Në tunelet e kohës – Muzeu nëntokësor i minierës në Pernik

botuar më 25-09-13 10.00.PD

Foto: Ivan Gergov

I vetmi në Ballkan, por edhe unik për të gjithë Evropën – ky është Muzeu nëntokësor i minierës në Pernik, që ndodhet vetëm rreth 30 kilometra nga Sofja. Ai është ndërtuar në një minierë funksionale, dikur e njohur si "Minierat e Vjetra". Hapja e saj është bërë në vitin 1891, ndërsa sot ajo ndodhet në qendrën ideale të qytetit të madh, vetëm disa qindra metra nga ndërtesa e Bashkisë. Edhe pse tani është vetëm muze, që tërheq shumë vizitorë, miniera e dikurshme ka qenë një nga pikat më të rëndësishme ekonomike në shtetin bullgar të porsaliruar.

Sa i përket vetë muzeut – ai ndodhet në dy galeri të "Minierave të Vjetra", ndërsa shëtitja nëntokësore është me gjatësi 630 metra. Ekspozita ndjek zhvillimin e nxjerrjes së qymyrit në Bullgari – nga puna me dorë me thikë e çekiç dhe nxjerrja e qymyrit me karroca prej druri e shporta, përmes përdorimit të qerres me kuaj, deri te lokomotivat elektrike "Siemens" dhe komplekset e mekanizuara.

"Muzeu i vetëm në Gadishullin Ballkanik, ka të tillë muze në Evropë në Belgjikë, Francë, Gjermani, por ato nuk janë në galeri të vërteta. Ndërsa muzeu ynë është në galerinë e parë të Minierës Shtetërore të Pernikut nga viti 1891. Kjo është unikja e muzeut tonë minerar, sepse mund të ecni mbi gjurmët e minatorëve, të shihni mjetet e para, makineritë, si është zhvilluar nxjerrja e mineralit. Miniera është paraqitur në 34 nisha ekspozuese. Gjatë çdo pushimi shkollor zhvillohet "Pushim në muze". Ne duam që fëmijët tanë të njohin historinë e Pernikut. Dhe kjo është ambicia jonë – fëmijët të dinë historinë e tyre" – na rrëfen Silvija Noteva, kujdestare e "Historisë së re dhe më të re të Bullgarisë" në Muzeun Historik Rajonal – Pernik.

Minierat në Pernik kanë përfaqësuar fjalë për fjalë një shtet brenda shtetit – kanë pasur polici të tyre, brigadë zjarrfikëse e të tjera. Në to ndër vite kanë punuar mbi 12 mijë vetë. Pikërisht kësaj i detyrohet edhe zhvillimi i vrullshëm i qytetit të madh.

Ekspozita është jo vetëm autentike, por edhe interaktive, gjë që u jep mundësi vizitorëve fjalë për fjalë "të futen në këpucët" e minatorëve, që kanë punuar atje deri në fund të viteve ’70, kur miniera u mbyll.

"Ky është unikaliteti, që në këtë muze nëntokësor minerar është treguar tërësisht nxjerrja e qymyrit nga fundi i shekullit XIX deri në fund të viteve ’70 të shekullit XX. Ne u përpoqëm me zë dhe dritë t’i tregojmë në realitet – si me dorë është nxjerrë qymyr, si kanë përdorur kanarinat, që të parandalonin incidentet me gazin grisu (gaz pa ngjyrë, mbytës) dhe të paralajmëronin minatorët të iknin", rrëfen drejtori i muzeut në Pernik, Millan Millanov.

Aktualisht grisu nuk ka – për qetësinë e secilit që dëshiron të vizitojë muzeun. Por megjithatë, pasi bëhet fjalë për një minierë të vërtetë të mëparshme, çdo ditë eksperti bën kontroll, edhe me praninë e sistemit modern të ventilimit që funksionon në objekt.

Edhe pse është i njohur si kryeqyteti minerar i Bullgarisë, sot Perniku aspak nuk mbështetet në nxjerrjen e qymyrit për jetesën e vet. Përkundrazi – në qytet pothuajse nuk ka miniera funksionale, ndërsa shumë nga banorët e tij punojnë në kryeqytetin e afërt Sofje.

"Kjo është temë e dhimbshme – thotë Millanovi. – Perniku ishte i njohur si zemra industriale e Bullgarisë – jo vetëm me nxjerrjen e qymyrit kafe, por gjithashtu edhe me ndërtimin e makinave. Kishte kombinime të mëdha të ndërtimit të makinave, kombinim të madh metalurgjik (Stomana Pernik). Për fat të keq pas vitit 1989, pjesa më e madhe e ndërmarrjeve u mbyllën. Tashmë miniera nëntokësore nuk ka në territorin e shtetit tonë. Mbi 25 mijë vetë udhëtojnë çdo ditë në Sofje. Aktualisht ka nxjerrje të hapur të qymyrit në qytetin tonë, por nga 12-15 mijë vetë (në vitet e kaluara), tani janë të angazhuar rreth 1500-1600. Në kombinatin e madh metalurgjik nga 12 mijë, pasi e bleu firma greke, tani punojnë rreth 1200 vetë. Fabrikat e ndërtimit të makinave janë përfundimisht të mbyllura – nuk ekzistojnë!"

Dhe pavarësisht jetesës së pakësuar në Pernik, pavarësisht shakave dhe miteve për të, qyteti është një destinacion i mrekullueshëm vetëm gjysmë ore rrugë nga Sofja. Dhe vetë qyteti është plot me jetë dhe të rinj, gjë që jep shpresë për të ardhmen e tij. Sa i përket muzeut unik të minierës – të vegjël e të mëdhenj nga afër e larg mund ta vizitojnë çdo ditë. Në Pernik, megjithatë, mund të shihen edhe gjëra të tjera interesante – për shembull kështjella e Krakrës, që ka qenë një nga fortifikimet më të mëdha mesjetare bullgare, si edhe ekspozita e muzeut historik në qytet.