Programi i ditës
Madhësia e tekstit
Radioja Kombëtare Bullgare © 2024 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Erdhi Viti i Ri – zakone të vjetra dhe shpresa të reja

Foto: BGNES

Në prag Vitit të Ri secili prej nesh është plot e përplot shpresa. A do të plotësohen dëshirat të cilat i kemi menduar, a do të jenë të shëndoshë familjarët tanë dhe çfarë rrugë na pret – këto pyetje ia bëjmë vetes pikërisht në prag të vitit të ri, kur vështrojmë në kohën e shkuar dhe kundrojmë në kohën e re. Këtë e kanë bërë paraardhësit tanë dhe e njëjta do të jetë dhe pas neve.

Përgatitja për Vitin e Ri është e lidhur ngushtë me shtrimin e tryezës festive, sepse ideja e festës është që të grumbullohen të afërmit dhe të kënaqen së bashku. Në prag të 1 janarit populli bullgar shtron patjetër mish, përveç byrekut ku janë furur monedha dhe copa thane për shëndet e bereqet. Nga derri i therur gjatë festës së Krishtlindjeve ruhet koka dhe këmbët. Në mbrëmjen e 31 dhjetorit në tryezë vendoset koka e zierë e derrit. Këtë traditë etnografi Dimitër Marinov e ka përshkruar në fund të shek. XIX-të, duke përmendur se koka e derrit gjendet edhe në tryezën e romëve, pavarësisht fesë së tyre.
13-03-29-76087_2.jpgInteresant është riti i gatimit të brumës. Herët në mëngjesin e 31 dhjetorit e zonja e shtëpisë bën gati byrekun dhe pa i larë duart del jashtë për të prekur ndonjë pemë ose koshere. Ky rit simbolizon pjellorinë e tokës. Pra, byreku me monedhat dhe copat e thanës përcaktohen për shëndet, martesë, suksese në punë, para etj, dhe më pas pritet mes familjarëve.

“Viti i Ri – fat i ri” kështu bullgari shpreh deri më sot pritjet e tij për një vit të ri më të suksesshëm. Njerëzit me padurim që të mësojnë çfarë fat u sjellë Viti i Ri qysh ditën e parë të janarit kanë organizuar hedhje falli. Dita e parë e janarit kremtohet edhe si dita e Shën Vasilit, prandaj dhe ritet e hedhjes së fallit quhen Vasilja. Emër të tillë ose të ngjashëm mbajnë edhe predikuesit, cilëve u drejtohen pjesëmarrësit në rit. Në disa vende është “Vasilja vajzë e vogël”, në vende të tjera “xha Vasili”. Ky rit është i njohur edhe me emërtime të tjera vendëse, në disa vende e quajnë “lladuvane” dhe emri i predikuesit është Llada. Shumë e përhapur është edhe emri “këndimi i unazave”. Me ndihmën e unazave të veta dhe të këndimeve të ritit pjesëmarrësit hedhin fall çfarë do të jetë fati i tyre gjatë vitit.

Më kureshtarë dhe të padurueshëm që të mësojnë çfarë do të u sjellë Viti i Ri janë të rinjtë. Prandaj dikur ata e kanë pritur me rite për hedhje falli. Zakonisht në këtë rit marrin pjesë vajza në moshë për martesë. Vetëm në disa rajone lejohet pjesëmarrja edhe e djemve. Më rrallë përfshihen në këtë rit burra dhe gra të martuara. Natyrisht hedhjet e fallit duhet t’u përgjigjen pyetjeve që preokupojmë më shumë pjesëmarrësit në këtë rit. Më të moshuarit interesohen a do të jetë i mirë viti për familjen dhe ekonominë e tyre. Por vajzat dhe djemtë më shumë preokupohen nga kjo çfarë do të jetë fati i tyre në dashuri dhe në martesë. Pikërisht këto predikohen me ritin e hedhjes së fallit. Përgjigjet janë të shkurtra, nën formën e gjëegjëzave vjershë. Vajzat i këndojnë ose i recitojnë në kohën e ritit.

Një rit tjetër është kur djemtë shkojnë shtëpi më shtëpi për të uruar Vitin e Ri. Në traditën popullore bullgare ky rit quhet “Surva”, ndërsa pjesëmarrësit e tij “survakarë”. Si kolendarët ashtu dhe “survakarët” mblidhen përqark vendbanimit dhe nisen të përshëndesin anëtarët e familjes. Le të kujtojmë se qarku është simboli i Diellit dhe i Perëndisë. Të rinjtë e moshës nga 5 deri në 12 vjeç e bëjnë paraprakisht shkopin e thanës me fije ngjyra-ngjyra prej leshi, fruta të thata, kokoshka dhe karamele. Sipër i vihen monedha, të cilat simbolizojnë shpërblimet materiale gjatë vitit të ri. Në kohën e ritit djemtë këndojnë ose recitojnë vjershë, duke mbajtur shkopin e thanës në dorë dhe duke e goditur lehtë shpinën e të zotit të shtëpisë. Ky i fundit ua jep djemve para. Është për të përmendur se druri i thanës, i cili përdoret si në përgatitjen e byrekut, ashtu dhe në ritin “Surva”, nuk është i rastit. Në përfytyrimet popullore thana është simboli i fortësisë, shëndetit dhe i jetës së gjatë.

Përgatiti në shqip: Anna Kapitanova
Fotografi: BGNES

По публикацията работи: Allbena Bezovska


Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Më shumë nga rubrika

Kur shijet gastronomike udhëtojnë nëpër kohë - turet e kuzhinës po bëhen gjithnjë e më të njohura tek të rinjtë në vendin tonë

Thonë se për të njohur një vend duhet jo vetëm ta shohësh me sy, por edhe ta shijosh. Çdo fshat bullgar, çdo qytet apo rajon ka frymën dhe aromën e vet specifike. Një nga mënyrat për t'i njohur janë rrugët gastronomike, të cilat po fitojnë popullaritet të..

botuar më 24-11-03 8.35.PD

Fabrice Petit - një muzikant i huaj i dashuruar me muzikën folklorike bullgare

Në shtator të vitit të kaluar, në korin e grave të ansamblit folklorik bullgar "Shevica" në Sofje u përfshi një djalë i ri, me tatuazhe dhe të gjitha karakteristikat e një vokalisti të një grupi kanadez heavy metal – ai hyri dhe u ul me..

botuar më 24-10-06 8.35.PD
Teqeja Emala Baba

Dervishët në trojet tona - legjendat dhe misteret rreth teqesë së fshatit Bivoljane

Sipas dokumenteve osmane, afër fshatit të sotëm Bivoljane në komunën e Momçillgradit (Bullgaria Jugore) jetonin më shumë se 500 dervishë , të cilët u trajnuan në teqen Elmala Baba. Qendra fetare dikur ishte e njohur si qendra më e madhe e..

botuar më 24-09-23 8.15.PD