Programi i ditës
Madhësia e tekstit
Radioja Kombëtare Bullgare © 2024 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

18 prilli – Dita Ndërkombëtare e Trashëgimisë Kulturore-Historike

Deti i Zi na tregon pak nga pak sekretet e veta

Mbeturinat e një anijeje me vela nga Epoka Osmane (shekulli 18), që shtrihen në një thellësi prej 301 metrash para Bregdetit Jugor të Detit të Zi

Bullgaria kufizon në lindje me Detin e Zi. Prandaj nuk është e rastit se ka kaq shumë legjenda kushtuar detit. Sipas një prej tyre ai e ka këtë emër për shkak të anijembytjeve të shumta.

Çfarë misteresh i mbulojnë ujërat e Detit të Zi? Këtë pyetje e bën Hans K. Rausing, themeluesi i Expedition and Education Foundation. Duke e kërkuar përgjigjen Rausing ka krijuar dhe sponsorizuar Black Sea MAP – një prej projekteve më të mëdha për arkeologji detare në botë. Udhëheqësi i projektit është prof. John Adams nga Universiteti Southampton. Sipas planeve paraprake projekti duhej të realizohej në Turqi. Por par shkak të disa problemeve me burokracinë turke ekipi mori vendim që studimi të zhvillohet në ujërat bullgare të Detit të Zi. Bullgaria i zgjidhi shumë shpejt çështjet administrative, duke u dhënë dritë jeshile studimeve, të cilat u zhvilluan nga viti 2015 deri në 2017. Nga ana bullgare udhëheqës të projektit Black Sea MAP ishin doc. Ljudmill Vagalinski, atëherë drejtor i Institutit Arkeologjik Kombëtar me muze pranë Akademisë Bullgare të Shkencave, dhe dr. Kalin Dimitrov nga Qendra e Arkeologjisë Nënujore në Sozopoll. Shkencëtarët zhvilluan studimet e tyre me aparaturën më moderne, të vendosur në një platformë të robotizuar, të udhëhequr me telekomandë, e cila lëvizej mbi vetë fundin e detit. Grumbulloheshin të dhëna për anijembytjet dhe për ndryshimin e nivelit të Detit të Zi pas periudhës së fundit të akullt.

Puna arkeologjike nën ujë gjatë studimeve afër Ropotamos: gërmime me pajisje të posaçme nënujore; një amforë nga epoka e hershme bizantine in situ në kuadrat; një spirancë nga epoka e hershme mesjetare e zbuluar në një pozitë stratigrafike në kuadrat, xhirim fotogrametrik me 5 kamera.

Sipas fjalëve të dr. Kalin Dimitrovit gjatë kësaj periudhe përvijimet e rripit tonë bregdetar të Detit të Zi kanë pësuar ndryshime të mëdha:

“Niveli i Detit të Zi ka një minimum, i cili ka qenë me thellësi mbi 100 metra në kulmin e periudhës së akullt. Atëherë një pjesë e madhe e ujërave në gjysmërruzullin verior janë grumbulluar si akuj. Gjatë etapës tjetër, me shkrirjen e akujve, niveli i detit është rritur, por lidhja me Bosforin ka mbetur e pandërprerë. Ndoshta ka pasur ndonjë periudhë, kur Deti i Zi ka qenë me ujëra të ëmbla, sepse ujërat që janë derdhur në Detin e Zi ka qenë më shumë sesa avullimi. Në fakt në një moment ai ka qenë me një nivel më të lartë nga ai i Detit Mesdhe. Bosfori ka qenë i hapur, por përmes tij ka kaluar ujë drejt Detit Mesdhe. Pas kësaj me shkrirjen e akujve niveli i oqeanit botëror është rritur dhe procesi është kthyer. Uji i Detit të Zi është bërë i kripur.”

