Ο ιδρυτής της ρουμανικής φωτογραφίας, ο ζωγράφος Κάρολ ποπ ντε Σάτμαρι, είναι σύγχρονος της Βουλγαρικής Αναγέννησης. Είχε τη δυνατότητα να φωτογραφήσει αξιοσημείωτες προσωπικότητες και γεγονότα του βουλγαρικού αγώνα ανεξαρτησίας. Για τον Σάτμαρι και τη συμμετοχή του στον απελευθερωτικό για τη Βουλγαρία Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-1878 μιλάμε με τη διδάκτορα Ανέτα Μιχάηλοβα από το Ινστιτούτο Βαλκανικών Σπουδών της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών.

Ο Κάρολ ποπ ντε Σάτμαρι είναι Ούγγρος από την Κλουζ της Τρανσυλβανίας. Γεννήθηκε το 1812, ήταν γιος πάστορα ευγενικής καταγωγής. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στη Βιέννη, αλλά δεν τελείωσε τη μόρφωσή του. Αφοσιώθηκε στα ταξίδια. Γύρισε την Ευρώπη. Μερικές φορές πέρασε τα Καρπάθια και εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι – την πρωτεύουσα της Βλαχίας, διηγείται η Μιχάηλοβα. Ήταν πολύ κομψός και ευχάριστος συνομιλητής, ήξερε μερικές γλώσσες. Σύντομα έγινε γνωστός ως δημιουργός πορτρέτων, τοπιογραφιών και διορίστηκε ως αυλικός ζωγράφος. Η φωτογραφία μετατράπηκε σε πάθος του και το 1850 άνοιξε το πρώτο ατελιέ φωτογραφίας στο Βουκουρέστι.

«Ο Σάτμαρι συνδέεται με την ιστορία της Βουλγαρίας, γιατί φωτογραφίζει τους βουλγάρους επαναστάτες. Ξέρουμε ότι εκείνη την περίοδο το Βουκουρέστι ήταν κέντρο της βουλγαρικής μετανάστευσης. Δημιούργησε δύο πορτρέτα του Λέβσκι. Το πρώτο είναι του 1868. Κατά πάσα πιθανότητα η στρατιωτική στολή που φορούσε ο Λέβσκι ήταν από το ατελιέ του Σάτμαρι, συγκρίνοντάς την με άλλες παρόμοιες φωτογραφίες. 

Το δεύτερο πορτρέτο του είναι από τον Απρίλιο, πιθανόν του 1872. Αυτή είναι η τελευταία φωτογραφία του Λέβσκι, η οποία, δυστυχώς, βοήθησε για τη σύλληψή του. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος κέρδισε στον Σάτμαρι τεράστια δημοτικότητα. Τότε πήγε στο μέτωπο με πρόχειρο τροχόσπιτο, στο οποίο έκανε σκοτεινό δωμάτια για επεξεργασία των φωτογραφιών. Μετά το τέλος του πολέμου έκανε λεύκωμα με 200 φωτογραφίες, που παρουσιάστηκαν στην Έκθεση του Παρισιού. Το λεύκωμα προκάλεσε σάλο. Η βασίλισσα Βικτώρια τον προσκάλεσε σε ακρόαση, ο Ναπολεών Γ΄ επίσης. Ο Σάτμαρι έκανε μερικά τέτοια λευκώματα, χάριζε και στον ρώσο αυτοκράτορα Αλέξανδρο Β΄. Κέρδισε πολλά βραβεία και με τη συμμετοχή του αυτή ως πολεμικού φωτογράφου στην αρχική φάση του Κριμαϊκού Πολέμου καταξιώθηκε ως ο πρώτος πολεμικός φωτογράφος στον κόσμο. Στην πραγματικότητα οι φωτογραφίες εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη ήταν πολύ λίγες – συνολικά 10 περίπου.»

Σε ηλικία 65 χρονών ο Σάτμαρι πήγε να καλύπτει ως πολεμικός ανταποκριτής τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, που ήταν απελευθερωτικό για τη Βουλγαρία και έφερε την ανεξαρτησία της Ρουμανίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

«Τον 19^ο αιώνα εμφανίστηκαν και τα πρώτα εικονογραφημένα περιοδικά, ιδιαίτερα πολλά κατά τη δεκαετία του ’40 και του ’50, και όλα αυτά τα περιοδικά έστελναν ανταποκριτές τους στο μέτωπο. Απ’ ό, τι ξέρουμε υπήρχαν 80 ανταποκριτές περίπου, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν οι Άγγλοι. Εκείνη την περίοδο ο Σάτμαρι όχι μόνο συνόδευε τον βασιλιά και τον ρουμανικό στρατό, αλλά και προσλήφθηκε ως επίσημος ανταποκριτής της γερμανικής έκδοσης Illustrierte Zeitung και καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου τους έστελνε σκίτσα των βασικών τόπων των μαχών ή αυτού που τους φάνηκε ενδιαφέρον. Έστειλε και πολλά τέτοια σκίτσα και φωτογραφίες σε μια αγγλική έκδοση - The Illustrated London News, όπου στην ουσία βρίσκουμε στο τεύχος του Ιανουαρίου 1878 πολύ ενδιαφέρουσες απεικονίσεις του Πλέβεν.»

Ο Σάτμαρι είναι ένας από τους λίγους ανταποκριτές, που παραβρέθηκε στην παράδοση του Οσμάν Πασά και την άλωση του πολιορκημένου Πλέβεν. Μετά την αποτυχία των επιθέσεων το φθινόπωρο του 1877 οι περισσότεροι δημοσιογράφοι έχασαν ενδιαφέρον και αποσύρθηκαν. Στις απεικονίσεις που έκανε ο Σάτμαρι όμως μπορούμε να δούμε τους πεινασμένους Οθωμανούς στρατιώτες στην πόλη, κάτι που ανάγκασε τη φρουρά της πόλης να παραδοθεί.  

Αμέσως μετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού Πολέμου στο Βουκουρέστι τυπώθηκε λεύκωμα με φωτογραφίες του Σάτμαρι, που ονομάζεται «Souvenir des Razboiul 1877 – 78» («Αναμνήσεις από τον πόλεμο 1877 – 78») με 50 φωτογραφίες. Θεωρείται ότι ανάμεσά τους υπάρχουν και φωτογραφίες του Φρανς Ντούσακ, ενός μαθητή του, ο οποίος επίσης φωτογράφιζε κατά τη διάρκεια του πολέμου.

• Μνημεία της Απελευθέρωσης της Βουλγαρίας

«Για τη Ρουμανία κατά τον 19^ο αιώνα, ή τουλάχιστον κατά τον δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, ο Σάτμαρι έχει εξαιρετική σημασία, γιατί ήταν μάρτυρας και αποτύπωσε – με μολύβι, πινέλο ή με φωτογραφικό φακό – τις πιο σημαντικές στιγμές της περιόδου. Η ημερομηνία γέννησής του σημειώνεται ως Ημέρα Φωτογραφίας στη Ρουμανία. Ελπίζω ειλικρινά μια μέρα το βουλγαρικό κοινό να μπορεί να δει αυτές τις φωτογραφίες και πίνακες, που απεικονίζουν όχι μόνο τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Έχει και πολλές φωτογραφίες και ακουαρέλες από τη Βουλγαρία, που είναι εξίσου ενδιαφέρουσες.», λέει εν κατακλείδι η διδάκτωρ Ανέτα Μιχάηλοβα. 

Δείτε επίσης:

• Φωτογραφικές εικόνες από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-78

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα