Η αρχαιότερη κυριλλική επιγραφή χρονολογείται από το 921 μ.Χ.

Ψηλά πάνω από το δρόμο κοντά στο χωριό Κρέπτσα βρίσκεται ένα μοναστήρι μέσα στα βράχια. Ιδρύθηκε τον 9ο-10ο αιώνα και είναι ένα από τα πρώτα βραχώδη μοναστήρια στην επικράτεια της Βουλγαρίας. Ανακαλύφθηκε από τον πατέρα της βουλγαρικής αρχαιολογίας Κάρελ Σκόρπιλ στις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει αποκαλύψει όλα τα μυστικά του. Το μοναστήρι έχει ανακαινιστεί μερικώς και είναι ανοιχτό για επισκέψεις. Η σκήτη εκτείνεται σε τρεις ορόφους και κάποτε αποτελούνταν από εκκλησία, μοναστηριακά κελιά και εκκλησία-τάφο. Υπήρχε επίσης κάτι σαν βεράντα, πιθανώς καλυμμένη με ξύλινη ή πέτρινη κατασκευή. Το μεσαίο μπαλκόνι, όπου ήταν η εκκλησία του μοναστηριού, είναι σήμερα ανοιχτό για επισκέψεις.

Αλλά ο μεγαλύτερος πλούτος του βραχώδους μοναστηριού στην Κρέπτσα είναι οι επιγραφές.

Είναι στα κυριλλικά και είναι περίπου 20. Ανάμεσά τους, ωστόσο, υπάρχει και ένα στην αρχαία εβραϊκή γλώσσα - ένα μυστήριο που εξακολουθεί να προκαλεί συζητήσεις στους επιστημονικούς κύκλους. Και το πιο εκπληκτικό εύρημα είναι μια παλιά επιγραφή στην είσοδο της εκκλησίας. Ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 70 του 20ου αιώνα και γράφει: «Το έτος 921 πέθανε ο δούλος του Θεού Αντών τον μήνα Οκτώβριο». Η επιγραφή είναι 9 γραμμές, οι τρεις πρώτες γραμμές διαβάζονται σχετικά καλά και οι ακόλουθες περιέχουν ξεχωριστά γράμματα και λέξεις, που υποτίθεται ότι φέρουν πληροφορίες για την ίδια την ημερομηνία του θανάτου αυτού του μοναχού, και ίσως και την ώρα του θανάτου, μαθαίνουμε από τον Μιροσλάβ Γκεοργκίεφ, επιμελητή στο Περιφερειακό Ιστορικό Μουσείο στο Ταργκόβιστε.

«Το μοναστήρι αυτό ιδρύθηκε από έναν μοναχό ονόματι Αντώνιο ή Αντών. Αυτό το καταλαβαίνουμε από δύο από τις επιγραφές του μοναστηριού. Το δημιούργησε στα τέλη του 9ου και στις αρχές του 10ου αιώνα και γύρω του σχηματίστηκε μια αδελφότητα μεταξύ 5 και 10 μοναχών. Ο Αντών πέθανε το 921. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε μια από τις επιγραφές, η οποία είναι η παλαιότερη χρονολογημένη κυριλλική επιγραφή που βρέθηκε μέχρι σήμερα. Γνωρίζετε ότι περίπου 250 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο. Και δεν έχουμε πιο παλιά επιγραφή από αυτή του 921!» λέει ο Μιροσλάβ Γκεοργκίεφ.

Μπροστά από την είσοδο του ναού-τάφου, σε ύψος 8 μέτρων, οι ερευνητές ανακάλυψαν ένα άλλο εκπληκτικό εύρημα - μια σχετικά καλοδιατηρημένη επιγραφή 9 γραμμών. Στην πέτρα με πολύ καλά σκαλισμένα γράμματα, μεγέθους μεταξύ 2 και 3 εκατοστών, είναι γραμμένο το εξής: «Εις το όνομα του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Εδώ αναπαύεται ο άγιος πατήρ Αντώνιος. Και όποιος κάνει σιταποθήκη στην εκκλησία, ας είναι υπεύθυνος ενώπιον του Θεού. Έγραψε ο ανάξιος Μιχαήλ. Αμήν.» Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Αντώνιος αποκαλείται «άγιος» στην επιγραφή. Είναι πιθανό, μετά τον θάνατό του, να ανακηρύχθηκε άγιος, υποστηρίζει ο Μιροσλάβ Γκεοργκίεφ.

Η επιγραφή στην εκκλησία-τάφο αποκαλύπτει επίσης μια περίεργη ιστορική λεπτομέρεια. Πρόκειται για τον όρκο που περιέχεται σε αυτό: Και όποιος κάνει σιταποθήκη στην εκκλησία, ας είναι υπεύθυνος ενώπιον του Θεού. «Δεν υπάρχει άλλο παρόμοιο έγγραφο στη βουλγαρική επιγραφική» ισχυρίζεται ο Μιροσλάβ Γκεοργκίεφ και προσθέτει:

«Αυτός ο προειδοποιητικός όρκος μπορεί να στράφηκε εναντίον μοναχών που χρησιμοποιούνταν τους χώρους των μοναστηριών ή της συγκεκριμένης μονής για αγροτικούς σκοπούς και όχι για λατρεία ή εκκλησιαστική δραστηριότητα. Υπάρχει μια άλλη θεωρία. Την περίοδο που ο βασιλιάς Συμεών διεξήγαγε πολέμους στη Θράκη, υπήρχαν γνωστές μαρτυρίες που αναφέρουν ότι διέταξε τα σιτηρά για τον στρατό του να αποθηκεύονται σε εκκλησίες ή παρόμοια βραχώδη μοναστήρια», εξηγεί ο Μιροσλάβ Γκεοργκίεφ.