Kjo që u ka bërë përshtypje më të madhe studiuesve është:

“Numri i madh i anijeve të drunjta të mbytura dhe gjendja e tyre jashtëzakonisht e mirë –thotë Kalin Dimitrov. –Gjatë vitit të dytë dhe vitit të tretë studiuam 61 anije. Ato i përkasin periudhës, ku në bregdet kanë banuar kolonialistët grekë deri në shekullin 19. Këto anije janë dislokuar në një thellësi prej mbi 2 km deri në 40-50 metra në dy zona të mëdha, të cilat i kemi studiuar. Njëra është para bregdetit jugor bullgar, ndërsa tjetra – në bregdetin verior, nëpër trasenë e gazsjellësit të parealizuar “Rryma Jugore”.

Mbeturinat e një anijeje dydirekëshe tregtare mesjetare nga Gjenova (shekulli 13), të zbuluar në një thellësi prej 1100 metrash në lindje të Varnës.

Datimi i këtyre anijeve përputhjet me datimin e objekteve arkeologjike në tokë. Ato na japin informacion për kulmin e zhvillimit ekonomik të regjionit të Detit të Zi – gjatë epokës romake dhe epokës së hershme bizantine, për marrëdhëniet me Evropën Perëndimore. Sipas datimit të anijembytjeve kontaktet e para janë nga shekulli 13. “Kjo është një mundësi të studiohet historia e rajonit të Detit të Zi” – thotë Dimitrov dhe shton:

Anijembytjen më të hershme që kemi studiuar, e quajtëm “Anija e Odiseut”. Bëhet fjalë për një anije nga fillimi i shekullit 4 para Krishtit, e cila shtrihet në një thellësi prej 1700 metrash në zonën veriore. Ajo ndoshta ka qenë ushtarake, ose ushtarake-tregtare. Praktikisht ajo është identike me anijen, e cila mund të shihet në një vazo shumë të njohur greke me figura të kuqe, që ruhet në Muzeun Britanik. Atje është pikturuar miti për Odiseun, i cili kalon afër sirenave.”

Krahas studimeve të anijeve në detin e hapur filloi një projekt për gërmimin e një objekti arkeologjik të zbuluar në fund të viteve 70 të shekullit të kaluar para grykëderdhjes së lumit Ropotamo – një vendbanim nga epoka e hershme e bronzit.

Shkencëtarët shpresojnë se studimet e pasurive nënujore arkeologjike të Detit të Zi nuk do të përfundojnë dhe se do të ketë akoma sponsorë që do ta përkrahin vazhdimin e projektit Black Sea MAP.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Foto: Black Sea MAP / Qendra e Arkeologjisë Nënujore, Sozopoll



Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Më shumë nga rubrika

Arkeologët kanë zbuluar një varrim të pasur të një luftëtari trak të epokës romake

Gjetje të vlefshme dhe unike arkeologjike u zbuluan gjatë gërmimeve në fshatin Kapitan Petko Vojvoda të rrethit të Topollovgradit, raportoi BTA. Arkeologët e udhëhequr nga Daniella Agre kanë gjetur një varr të mundshëm të një aristokrati trak me..

botuar më 24-08-22 5.56.MD

Arkeologët zbuluan më shumë se 500 monedha të lashta në Filipopollin e vjetër

Arkeologët zbuluan në Plovdiv më shumë se 500 monedha nga periudha të ndryshme dhe shufra ari për të bërë bizhuteri. Gjetjet janë nga gërmimet e shpëtimit në rrëzat e Qytezës së Vjetër pranë portës së madhe lindore të Filipopollit të lashtë. Në epokën..

botuar më 24-08-19 7.10.PD

Fjetja e Hyjlindëses lavdëron dashurinë e pamasë të Nënës së Zotit

E quajnë Virgjëreshën e Shenjtë Nëna e Jetës së vërtetë, e cila me lutjet e saj shpëton shpirtrat e njerëzve nga vdekja. Ajo është më e dashura dhe më e lavdëruara pas Zotit, tek e cila të gjithë i drejtohen. Kisha e nderon atë më 15 gusht, Ditën e..

botuar më 24-08-15 5.25.PD