Më 3 mars 1878, bëhet realitet një ëndërr e madhe e patriotëve për një kohë të gjatë - pas një pranie pesëshekullore brenda Perandorisë Osmane, Bullgaria përsëri spikat  në hartën politike të Evropës. Liria më në fund ka ardhur, në konturët e shtetit të ri përfshihen pothuajse të gjithë bullgarët dhe Deti Еgje përsëri lan brigjet e tij. Por, gëzimi nga prangat e thyera është jetëshkurtër. Gjatë verës të të njëjtit vit Bullgaria është e ndarë, kurse ideali kombëtar i rilindësve bullgarë - i shkelur.

Më 13 korrik 1878, tre muaj pas nënshkrimit të Traktatit të Paqes të San Stefanos, Fuqitë e Mëdha e ndajnë Bullgarinë në pesë pjesë - Principata Vasale Bullgaria; krahina autonome e Rumelisë Lindore; Dobruxha Veriore në kufijtë e Rumanisë; Nish, Pirot dhe Vranja në kufijtë e Serbisë; Maqedonia, Trakia Lindore dhe Perëndimore nën pushtetin e drejtpërdrejtë të sulltanit. Që nga ky moment politika e vendit tonë do të jetë e drejtuar ndaj bashkimit të të gjitha territoreve të populluara me bullgarë.

Me iniciativë të shkrimtarit revolucionar Zaharij Stojanov gjatë shkurtit të vitit 1885, në Plovdiv krijohet Komiteti i Fshehtë Qendror Revolucionar Bullgar, i cili luan një rol të rëndësishëm për bashkimin e Principatës Bullgaria me Rumelinë Lindore. Lëvizja e Bashkimit fokusohet jo vetëm në ndërtimin e një rrjeti komitetesh, por dhe mbi ofrimin e mbështetjes politike të brendshme dhe të jashtme.

Komiteti i Fshehtë Qendror Revolucionar Bullgar, përcakton datën 15 shtator si një fillim të kryengritjes, me të cilën të hiqen nga pushteti prefekti Gavrill Krësteviç dhe qeveria në Plovdiv (qyteti më i rëndësishëm në Rumelinë Lindore). Por, akoma në datën 5 shtator, të thirrur nga kambanat e kishës në qytet, qytetarët mblidhen pranë konakut. Në një shpallje, Zaharij Stojanov lajmëron veprimtarinë e shenjtë: “Vëllezër! Erdhi ora e Bashkimit!” Kështu, natën duke u gdhirë 6 shtatori, trupat e drejtuara nga majori Danaill Nikollaev vendosin kontroll mbi Plovdivin dhe pa u ndeshur me ndonjë farë rezistence heqin qeverinë  dhe Gavrill Krësteviçin. Rumelia Lindore refuzon epërsinë e sulltanit dhe njofton se bashkohet me Principatën Bullgaria.

“Fondi i Artë” i Radios Kombëtare Bullgare ruan tregimin e historianit ushtarak Gjeorgji Marin, i cili dorëzoi dëshmitë e gjyshit të tij për fillimin e aderimit të Rumelisë Lindore me Principatën e Bullgarisë në fshatin Goljamo Konare (sot qyteti Sëedinenie) /Bashkimi/:

“Kur përpara Bashkimit nga Plovdivi u dërgua prefekti Petër Dimitrov, Prodan Tishkov ( i njohur si  Çardafoni i Madh, rreshter-major në milicinë e Rumelisë Lindore, pjesëmarrës aktiv në Luftën Çlirimtare Ruso-Turke) ai u ka thënë të rinjve se do të jetë i sëmurë dhe ta drejtojnë prefektin drejt tij.  Kurse ai ka jetuar në shtëpinë e gjyshes Isaka dhe tek ajo është fshehur Zaharij Stojanov. Të rinjtë kanë rrethuar shtëpinë  dhe kur Petër Dimitrovi ka shkuar, e kanë arrestuar. Dhe pas kësaj i kanë rënë kambanës dhe kanë filluar të formojnë çeta.

Janë mbledhur rreth 2500 burra të armatosur - grupi më i madh është nisur drejt Plovdivit, kurse grupi më i vogël të ngrejë fshatrat e tjerë. Në rreth 3 kilometra nga Plovdivi i takon xhandarmëria e kalorësisë, e dërguar në Goljamo Konare të lirojë perfektin. Atëherë drejtuesi i çetës Çardafon ka dhënë komandën “ Në gjunjë për të qëlluar”. Dhene meqenëse  qemë në çetën e parë, u renditëm për qitje dhe qëlluam një herë mbi kokat e kalorësve. Ata i kthyen kuajt dhe ikën drejt Plovdivit. Që aty u nisëm dhe arritëm deri tek ura e lumit Marica në “Kërshijak” (rajoni verior i Plovdivit).”

Princi Aleksandër I Batenberg shpreh mbështetje për Bashkimin. Në një shpallje ai pranon të “emërohet një princ i Bullgarisë Veriore dhe Jugore”. Por, me veprimet e tyre bullgarët shkelin Traktatin e Berlinit, i cili ka ndarë tokat bullgare dhe kjo shkakton protestën e Fuqive të Mëdha dhe të sulltanit. Kurse Serbia na shpall luftë, por pëson një humbje shkatërruese në betejën vendimtare pranë Slivnicas.

Pas disfatës së rrufeshme, të cilënushtria e re bullgare i shkaktoi ushtrisë serbe me përvojë dhe të armatosur më mirë në luftën dyjavore, vendi ynë ngre autoritetin e vet ndërkombëtar. Më 24 mars 1886 në Kostandinopojë, ambasadorët e Fuqive të Mëdha nënshkruajnë një akt, duke e njohur Bashkimin.

Pavarësisht se Bullgaria e sotme është e ngushtuar jashtë kufijve të vet etnik në lulëzimin e vet ajo ka pasur dalje në tre dete – Deti i Zi, Deti Egje dhe Deti Adriatik. Sot, bullgarët ndihen shpirtërisht të bashkuar, në një Evropë të Bashkuar, në të cilën ndarjet fizike kanë një rëndësi gjithnjë e më të pakët.

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva

Foto: militarymuseum.bg, arkiv