιας Αρχαιολογίας στη Σωζόπολη. Οι ερευνητές μελετούσαν την περιοχή με άριστο εξοπλισμό και ρομποτοποιημένη πλατφόρμα ελεγχόμενη εξ αποστάσεως, η οποία κινείται στο βυθό. Σκοπός είναι να συλλεχθούν πληροφορίες για τα ναυάγια και για τις γεωλογικές αλλαγές του βυθού μετά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Απ’ ό, τι φαίνεται η βουλγάρικη επικράτεια της Μαύρης Θάλασσα υπόκειται σε μεγάλες αλλαγές σ’ αυτήν την περίοδο.

Το επίπεδο της Μαύρης Θάλασσας έχει σημειώσει ένα μίνιμουμ 100 μέτρων βάθους κατά την αποκορύφωση της Εποχής των Παγετώνων, λέει ο διδάκτωρ Καλίν Ντιμιτρόφ. Το νερό συγκεντρώθηκε με την μορφή πάγου στο Βόρειο Ημισφαίριο και η Μαύρη Θάλασσα αποκόπηκε από τον Βόσπορο. Όταν οι πάγοι έλιωσαν το επίπεδο του νερού ανέβηκε, αλλά η σύνδεση με τον Βόσπορο παρέμεινε αποκομμένη. Έτσι κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε μια περίοδος που το νερό της Μαύρης Θάλασσας υπήρξε σχεδόν γλυκό, γιατί τα ποτάμια που εκβάλλουν σ’ αυτήν έφερναν περισσότερο νερό από αυτό που εξατμίζονταν. Στοιχεία δείχνουν μάλιστα πως κάποια στιγμή η στάθμη της Μαύρης Θάλασσας ήταν υψηλότερη από αυτή της Μεσογείου. Αργότερα με το λιώσιμο των πάγων ο παγκόσμιος ωκεανός ξαναβρήκε το επίπεδό του, ο Βόσπορος ελευθερώθηκε και η Μαύρη Θάλασσα έγινε ξανά αλμυρή.

Πολλές από τις ανακαλύψεις των αρχαιολόγων είναι εντυπωσιακές.

Χωρίσαμε την ζώνη που ερευνούσαμε στα δυο – Νότια και Βόρεια – και τον δεύτερο και τον τρίτο χρόνο μελετήσαμε 61 πλοία που ναυάγησαν στην περιοχή από την εποχή των αρχαίων ελληνικών αποικιών ως τον 19^ο αιώνα, λέει ο κύριος Ντιμιτρόφ. Τα περισσότερα από αυτά τα πλοία είναι ξύλινα και βρίσκονται σε βάθος από 40-50 μέτρα έως 2 χλμ. Το πιο εντυπωσιακό είναι πως αυτά τα ναυάγια βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση.

Από αυτά τα ναυάγια μπορούμε να κρίνουμε για την οικονομική ανάπτυξη των πόλεων στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας κατά την εποχή της ελληνικής και της ρωμαϊκής αρχαιότητας, αλλά και κατά την εποχή του Βυζαντίου. Επίσης υπάρχουν στοιχεία για την πολιτιστική ανταλλαγή με την Δυτική Ευρώπη, μιας και υπάρχουν κάποια ναυάγια δυτικών πλοίων από τον 13^ο αιώνα μ. Χ.

Το πιο αρχαίο ναυάγιο που μελετήσαμε το ονομάσαμε ευφημιστικά «Το πλοίο του Οδυσσέα», λέει ο αρχαιολόγος. Το ονομάσαμε έτσι, γιατίμοιάζει πάρα πολύ με ένα αρχαίο πλοίο, το οποίο απεικονίζεται σε ένα διάσημο ερυθρόμορφο αγγείο που φυλάσσεται στο Βρετανικό μουσείο και δείχνει τον Οδυσσέα, δεμένο στο κατάρτι, την στιγμή που περνάνε με τους συντρόφους του κοντά στις Σειρήνες. Όσον αφορά το ναυάγιο της Μαύρης Θάλασσας πρόκειται για ένα πλοίο από τις αρχές του 4^ου αιώνα π. Χ., το οποίο βρίσκεται σε βάθος 1 700 μέτρων, στην Βόρεια ζώνη και που φαίνεται πως εκτελούσε ταυτόχρονα εμπορική και στρατιωτική αποστολή.

Η άλλη περιοχή που ερευνάται από τους ειδήμονες είναι ένας οικισμός από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, που ανακαλύφτηκε τη δεκαετία του ’70, στις εκβολές του ποταμού Ροποτάμο. Αυτήν την στιγμή αναζητούνται νέοι χρηματοδότες, οι οποίοι να δεσμευτούν με τον σκοπό της αποκάλυψης των μυστικών του βυθού της Μαύρης Θάλασσας, για να μπορούν να συνεχιστούν οι έρευνες και οι μελέτες που θα ρίξουν φως σε ένα μέρος της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: Black Sea MAP και Κέντρο Θαλάσσιας Αρχαιολογίας, Σωζόπολη